ORIGINAL_ARTICLE
مفهوم صدق نزد ویتگنشتاین
این مقاله به بررسی تلقی ویتگنشتاین از مفهوم صدق می پردازد و میکوشد نشان دهد که برخلاف تفسیر رایج، ویتگنشتاین متقدم و متأخر دارای برداشتی یکسان از مفهوم صدق است. بنا بر آنچه خواهد آمد ویتگنشتاین در سراسر کار فلسفی خویش، «صدق» را مفهومی زائد میدانست و به همین دلیل از به دست دادن نظریهای در بارۀ صدق خودداری کرد. در پایان نشان خواهیم داد که لازمۀ منطقی امتناع از صورتبندی نظری در باره «صدق» درغلتیدن در غیرواقعگرایی نیست و ویتگنشتاین همچنان قائل به رهیافتی واقعگرایانه در باب صدق است.
https://pfk.qom.ac.ir/article_294_7fa80ea48ec0c81a8df0638ebf62cba1.pdf
2006-03-21
25
60
10.22091/pfk.2006.294
صدق
نظریة ویتگنشتاین
نظریۀ زائد بودن
نشانۀ بیان
واقعگرایی
فرگه
راسل
سروش
دباغ
1
استادیار و عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
LEAD_AUTHOR
رضا
مثمر
2
کارشناس ارشد فلسفه، دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
Beaney, M. (1997), The Frege Reader, Blackwell Publishers
1
Frege, G.(1892), On Sinn and Bedeutung, in Beaney, M. [1997].
2
Frege, G.(1893), Grundgestetze der Arithmetik (Basic Laws of Arithmetic), vol.I, selections in Beaney, M. [1997].
3
Frege, G.(1879), Begriffsschrift (Conceptual Notation), selections in Beaney, M. [1997].
4
Frege, G.(1891), Comments on Sinn and Bedeutung, in Beaney, M. [1997].
5
Frege, G.(1918), Thought, in Beaney, M. [1997].
6
Glock, H.-J.(1996), A Wittgenstein Dictionary, Blackwell Publishers
7
Russell, B.( 1992), The Principles of Mathematics, Routledge, (1st ed. in 1903)
8
Russell, B. and A.N. Whitehead (1997), Principia Mathematica to *56, vol.1, Cambridge University Press, (1st ed. in 1910 and 2nd ed. in 1927)
9
Wittgenstein, L.(2001), Tractatus Logico-Philosophicus. trans. D.F. Pears and B.F. McGuiness, (1st published in german 1921), Routledge
10
Wittgenstein, L. (1982), Wittgenstein's Lectures :Cambridge1930-32 ,edited by Desmond Lee, BasilBlackwell
11
Wittgenstein, L.(1969), Notebooks 1914-16, trans. by Elizabeth Anscombe, Basil Blackwell
12
Wittgenstein, L. (2004), Philosophical Investigations. trans. G.E.M. Anscombe. (3d ed. 2001), Blackwell Publishing
13
Wittgenstein, L.(1976), Wittgenstein's Lectures on the Foundations of Mathematics, edited by C. Diamond, Harvester Press
14
Wittgenstein, L.(1978), Remarks on the Foundations of Mathematics, edited by G. H. von Right, R. Rhees, G. E. M. Anscombe, trans. by G. E. M. Anscombe, Blackwell Publishers
15
Wittgenstein, L.(2005), The Big Typescript; TS 213, ed. And trans. by C. Grant Luckhardt, Maximilian A. E. Aue , Blackwell Publishing p.160
16
ORIGINAL_ARTICLE
هنجارمندی و تبیین عمل
بر اساس نظریۀ دونالد دیویدسون، عمل رویدادی است که معلول دلیل عامل است و از این رو، ذکر دلیل عامل علاوه بر این که تبیین عقلانی است، تبیین علّی هم هست. یکی از اشکالاتی که بر نظریه علّی عمل دیویدسون وارد کردهاند ، اشکال هنجارمندی است. این اشکال از آنجا ناشی میشود که ذهن قلمروی امور هنجاری است و تبیین علّی مربوط به امور واقع است؛ در نتیجه نمیتوان تبیین علّی را در بارۀ ذهن جاری کرد. مقاله حاضر ، ابتدا مفاهیم بنیادین نظریۀ علّی عمل دیویدسون و آنگاه نظریۀ مزبور را بیان میکند و پس از آن به بررسی تفصیلی اشکال هنجارمندی میپردازد.
https://pfk.qom.ac.ir/article_295_f4340a41845567fbc7ec061e0447e622.pdf
2006-03-21
61
83
10.22091/pfk.2006.295
نظریۀ عمل
دلیل
علت
تبیین علّی
تبیین عقلانی
دیویدسون
هنجارمندی
مهدی
ذاکری
1
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
LEAD_AUTHOR
Chisolm, Roderick, `Events and Propositions' in Nous, 4, 1970.
1
Chisolm, Roderick, `States of Affairs Again' in Nous, 5, 1971.
2
Dancy, Jonathan, (ed.) Normativity, Blackwell, 2000a.
3
Dancy, Jonathan, Practial Peality,Oxford: Clarendon press, 2006.
4
Dancy, Jonathan, "Two Ways of Explaining Actions," in John Hyman and HelenStward (eds), Agency and Action, Cambridge, Cambridge University Press, 2004.
5
Davidson, Donald, Essays on Actions and Events, Oxford: Clarendon Press, 1980.
6
. Davidson, Donald, "Problems in the Explanation of Action', in P. Petit, R. Sylvanand J. Norman (eds) Metaphysics and Morality: Essays in Honour of J.J.C. Smart,Oxford: Basil Blackwell,. 1987.
7
. Dray, W., Laws and Explanation in History (Oxford: OUP), 1957.
8
. Evnine, Simon , Donald Davidson, Stanford, California: StanfordUniversity Press, 1991.
9
. Raz, Joseph, "Explaining Normativity: On Rationality and the Justification of Reason", in Dancy, Jonathan (ed.), Normativity, Blackwell, 2000.
10
. Smith, Michael, "Reasons and Actions", in Routledge Encyclopedia of Philosophy, 1998.
11
Till Grune-Yanoff, “Are intentional action inherently normative?” Draft 1.XI.2005.
12
ORIGINAL_ARTICLE
عنایت الهی از دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا
رابطۀ خدا و جهان که در حوزۀ اندیشههای انسانی عمری به درازای تفکر بشر دارد، جزو بنیادیترین مسائل فلسفه و کلام در دنیای اسلام بهشمار میآید . چرایی و چگونگی پیدایش نظام آفرینش ، تناقضنماهایی نظیر وحدت و کثرت ، حادث و قدیم، اراده و ضرورت علّی، اولالاوائل، آخرالاواخر و ... اندکی از بیشمار مسائل فلسفی است که آرامش و قرار را از ذهن متفکران در طول تاریخ گرفته است. پیدایش دیدگاههای طبیعت گرایانۀ محض، پوچگرایی سوفسطایی، اصالت انسان، تفکر خدامحوری و دهها نحلة فکری دیگر هر یک حاکی از تلاش مستمر و همهجانبۀ اندیشمندان برای تبیین ارتباط خدا و جهان است. در مقاله حاضر، نگارنده با اشارهای بسیار گذرا به پیشینۀ بحث صفت عنایت الاهی، به تبیین دیدگاه دو فیلسوف نامدار جهان اسلام شیخ الرئیس ابنسینا و حکیم صدرالمتألهین و اختلاف نظر آن دو در این باره و بیان کیفیت فاعلیت خداوند میپردازد.
https://pfk.qom.ac.ir/article_296_cc318866c0e1a739ea92a0d82137c02b.pdf
2006-03-21
85
114
10.22091/pfk.2006.296
عنایت الاهی
خدا
جهان
فاعلیت
بالعنایه
بالتجلی
محمد
ذبیحی
zabihi.m21@gmail.com
1
استادیار گروه فلسفه دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
ابن سینا، حسین بن عبدالله، المباحثات، تحقیق و تعلیق، محسن بیدار، انتشارات بیدار، قم،1371 ش.
1
____________ ، التعلیقات، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات حوزة علمیة قم، 1379 ش.
2
____________ ، النجاة، چاپخانه خورشید، 1364.
3
____________ ، الشفاء، الالهیات، ابراهیم مدکور، تحقیق قنواتی و سعید زاید،چاپخانه آرمان، 1363 ش.
4
____________ ، منطق المشرقیین، مکتبه آیه الله نجفی، قم، 1405 ق.
5
____________ ، الاشارات و التنبیهات، با شرح محقق طوسی، ج 2 و 3، چاپخانهآرمان، 1379 ق.
6
____________ ، المبدأ و المعاد، ج 1، تحقیق و تصحیح و مقدمه، محمد ذبیحی،جعفر شانظری، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1381ش.
7
____________ ، النفس، قاهره، 1359 ق.
8
خوانساری، جمال الدین، الحاشیة علی شروح الاشارات، ج 2، تحقیق احمد عابدی، مرکزانتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، 1378.
9
راسل، برتراند، تاریخ فلسفة غرب، ترجمة نجف دریابندری، 1373.
10
ژیلسون، آتین، مبانی فلسفة مسیحیت، ترجمة محمد محمدرضائی و سید محمد موسوی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، 1375.
11
____________ ، روح فلسفة قرون وسطی، ترجمة ع. داوودی، شرکت انتشارات علمی وفرهنگی، 1370.
12
سبزواری، ملاهادی، اسرارالحکم، با مقدمة توشیهیکو ایزوتسو، به کوشش ح. م فرزاد،انتشارات مولی، 1361 ش.
13
شهابی، محمود، رهبر خرد، چاپ پنجم، 1360، چاپخانة حیدری.
14
صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الاسفار الاربعة (دوره نه جلدی) ج 1، 2، 5، 6، 8، دار احیاء التراث العربی، بیروت، الطبعة الثالثة، 1981 م.
15
____________ ، الشواهد الربوبیه، تحقیق و تصحیح و مقدمة سیدجلالالدین آشتیانی، انتشارات دانشگاه مشهد، 1360 ش.
16
____________ ، شرح رساله المشاعر، تصحیح سید جلال الدینآشتیانی، انتشارات امیرکبیر، 1376 ش.
17
____________ ، عرشیه، تصحیح متن و ترجمه، غلامحسینآهنی، بیجا، 1341 ش.
18
____________ ، اسرار الایات، مقدمه و تصحیح محمدخواجوی، انجمن اسلامی حکمت و فلسفة ایرانی، 1360 ش.
19
کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفة یونان و روم، ج 1، ترجمة سید جلال الدین مجتبوی،1362 ش.
20
مجلسی، ملامحمد باقر، بحارالانوار، ج 91، موسسه الوفا، بیروت، 1403ق.
21
مطهری، مرتضی، درسهای الهیات شفاء، ج اول، انتشارات حکمت، 1369.
22
ORIGINAL_ARTICLE
برهان مفهومی از دیدگاه آنسلم ومحقق اصفهانی (کمپانی)
یکی از راههای اثبات وجود خدا، اثبات از طریق مفهوم است. در این روش، تنها از طریق یک مفهوم ذهنی مثل مفهوم واجبالوجود ، مفهوم کاملترین و مفهوم بزرگترین، وجود واجب تعالی در خارج اثبات میشود بدون این که به جهان خارج رجوع و از واقعیتهای عینی و موجودات طبیعت کمک گرفته شود. بر این اساس، برهان مفهومی یک برهان پیشینی و قبل از تجربه است. این برهان را در غرب اولین بار قدیس آنسلم (1033-1109) متکلم قرن 11 میلادی و اسقف کلیسای کانتربری مطرح کرد و از زمان کانت، «برهان وجودی» نامیده شد. بر این برهان، اشکالات متعددی وارد شده که مهم ترین آنها اشکال خلط بین حمل اولی و حمل شایع است که اندیشمندان اسلامی آن را مطرح کردهاند. در میان اندیشمندان اسلامی اولین بار فارابی این برهان را ارائه و سپس اندیشمندان دیگری آن را مطرح کردهاند که موجزترین و متقنترین بیان را مرحوم محمد حسین اصفهانی معروف به کمپانی مطرح کرده است. مقالۀ حاضر بر آن است که برهان ایشان را تبیین و با برهان آنسلم مقایسه کند و اشکالاتی را که بر برهان محقق اصفهانی وارد شده است، پاسخ دهد.
https://pfk.qom.ac.ir/article_297_d38c14ac47f32319be40d88b6ae67d5a.pdf
2006-03-21
115
129
10.22091/pfk.2006.297
برهان مفهومی
برهان وجودی
حمل اولی
حمل شایع
محمد
ابراهیمی راد
1
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه اراک
LEAD_AUTHOR
. اتین ژیلسون ، روح فلسفة قرون وسطی، شرکت نشر علمی وفرنگی،1366 .
1
2. اصفهانی ، علی مقداد، نشان از بی نشانها، انتشارات جمهوری،1372.
2
3. پترسون، مایکل ودیگران، عقل واعتقاد دینی، ترجمة احمد نراقی وابراهیم سلطانی، انتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، 1379.
3
4. جوادی آملی، عبدالله، تبیین براهین اثبات خدا، نشر اسرا ، 1375 .
4
5. __________ ، شرح حکمت متعالیه، بخش یکم از جلد ششم ، انتشارات الزهرا، 1368.
5
6. حائری یزدی، مهدی ، التعلیقات علی تحفه الحکیم ، مرکز نشر علوم اسلامی، 1380.
6
7. __________ ، مهدی، کاوشهای عقل نظری، نشر شرکت سهامی انتشار ، 1360، به نقل از: کتاب the Exisence of God ; john,hick .
7
8. خرمشاهی، بهاء الدین، خدا در فلسفه، ترجمة خرمشاهی، موسسة مطالعات وتحقیقات فرهنگی، 1372 .
8
9. طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمه ، نشر جامعه مدرسین، 1314ق .
9
10. فارابی، ابو نصر، الدعاوی القلبیه، ط حیدر آباد، 1349ق .
10
11. فیاضی، غلامرضا، جزوهالهیات فلسفه، دورة تخصصی کلام اسلامی،حوزة علمیة قم، موسسة امام صادق(ع)، 1375.
11
12.. کانت ایمانوئل، سنجش خرد محض، ترجمة ادیب سلطانی، نشر امیر کبیر، 1362.
12
13. لاریجانی ،صادق، آموزگار جاوید، نشر مرصاد، 1377.
13
14. ملکیان، مصطفی، تاریخ فلسفه غرب، مجموعة درسهای استاد مصطفی ملکیان، نشر پژوهشکدة حوزه دانشگاه، 1379 .
14
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی اشتراکات و افتراقات در فلسفة اجتماع افلاطون و فارابی
از آنجا که فلسفه و سایر علوم عقلی از طریق ترجمه آثار یونانی وارد تمدن اسلامی شده است همواره این شائبه وجود داشته که فلسفۀ اسلامی چیزی بیش از ترجمۀ محض فلسفه یونانی نبوده و فلاسفۀ مسلمان نوآوریای در قالب و محتوای این دانش مهاجر نداشته اند. نوشتار حاضر تلاش میکند تا در خصوص فلسفه اجتماع، این نوآوری ها را برجسته سازد و از اینرو، بین دیدگاههای اجتماعی دو تن از نمایندگان مهم فلسفۀ یونانی و فلسفۀ اسلامی ، افلاطون و فارابی، مقایسهای صورت داده و آراء متفاوت آنان را در کنار آراء مشترکشان مطرح مینماید. خواننده در انتهای این مقاله درخواهد یافت که گرچه فارابی لفظ «مدینۀ فاضله» را از افلاطون وام گرفته است ولی طراحی، تحلیل و براهین مختلف مدینۀ او تفاوتی چشمگیر با مدینۀ افلاطون دارد.
https://pfk.qom.ac.ir/article_298_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2006-03-21
131
159
10.22091/pfk.2006.298
فلسفۀ اجتماع
فلسفۀ یونانی
فلسفۀ اسلام
مدینۀ فاضله
تیپشناسی جوامع
محمود
تقیزاده داوری
1
استادیار دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
. قرآن مجید
1
2. نهج البلاغه، قم، موسسه النشر الاسلامی، چاپ اول، 1408 ه.ق.
2
3. آیتی، محمد ابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم، تهران، 1369.
3
4. ابن هشام، السنن النبویه، جزء اول، داراحیاء التراث العربی، بیروت، بیتا.
4
5. افلاطون، جمهور، ترجمة فواد روحانی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360.
5
6. افلاطون، جمهوری،ترجمة محمد حسن لطفی، ج 2 از مجموعه آثار، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، چاپ سوم، تهران، 1380.
6
7. افلاطون، قوانین، ترجمة محمد حسن لطفی، جلد 4 از مجموعه آثار، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، چاپ سوم، 1380.
7
8. بیرو، آلن، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمة باقر ساروخانی، انتشارات کیهان، تهران، 1370.
8
9. تقیزاده، محمود، سیری در اندیشة اجتماعی مسلمین، ج 1، انتشارات امیری، 1368.
9
10. حکیمی، محمد رضا، الحیاه، ج 3، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1367.
10
11. داوری اردکانی، رضا، فارابی مؤسس فلسفة اسلامی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ سوم، تهران، 1362.
11
12. سروش، عبدالکریم، درسهایی در فلسفه علوم اجتماعی، نشر نی، چاپ دوم، تهران، 1376.
12
13. شیخ مفید، الارشاد، مکتبه بصیرتی، قم، بیتا.
13
14. صافی، لطف الله، منتخب الاثر، مکتبه الصدر، چاپ دوم، تهران، بیتا.
14
15. علامه حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، مکتبه مصطفوی، قم، بیتا.
15
16. فارابی، ابونصر، آراء اهل المدینه الفاضله، دارالمشرق، الطبعه السادسه، بیروت، 1991.
16
17. فارابی، ابونصر، السیاسه المدنیه، انتشارات الزهراء، چاپ اول، تهران، 1366.
17
18. فارابی، ابونصر، فصول منتزعه، انشارات الزهراء، تهران، 1405 ق.
18
19. کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه، ترجمة سیدجلالالدین مجتبوی، ج 1 قسمت1، مرکز انتشارات علمی - فرهنگی، تهران، 1362.
19
20. کلینی، محمد بن یعقوب، الاصول من الکافی، ج 2، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1388 ه. ق.
20
21. گورویچ، ژرژ، تاریخ مختصر جامعهشناسی، در هانری مندراس «مبانی جامعهشناسی» ترجمة باقر پرهام، کتابهای سیمرغ، تهران، 1354.
21
22. گیدنز، آنتونی، جامعهشناسی، ترجمة منوچهر صبوری، نشر نی، چاپ دوم، تهران، 1374.
22
23. نراقی، احسان، علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن، پارس، تهران، 1347.
23
24. نوری طبرسی، میرزا حسین، مستدرک الوسایل، ج 12، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1408 ه. ق.
24
25. Pettit, Philip, Social Philosophy, in “The Oxford Companian to Philosophy” , ed. By Ted Honderich, OxfordUniversity Press, 1995.
25
26. Plato, The Republic, Trans with intro and notes, by F.M. Cornford, Oxford, The Clarendon Press, 1942.
26
27. Plato، The Republic, Trans by G.M.A Crube, Indiana, Hackett Publishing, Inc., 1974.
27
28. Saunders, Trevor J., Platos Later Political Thought, in “Plato, Critical Assessments”, ed. by Nicholas D. Smith”, Vol. IV, Routledge, 1998.
28