ORIGINAL_ARTICLE
ارزیابی تطبیقی ارادۀ آزاد در نظرگاه محمد تقی جعفری و جان سرل
مسئلۀ ارادۀ آزاد، از دیرباز یکی از مهمترین مسائل فلسفی بوده است. علامه محمد تقی جعفری و جان سِرل، در سیاق نظام فکریشان، دستاوردی قابل توجه در ایضاح بحث «ارادۀ آزاد»، عرضه کردهاند. در نظر سِرل، داشتن ارادۀ آزاد به معنای دارا بودن اِختیار است، اما علامه جعفری، صِرف آزاد بودن اِراده را به مثابه اِختیار تلقی نمیکند. «اِختیار»، در نظر او، شامل اِعمال و نظارت «من» نسبت به اِراده و سپس نسبت به تصمیم است. هر دو اندیشمند، یکی از شاخصههای اصلی پیداییِ اختیار را حالت گسست یا وقفهای میدانند که فاعل، پیش از کنشْ تجربه میکند. جعفری و سِرل، «مَنِ غیر تجربی» را به عنوان یکی از شروط اصلی تحقّق «ارادۀ آزاد» یا «اختیار» در نظر گرفتهاند. در نظر سِرل، «مَن» ساحت متافیزیکی ندارد، اما فاقد وجهۀ مادی است، اما در نگاه جعفری، «مَن»، دارای بُعد متافیزیکی و ساحتی متعالی است. ارادۀ آزاد در منظومۀ سِرل، به «آگاهی» فروکاهش مییابد. نیز از منظر جعفری، آگاهی یکی از مقوّمات اصلی کنش انسان و وجهۀ مختارانۀ اوست. رویکرد جعفری در مسئلۀ امکان یا امتناع ارادۀ آزاد، «اختیارگرایانه» است، اما سِرل، با طرح دو فرضیه، بیشتر در مقام تبیینگر مسئله نقش ایفا میکند. آرای جعفری در دستۀ ناسازگارگرای آزادیگرا و آرای سِرل طبق قرائت نخست، در دستۀ ناسازگارگرای تعیّنگرا و مطابق قرائت دوم، در دستۀ ناسازگارگرای آزادیگرا قرار میگیرد. تلاش این پژوهش در جهت شرح و بسط، و ایضاح مسئلۀ ارادۀ آزاد - نزد جعفری و سرل - با روش توصیفی ۔ تحلیلی است.
https://pfk.qom.ac.ir/article_1865_420dc22906598661c410e472d811f123.pdf
2021-03-21
5
30
10.22091/jptr.2020.6136.2424
ارادۀ آزاد
اختیار
آگاهی
گسست
مَنِ مابعدالطبیعی
محمد تقی جعفری
جان سِرل
سید احمد
فاضلی
ahmad.fazeli@gmail.com
1
استادیار فلسفه و کلام اسلامی ، دانشگاه قم، قم، ایران.
AUTHOR
مرضیه
صادقی
marziyehsadeghi@yahoo.com
2
دانشیار فلسفه و کلام اسلامی ، دانشگاه قم، قم، ایران.
AUTHOR
مرتضی
زارع گنجارودی
mortezazg@gmail.com
3
دانشآموخته دکترای فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
ابن رشد، أبو الولید محمد بن أحمد. ( 1993م). تهافت التهافت. بیروت: نشر دارالفکر.
1
ادواردز، پل. (1378). فلسفۀ اخلاق. (ترجمه: انشاء اللّه رحمتی)، تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان.
2
جعفری، محمد تقی (1388). ترجمه و تفسیر نهجالبلاغه. تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانهای قائمیه اصفهان.
3
جعفری، محمد تقی. (1391). عرفان اسلامی. (چاپ دوم). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
4
جعفری، محمد تقی. (1392الف). بررسی افکار دیوید هیوم و برتراند راسل. (چاپ اول). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
5
جعفری، محمد تقی. (1392ب). حقوق جهانی بشر و کاوشهای فقهی. (چاپ اول). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
6
جعفری، محمد تقی. (1393). تحقیقی در فلسفۀ علم. (چاپ پنجم). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
7
جعفری، محمد تقی. (1394). جبر واِختیار. (چاپ هشتم). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
8
جعفری، محمد تقی. (1395الف). جبر و اِختیار و وجدان. (چاپ اول). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
9
جعفری، محمد تقی. (1395ب). وجدان. (چاپ ششم). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
10
خیام، مسعود. (1395). نیمنگاه: از ارستو تا هایزنبرگ. (چاپ دوم). تهران: نشرنشانه.
11
سرل، جان. (1382). ذهن، مغز و علم. (ترجمه: امیر دیوانی). (چاپ اول). قم: مؤسسۀ بوستان کتاب قم.
12
سرل، جان. (1392). اِختیار و عصبِزیستشناختی. (ترجمه: محمد یوسفی). (چاپ اول). تهران: انتشارات ققنوس.
13
سرل، جان. (1396الف). درآمدی کوتاه به ذهن. (ترجمه: محمد یوسفی). (چاپ سوم). تهران: نشر نی.
14
سرل، جان. (1396ب). فلسفه در قرن جدید. (ترجمه: محمد یوسفی). (چاپ اول). تهران: انتشارات ققنوس.
15
سرل، جان. (1398). عقلانیت در کنش. (ترجمه: حسن حشمتی). (چاپ اول). تهران: طرح نو.
16
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی تحوّل جسم طبیعی در فلسفهٔ ملاصدرا با تحوّل مستمر «ذرات» کوانتومی
در نظریهٔ کوانتوم، اشیاء (ذرّات) مدام در حال تغیر ناشی از اصل عدم قطعیت بوده و حالت ذرّه با یک بسته موج تابع زمان توصیف میشود؛ به طوری که تابع موج منتسب به حتی یک ذرّه آزاد، دارای تحوّل پیدر پی است و ذره، حالتی نامعین و دگرگونشونده دارد. همچنین در نظریهٔ میدانهای کوانتومی نسبیتی، به جای مفاهیم ذرّه و بستهٔ موج، اصالت به شیْء پیوستهای به نام «میدان» که دارای افت و خیز دائمی در حالت پایه (خلأ کوانتومی) است، داده میشود. از سوی دیگر، موضوع تحوّل جسم، در فلسفۀ ملاصدرا هم در قالب حرکت ذاتی و تکاملی جلوهگر شده است. در این پژوهش، برآنیم تا - با استفاده از منابع شناخته شده و استاندارد در حوزه فلسفۀ صدرایی و همچنین فیزیک مدرن - به روش مطالعه و تحقیق کتابخانهای - در دو حوزهٔ پیشگفته به بررسی تطبیقی بپردازیم. نتیجهٔ کار این است که همانگونه که تحوّل جسم طبیعی در فلسفۀ صدرایی، دال بر وجود یافتن و وجود باختن فلسفی نیست، تحوّل و تغیّر ذرّات کوانتومی و یا خلق و فنای ذرّات بنیادین، بر اساس نظریهٔ میدانهای کوانتومی نیز قابل تطبیق با این معناست؛ همچنین، این که بر اساس اصل عدم قطعیت کوانتومی، یک ذرّه در دو لحظهٔ پیاپی وضعیت یکسانی ندارد، با نظریهٔ حرکت جوهری ملاصدرا که حرکت را در بستر زمانْ تبیین میکند، قابل تطبیق است.
https://pfk.qom.ac.ir/article_1862_0af069075a00259063e52c814bf64106.pdf
2021-03-21
31
54
10.22091/jptr.2020.5394.2296
فلسفه ملاصدرا
حرکت جوهری
جسم طبیعی
نظریهٔ کوانتوم
نظریهٔ میدانهای کوانتومی
اصل عدم قطعیت
فرید
حجتی
faridhojjati@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی، گروه فلسفه وکلام اسلامی ، دانشگاه قم، قم، ایران.
LEAD_AUTHOR
مهدی
منفرد
mmonfared86@gmail.com
2
استادیار گروه فلسفه وکلام اسلامی ، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.
AUTHOR
حبیب الله
رزمی
razmi@qom.ac.ir
3
استاد گروه فیزیک، دانشکده علوم پایه، دانشگاه قم، قم، ایران.
AUTHOR
ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1383). شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی. تهران: نشر حکمت.
1
ابن سینا، حسین بن علی. (1357). النجاة. تهران: دانشگاه تهران.
2
ابن سینا، حسین بن علی. (1376). الالهـیات من کتاب الشفاء. (تحقیق: حسن حسنزاده آملی). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
3
ابن سینا، حسین بن علی. (1383). دانشنامه علایی (بخش الهیات). همدان: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دانشگاه بو علی.
4
ابن سینا، حسین بن علی. (1404ق). الشفاء (الطبیعیات). (ج ۱ و ۲، تحقیق: سعید زائد). قم: کتابخانة آیة اللّه مرعشی.
5
ارسطو. (1377). متافیزیک. (ترجمه: شرف الدین خراسانی)، تهران: نشر حکمت.
6
پانوماریف، ال. (1359). در آنسوی کوانت. (ترجمه: هوشنگ طغرائی). مسکو: بنگاه نشریات میر (گوتنبرگ).
7
دهباشی، مهدی. (1378). شبکه سیستمی هستیشناسی ملاصدرا و امکان بازتاب آن در فیزیک جدید. نامه فلسفه، 3 (3)، ص 46 ۔66.
8
شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1378). رسالة فی الحدوث. (تحقیق: حسین موسویان). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
9
شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. (ج 3، 4، ۵). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
10
فولکیه، پل. (1366). فلسفه عمومی (مابعدالطبیعه). (ترجمه: یحییٰ مهدوی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
11
فیاضی، غلامرضا. (1389). علم النفس فلسفی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
12
کلوز، فرانک. (1387). فیزیک ذرات. (ترجمه: فیروز آرش). تهران: فرهنگ معاصر.
13
مطهری، مرتضی. (1383). درسهای اسفار. (مباحث قوّه و فعل). تهران: انتشارات صدرا.
14
مطهری، مرتضی. (1384). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. (چاپ هفتم، ج 5). تهران: انتشارات صدرا.
15
منفرد، مهدی. (1394). فلسفه تطبیقی چیست؟ پژوهشهای فلسفی کلامی. 16 (4)، ص 25۔42.
16
ناجی اصفهانی، حامد و قاسمی، ناصر. (1395). مقایسه بین جوهر فرد از نظر متکلمان اسلامی و ذرّات بنیادین در فیزیک نوین. پژوهشهای علم و دین. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 7 (2)، ص 97۔116.
17
نصیری محلاتی، احمد؛ کهنسال، علیرضا و مسعودی، جهانگیر. (1397). نگرشی تطبیقی بر اندیشه اصالت وجود و نظریه مکانیک کوانتومی. حکمت صدرایی. 6 (2)، ص 163۔169.
18
هاوکینگ، استیون؛ ملودینو، لئوناردو. (١٣٩١). طرح بزرگ. (چاپ دوم، ترجمه: سارا ایزدیار و علی هادیان). تهران: چاپ مازیار.
19
هایزنبرگ، ورنر. (1370). فیزیک و فلسفه. (ترجمه: محمود خاتمی). تهران: شرکت چاپ و انتشارات علمی.
20
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی نسبت امرِ الوهی و شخصوارگی
نسبت «شخصوارگی» و «امرِ الوهی»، همواره، از مسائل مهم الهیات و فلسفۀ دین بوده و سبب شکلگیریِ دوگانۀ «شخصوارگی» و «ناشخصوارگیِ» امرِ الوهی شده است. «شخصوارگی» به معنای داشتن اوصافی مانندِ علم، قدرت، اراده و خیر است که در انسان نیز، به صورت محدود، دیده میشود. «تئیزم» با نسبت دادن چنین اوصافی به امرِ الوهی، مهمترین مدافع شخصوارگی است. در مقابل، «پنتئیزم» چنین استدلال میکند که الف) شخص، مساوی انسان است؛ ب) جسمانیت، مشخصۀ بارز انسان است؛ ج) در نتیجه، داشتن صفاتی مانند علم و اراده مستلزمِ جسمانیت و مساوی انسانوارگی است. بنابراین، امرِ الوهیِ پنتئیستی از داشتن این اوصاف مبرّاست. چیستی نسبت میان الوهیت و شخصوارگی، پرسش اصلی مقالۀ حاضر است. نسبت جسمانیت با شخصوارگی و نسبت کمال با امرِ الوهیِ ناشخصوار، سؤالات فرعی پژوهش را تشکیل میدهند و بر آنیم تا نشان دهیم که شخصوارگی لازمۀ «الوهیت» است. این مسیر با بررسی مؤلفههای الوهیت، یعنی تعالی، تأثیرگذاری و عدمتناهی، و بیان دیدگاههای معارض پیگیری میشود. در پایان، روشن میشود که - بر خلاف ادعای منتقدان - «جسمانیت»، لازمۀ شخصوارگی نیست و همچنین انکار شخصوارگی امرِ الوهی و در عینحال، پذیرش مؤلفههای کمال مانند «آگاهی»، در گفتار قائلان به ناشخصوارگی تناقض آمیز و نامنسجم است.
https://pfk.qom.ac.ir/article_1735_ba11dc8a25d61071b9474685177a371b.pdf
2021-03-21
55
80
10.22091/jptr.2020.5562.2337
امرِ الوهی
شخص
الوهیت
شخصوارگی
ناشخصوارگی
مریم
احمدی کافشانی
m.ahmadi.kaf94@ut.ac.ir
1
دانشجوی دکترا، فلسفه دین، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
LEAD_AUTHOR
عبدالرسول
کشفی
akashfi@ut.ac.ir
2
دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
AUTHOR
محمدرضا
بیات
mz.bayat@ut.ac.ir
3
استادیار، گروه فلسفه دین، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
عهد جدید
2
اسپینوزا، باروخ بندیکت. (1376). اخلاق. (ترجمه: محسن جهانگیری). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
3
استیس، والتر. تی. (۱۳۷۵). عرفان و فلسفه. (ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی). تهران: انتشارات سروش.
4
جهانگیری، محسن. (1367). محییالدین ابن عربی چهره برجسته عرفان اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
5
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1416). مفردات الفاظ قرآن. دمشق: دارالقلم.
6
شایگان، داریوش. (1389). ادیان و مکتبهای فلسفی هند. تهران: امیرکبیر.
7
شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1981 م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. (ج ۶). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
8
طباطبایی، سید محمد حسین (علامه طباطبایی). (1370). رسائل توحیدی. تهران: انتشارات الزهرا.
9
طباطبایی، سید محمد حسین (علامه طباطبایی). (1387). مجموعه رسائل علامه طباطبایی. قم: بوستان کتاب.
10
قیصری رومی، محمد داوود. (1375). شرح فصوص الحکم. تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
11
کاپلستون، فردریک چارلز. (1380). تاریخ فلسفه: یونان و روم. (ترجمه: سیدجلال الدین مجتبوی). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
12
لگنهاوسن، محمد. (1396). آیا خدا شخص است؟ جاویدان خرد، (32)، ۱۹۵۔۲۲۶.
13
doi: 10. 22034/iw 2018. 59787
14
مصباح یزدی، محمد تقی. (1384). آموزش عقاید (دوره سه جلدی در یک مجلد). تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی.
15
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل دیدگاه کِندی دربارهٔ کمال انسان
«کمال» یکی از مسایل انسانشناسی است که از یک حیث عمرش به قدمت انسان است، اما ازحیث تِئوری، فیلسوفان یونان نقش برجستهای در این امر داشتند. آنها این امر را بیشتر تحت عنوان «فضلیت» پیگیری میکردند. پرسش اصلی این پژوهش آن است که چه تحلیلی برای دیدگاه کندی پیرامون کمال انسان میتوان ارائه داد؟ این پژوهش، به صورت توصیفی و تحلیلی انجام گرفت و اهم یافتههای آن عبارتند از: در تحلیل دیدگاه کندی پیرامون کمال، میتوانیم آن را به دو قسم (کمال فلسفی و کمال اخلاقی) تقسیم کنیم. مراد از «کمال فلسفی» در این پژوهش، کمال در حیطۀ عقل نظری است. او در رسالهٔ عقل خود، آن را به چهار معنا به کار برد که دومین معنای آن ناظر به عقلی است که در این پژوهش مدِّ نظر است. او مراتبی برای عقل نظری ذکر میکند، اما ما شاهد نوعی ابهام و نقاط ضعف در کمال فلسفی ایشان هستیم. مراد ما از «کمال اخلاقی»، کمال عقل عملی است که از آن به «فضایل» یاد میشود. او در کمال اخلاقی بیشتر از ارسطو، تحت تأثیر افلاطون است و بر اساس قوای نفس انسان، فضایل را به چهار قسم (حکمت، نجده / شجاعت، عفت و عدالت) - تقسیم میکند. از آن جا که کندی در مراحل اولیه نهضت ترجمه بوده و همهٔ اثارش بر اساس گزارشهای موجود به دست ما نرسیده است، داوری قطعی دربارهٔ دیدگاهش ناظر به مسایل مختلف و از جمله، «کمال» کاری صعب و دشوار است.
https://pfk.qom.ac.ir/article_1863_041b38f63f0b052b77473d844541b455.pdf
2021-03-21
81
102
10.22091/jptr.2021.6316.2443
کمال فلسفی
کمال اخلاقی
عقل
کندی
افلاطون
ارسطو
عین الله
خادمی
e_khademi@ymail.com
1
استاد فلسفه و کلام، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
LEAD_AUTHOR
ابن سینا، حسین بن علی. (1364). النجاه من الغرق فی بحر الضلالات. بیجا: بینا.
1
ابن سینا، حسین بن علی. (1403 ق). الاشارات والتنبیهات. (چاپ دوم). تهران: دفتر نشر الکتاب.
2
ابوریده، محمد عبدالهادی. (1950م). رسائل الکندی الفلسفیه. بیجا: بینا.
3
ارسطو. (1378). اخلاق نیکوماخوس. (ترجمه: محمد حسن لطفی). تهران: طرح نو.
4
افلاطون. (1380). مجموعه اثار افلاطون. (ترجمه: محمد حسن لطفی، چاپ سوم). تهران: انتشارات خوارزمی.
5
امید، مسعود. (1388). فلسفۀ اخلاق در ایران معاصر. تهران: نشر علمی.
6
پینکافس، ادموند. (1382). از مسئلهمحوری تا فضلیتگرایی. (ترجمه و تعلیقات: سید حمید رضا حسنی و مهدی علیپور). قم: انتشارات معارف.
7
جوادی، محسن. (بیتا). مصاحبه اخلاق فضلیت در دوره یونان باستان وتاثیراتش بر اخلاق اسلامی. بیتا. بینا.
8
خزاعی، زهرا. (1389). اخلاق فضلیت. تهران: انتشارات حکمت.
9
داودی، علی مراد. (1349). عقل در حکمت مشاء از ارسطو تا ابن سینا. تهران: کتاب فروشی دهخدا.
10
سلطان القرائی، خلیل؛ مصرآبادی، جواد. (1388). بررسی تطبیقی دیدگاه اسلام یوکارل راجز. فصلنامه تربیت اسلامی، 4(2)، 41–62. Retrieved May 27, 2021, from https://www.cgie.org.ir/fa/news/26679/
11
الفاخوری، حنا؛ الجر، خلیل. (1358). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی. (ترجمه: عبدالحمید آیتی). تهران: کتاب زمان.
12
قنبری، بخشعلی. (1388). درباره کتاب: راه کمال. کتاب ماه دین، 148(13), 34–44.
13
کاپلستون، فردریک. (1362). تاریخ فلسفه. (ترجمه: سید جلال الدین مجتبوی). تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
14
کندی، یعقوب بن اسحاق. (1387). مجموعه رسائل فلسفی کندی. (ترجمه: محمود یوسف ثانی ). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
15
کندی، یعقوب بن اسحاق. (1950 الف). رسائل الکندی الفلسفیه: رسالة الکندی فی حدود الاشیاء و رسومها. (ج 1؛ با مقدمه تحلیلی محمد عبدالهادی ابوریده). مصر: دارالفکر العربی.
16
کندی، یعقوب بن اسحاق. (1950 ب). رسائل الکندی الفلسفیه: کتاب الکندی الی المعتصم باللّه فی الفلسفه الاولی. (با مقدمه تحلیلی محمد عبدالهادی ابوریده). مصر: دارالفکر العربی.
17
کندی، یعقوب بن اسحاق. (1950 ج). رسائل الکندی الفلسفیه: القول فی النفس؛ المختصر من کتاب ارسطو، فلاطن وسائر الفلاسفه. (ج 1؛ با مقدمه تحلیلی محمد عبدالهادی ابوریده). مصر: دارالفکر العربی.
18
کندی، یعقوب بن اسحاق. (1950 ح) رسائل الکندی الفلسفیه: رسالة الکندی فی الابانه عن سجود الجرم الاقصی. (با مقدمه تحلیلی محمد عبدالهادی ابوریده). مصر: دارالفکر العربی.
19
کندی، یعقوب بن اسحاق. (1950 ز). رسائل الکندی الفلسفیه: کتاب الجواهر الخمسه. (ج ۲؛ با مقدمه تحلیلی محمد عبدالهادی ابوریده). مصر: دارالفکر العربی.
20
کندی، یعقوب بن اسحاق. (1950 و). رسائل الکندی الفلسفیه: فی انه (توجد) جواهر الاجسام. (ج 1؛ با مقدمه تحلیلی محمد عبدالهادی ابوریده). مصر: دارالفکر العربی.
21
کندی، یعقوب بن اسحاق. (1950 ﮬ). رسائل الکندی الفلسفیه: رسالة ابی یوسف یعقوب بن اسحق الکندی فی العقل. (ج 1؛ با مقدمه تحلیلی محمد عبدالهادی ابوریده). مصر: دارالفکر العربی.
22
کندی، یعقوب بن اسحاق.(1950 د). رسائل الکندی الفلسفیه: رسالة الکندی فی ماهیه النوم والرؤیا. (ج 1؛ با مقدمه تحلیلی محمد عبدالهادی ابوریده). مصر: دارالفکر العربی.
23
مصباح یزدی، محمد تقی. (1376). خودشناسی برای خودسازی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
24
مکاینتایر، السدر. (1379). تاریخچه فلسفۀ اخلاق. (ترجمه: انشاء اللّه رحمتی). تهران: انتشارات حکمت.
25
ORIGINAL_ARTICLE
فلسفۀ اخلاق زردشتی
این مقاله، «پژوهشی میانرشتهای» در «فلسفۀ اخلاق» و «فرهنگ و زبانهای ایران باستان» است که با رویکردی نوین «فلسفۀ اخلاق زردشتی» را تشریح میکند. این مقاله «فلسفۀ اخلاق زردشتی» را گونهای از «پیامدگراییِ فراگیرِ فایدهگرا و لذتگرا» میداند که برپایه «هستیشناسی، مابعدالطبیعه و الهیات زردشتی» بنا نهاده شده است. تضاد بنیادین میان «نیک» و «بد»، «لذت» و «درد» و «نیروهای زندگی» و «نیروهای مرگ» در «فلسفۀ اخلاق زردشتی»، مبتنی بر تضاد بنیادین میان «خیر» و «شر»، «اهورا مزدا» و «اهریمن» و سپنته مینو و انگره مینو در اوستا است. متون اخلاقی پهلوی، مانند دینکرد ششم، نیز بر این نکته تأکید میکنند که تن را باید در رامش و خوشی داشت و از درد و رنج پرهیز کرد و کار نیک کردن برای کسی که درد را در تن راه دهد دشوار است. این مقاله نشان میدهد، سالها پیش از «چرخش زبانی» و «تغییر بزرگ در افکار عمومی نسبت به زندگی، سازندگی و نوآوری» که در سدههای هفدهم و هجدهم در شمالغرب اروپا رخ داد و به «انقلاب صنعتی» و سپس «رشد اقتصادی در جهان مدرن» انجامید، بنیانهای اصلی «سرمایهگرایی» در «فلسفۀ اخلاق زردشتی» وجود داشتند.
https://pfk.qom.ac.ir/article_1864_3d1675835e75cdefa02b92846ead2007.pdf
2021-03-21
103
130
10.22091/jptr.2021.6119.2419
فلسفۀ اخلاق زردشتی
فلسفۀ اخلاق پارسی
پیامدگرایی فراگیر
فایدهگرایی لذتگرا
سرمایهگرایی
اوستا
دینکرد
اَشَه
شیرزاد
پیک حرفه
shirzad.peik@gmail.com
1
استادیار گروه فلسفه، دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره)، قزوین ، ایران.
LEAD_AUTHOR
پورداود، ابراهیم. (مترجم و ویراستار). (13۴0). اوستا. تهران: دانشگاه تهران.
1
تفضلی، احمد. (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. تهران: انتشارات سخن.
2
فرخزادان، آذرﻓﺮﻧﺒﻎ و ایمیدان، آذرﺑﺎد. (1392). دینکرد ششم. (ترجمه: مهشید میرفخرایی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
3
فرهودی، مصطفی. (1392). اخلاق در دین زرتشت از منظر مینوی خرد. اخلاق وحیانی. 3 (2)، 87۔103.
4
میرفخرایی، مهشید. (1392). بررسی دینکرد ششم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
5
ORIGINAL_ARTICLE
پیشرفت علم از منظر روی بسکار و خطاپذیری شناخت؛ نقدی بر چهار رویکرد
مهمترین رویکردها در تبیین پیشرفت علم، عبارتند از: رویکرد معنایی، کارکردی، معرفتی و ادراکی. هر کدام از این رویکردها با توجّه به هدفی که برای علم متصوّر است، پیشرفت را نیز بر همان مبنا تعریف میکنند. رویکرد معنایی، پیشرفت را مبتنی بر تقرّب به صدق، رویکرد کارکردی مبتنی بر حلّ مسئله، رویکرد معرفتی مبتنی بر انباشت دانش و رویکرد ادراکی نیز پیشرفت را مبتنی بر افزایش فهم، تعریف میکند. روی بسکار با توصیفی لایهمند از جهان، «علم» را حرکت به سمتِ لایههای عمیقتر دانسته که با هدفِ کشف مکانیزمهای مولّد انجام میشود. او «پیشرفت» را نیز مبتنی بر همین لایهمندی و کسبِ دانش نسبت به لایههای زیرین، تبیین میکند، امّا از آنجا که به اجتماعی بودنِ علم معتقد است و دانش را محصولی اجتماعی و در معرض تغییر میداند، به خطاپذیریِ شناختْ اذعان دارد و بر این باور است که حرکت به سمت لایۀ جدید، ضرورتاً به پیشرفت علم نمیانجامد؛ اگر چه این امکان وجود دارد که با کسبِ دانش نسبت به لایۀ جدید، دانشِ پیشینْ بازبینی و تصحیح شود. در این مقاله، ضمنِ شرح نظریۀ پیشرفت بسکار و تبیینِ امکانی بودنِ آن با توجّه به خطاپذیریِ شناخت، یک هدف اساسی را دنبال میکنیم. این هدف، در بررسیِ هر چهار رویکرد، به منظور نشان دادنِ عدم توجّه آنان به جنبۀ خطاپذیریِ شناخت و تأثیر آن در تبیین پیشرفت، خلاصه میشود.
https://pfk.qom.ac.ir/article_1866_504891dfd118e3b366b22560b437f879.pdf
2021-03-21
131
148
10.22091/jptr.2021.6359.2450
روی بسکار
پیشرفتِ علم
خطاپذیریِ شناخت
ضروری
امکانی
مریم
پوست فروش
mpoostforush@gmail.com
1
دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه علم، گروه فلسفه علم، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران.
AUTHOR
مصطفی
تقوی
m_taqavi@sharif.edu
2
استادیار گروه فلسفه علم، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران.
LEAD_AUTHOR
Baert, P. (2005). Philosophy of the Social Sciences: Towards Pragmatism (1st edition). Cambridge, UK; Malden, MA: Polity.
1
Benton, T., & Craib, I. (2010). Philosophy of Social Science: The Philosophical Foundations of Social Thought. Macmillan International Higher Education.
2
Bhaskar, R. (2008). A Realist Theory of Science. Routledge.
3
Bhaskar, R. (2009). Scientific Realism and Human Emancipation. Routledge.
4
Bhaskar, R. (2010). Reclaiming Reality: A Critical Introduction to Contemporary Philosophy. Taylor & Francis.
5
Bird, A. (2007). What Is Scientific Progress? Noûs. 41, 64-89. doi: 10.1111/j.1468-0068.2007.00638.x
6
Cevolani, G., & Tambolo, L. (2013). Progress as Approximation to the Truth: A Defence of the Verisimilitudinarian Approach. Erkenntnis (1975-). 78(4), 921-935.
7
Clarke, S. (2010). Transcendental Realisms in the Philosophy of Science: On Bhaskar and Cartwright. Synthese. 173(3), 299-315. doi: 10.1007/s11229-008-9427-2
8
Dellsén, F. (2016). Scientific progress: Knowledge versus understanding. Studies in History and Philosophy of Science Part A. 56, 72-83. doi: 10.1016/j.shpsa.2016.01.003
9
Dellsén, F. (2018 a). Scientific Progress: Four Accounts. Philosophy Compass. 13. (11), e12525. doi: 10.1111/phc3.12525
10
Dellsén, F. (2018 b). Scientific Progress, Understanding, and Knowledge: Reply to Park. Journal for General Philosophy of Science / Zeitschrift Für Allgemeine Wissenschaftstheorie. 49(3), 451-459. doi: 10.1007/s10838-018-9419-y
11
Isaksen, K. R. (2016). Reclaiming Rational Theory Choice as Central: A Critique of Methodological Applications of Critical Realism. Journal of Critical Realism. 15(3), 245-262. doi: 10.1080/14767430.2016.1169369
12
Kuhn, T. S. (1970). The Structure of Scientific Revolutions: 50th Anniversary Edition (2nd edition). Chicago; London: University of Chicago Press.
13
Laudan, L. (1981). A Problem-Solving Approach to Scientific Progress. In Hacking, I. (Ed.), Scientific Revolutions, 144-155. Oxford University Press.
14
Mizrahi, M. (2017). Scientific Progress: Why Getting Closer to Truth Is Not Enough. International Studies in the Philosophy of Science. 31(4), 415-419. doi: 10.1080/02698595.2019.1565213
15
Mizrahi, M., & Buckwalter, W. (2014). The Role of Justification in the Ordinary Concept of Scientific Progress. Journal for General Philosophy of Science / Zeitschrift Für Allgemeine Wissenschaftstheorie. 45(1), 151-166. doi: 10.1007/s10838-014-9243-y
16
Niiniluoto, I. (2014). Scientific Progress as Increasing Verisimilitude. Studies in History and Philosophy of Science Part A. 46, 73-77. doi: 10.1016/j.shpsa.2014.02.002
17
Niiniluoto, I. (2017). Optimistic Realism about Scientific Progress. Synthese. 194(9), 3291-3309. doi: 10.1007/s11229-015-0974-z
18
Park, S. (2017). Does Scientific Progress Consist in Increasing Knowledge or Understanding? Journal for General Philosophy of Science / Zeitschrift Für Allgemeine Wissenschaftstheorie. 48(4), 569-579. doi: 10.1007/s10838-017-9363-2
19
Park, S. (2020). Scientific Understanding, Fictional Understanding, and Scientific Progress. Journal for General Philosophy of Science / Zeitschrift Für Allgemeine Wissenschaftstheorie. 51(1), 173-184. doi: 10.1007/s10838-019-09480-8
20
Popper, K. (1963). Conjectures and Refutations: The Growth of Scientific Knowledge (2nd edition). London; Routledge and Kegan Paul.
21
Roselli, A. (2020). Realists Waiting for Godot? The Verisimilitudinarian and the Cumulative Approach to Scientific Progress. Erkenntnis. 85(5), 1071-1084. doi: 10.1007/s10670-018-0065-x
22
Rowbottom, D. P. (2015). Scientific Progress without Increasing Verisimilitude: In Response to Niiniluoto. Studies in History and Philosophy of Science Part A. 51, 100-104. doi: 10.1016/j.shpsa.2015.01.003
23
Scorzato, L. (2016). A Simple Model of Scientific Progress-With Examples. ArXiv:1604.06946 [Physics]. Retrieved from http://arxiv.org/abs/1604.06946
24
Shan, Y. (2019). A New Functional Approach to Scientific Progress. Philosophy of Science. 86(4), 739-758. doi: 10.1086/704980
25
Tambolo, L. (2015). A Tale of Three Theories: Feyerabend and Popper on Progress and the Aim of Science. Studies in History and Philosophy of Science Part A. 51, 33-41. doi: 10.1016/j.shpsa.2015.02.005
26
Yucel, R. (2018). Scientists’ Ontological and Epistemological Views about Science from the Perspective of Critical Realism. Science & Education. 27(5-6), 407-433. doi: 10.1007/s11191-018-9983-x
27
ORIGINAL_ARTICLE
تفسیر مارتین هَیدگر از تمایز هستیشناختی بنیاد و وجود در نظام آزادی فردریش شلینگ
پژوهشهای فلسفی در باب ذات آزادی انسان (1809) منسجمترین صورت تلاش فردریش شلینگ برای شرح نظام مطلق یا نظام آزادی است. نخستینبار در قرن بیستم و با رجوع متأملانۀ مارتین هَیدگر به رسالۀ آزادی و تفسیر چندینبارۀ او در سالهای 1936 و 1941، اهمیت این رساله در تاریخ اندیشۀ غربی آشکار شد. تمرکز هَیدگر بر تفکر شلینگ بهویژه با نگارش رسالۀ شلینگ در باب ذات آزادی انسان، پژوهش در اصل شکلگیریِ نظام و پرسش از امکان نظام آزادی چونان پرسش در باب ذات هستی است. شلینگ برای عبور از آزادی صوری چونان تعینبخشیِ ناوابسته به علیت مکانیکی و دستیابی به تعریف واقعی آزادی بهعنوان توانایی انجام خیر و شر، پژوهش خود در باب نظام آزادی را بر مبنای هستیشناختی صحیح استوار میسازد. هدف مقالۀ حاضر، تحلیل تفسیرِ هَیدگر از مفهوم نظام آزادی در نگاه شلینگ، با تأکید بر تمایز هستیشناختی بنیاد و وجود است. این پژوهش در پی پاسخ به این دو پرسش است که جایگاه آزادی در نظام فلسفیِ بنیادمحور شلینگ چیست و چگونه طرح مفهوم واقعی آزادی، راه را برای تبیین بنیاد هستیشناختیِ امکان شر و امکان آزادی در نظام میگشاید؟ همچنین تمایز میان بنیاد و وجود چگونه به هدف اصلی شلینگ در حل تعارض نظام و آزادی میانجامد؟
https://pfk.qom.ac.ir/article_1867_9e592269fac544ae0139cff071fadec0.pdf
2021-03-21
149
172
10.22091/jptr.2021.6100.2413
آزادی
بنیاد
وجود
نظام
مارتین هَیدگر
فردریش شلینگ
الهام السادات
کریمی دورکی
ekarimi68@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری فلسفه غرب، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
AUTHOR
محمدجواد
صافیان
mjsafian@gmail.com
2
دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
LEAD_AUTHOR
محمد
مشکات
mohammad.meshkat@yahoo.com
3
دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
AUTHOR
احمدی، بابک. (1381). هَیدگر و تاریخ هستی. (چاپ دوم). تهران: نشر مرکز.
1
بیرشک، زهرا. (1394). امکان سیستم آزادی؛ بررسی درسگفتارهای هَیدگر در باب رسالۀ «در باب آزادی بشر و مسائل پیوست به آن (شلینگ)»، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی: تهران.
2
دادلی، ویل. (1399). درآمدی بر فهم ایدئالیسم آلمانی. (ترجمه: سید مسعود آذرفام). (چاپ اول). تهران: ققنوس.
3
شلینگ، فردریش ویلهلم. (1397). پژوهشهای فلسفی در باب ذات آزادی انسان. (ترجمه: مجتبی درایتی و ابولحسن ارجمند تاجالدینی). (چاپ اول). تهران: نشر شبخیز.
4
شلینگ، فردریش ویلهلم. (1398). در باب تاریخ فلسفۀ جدید (درسگفتارهای مونیخ). (ترجمه: سید مسعود حسینی). تهران: نشر شبخیز.
5
صافیان، محمد جواد. (1381). تفسیر هَیدگر بر اصل جهت کافی. مجلۀ علمی پژوهشی دانشکدۀ ادبیات علوم انسانی، 2۸۔ 2۹ (2)، ص 210۔ 185.
6
هیدگر، مارتین. (1388). چه باشد آنچه خوانندش تفکر. (ترجمه: سیاوش جمادی). (چاپ سوم). تهران: انتشارات ققنوس.
7
هیدگر، مارتین. (1389). هستی و زمان. (ترجمه: سیاوش جمادی). (چاپ هشتم). تهران: انتشارات ققنوس.
8
هیدگر، مارتین. (1397). اصل بنیاد. (ترجمه: طالب جابری). (چاپ اول). تهران: انتشارات ققنوس.
9