دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
16
2
2015
02
20
تبیین فلسفی مسئولیت اخلاقی از دیدگاه علامه طباطبایی
7
30
FA
سلیمان
حبیبی
مدرس دانشگاه فرهنگیان
habibi.soleyman@gmail.com
رضا
اکبری
0000-0002-5231-7849
استاد دانشگاه امام صادق (ع)
rezaa.akbari@gmail.com
10.22091/pfk.2014.29
هر چند علامه طباطبایی در باره مسئولیت اخلاقی بحثی مستقل ندارند اما می توان مباحث مربوط به این مسئله را در آثار ایشان بازخوانی کرد. در مقام بازخوانی آثار علامه معلوم می شود که ایشان مسئولیت اخلاقی را پاسخ گویی به استدلال های مرتبط با امر اخلاقی می دانند. با توجه به اصول هستی شناختی و انسان شناختی همچون اصالت وجود، علیت، سیر اشتدادی و ابعاد مختلف زندگی انسان، او نسبت به خداوند، دیگر انسان ها و جهان دارای مسئولیت اخلاقی است. در مسئولیت اخلاقی، عامل فعل به عنوان عامل دارای علم، قدرت و اختیار و عمل به عنوان متعلق عامل موضوعیت دارند. توجه به نکته اخیر معلوم می کند که از نظر علامه مسئولیت اخلاقی دارای مولفه ها و شرایط متعدد است. چالش فراروی مسئولیت اخلاقی که هم از منظری کلامی و هم از منظری فلسفی قابل طرح است مسئله جبر می باشد. <br /><br />
مسئولیت اخلاقی,شرایط مسئولیت اخلاقی,انواع مسئولیت اخلاقی,علامه طباطبایی
https://pfk.qom.ac.ir/article_29.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_29_d96b8f06b8aa43eee2a3fc35b7045ca7.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
16
2
2015
02
20
بررسی تناهی یا عدم تناهی عالم طبیعت از منظر فلسفه و کیهانشناسی جدید
31
58
FA
حبیبالله
دانششهرکی
استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم
حبیب الله
رزمی
دانشیار گروه فیزیک دانشگاه قم
ایمان
باغبانی
دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام
10.22091/pfk.2014.30
موضوع متناهی یا نامتناهی بودن عالم طبیعت از دیرباز علاقه همگان (اعم از دانشمندان، فیلسوفان، و حتی عموم مردم) را برانگیخته و گرچه، به خصوص در فلسفه، به تفصیل به آن پرداخته شده، اما همانگونه که در این مقاله خواهیم دید پرداختن به این موضوع با توجه به نگاههای عمیقتر ریاضی و هندسی که اکنون میشناسیم و بر اساس شناخت فیزیکی (نجومی و کیهانشناسی) وسیعتری که به شکل جدید در دسترس قرار دارد، لازم به نظر میرسد. در این مقاله، پس از طرح مقدماتی از عناوین و اصطلاحات لازم و مختصری از علم کیهانشناسی جدید، ادله مشهور اکثر فلاسفه را که قائل به تناهی عالم طبیعت بودهاند، مطرح میکنیم و به بررسی و نقد این دلایل میپردازیم.این نگرانی که به هر حال عالم طبیعت یک مخلوق ممکنالوجود است و نمیتواند نامتناهی باشد با استدلال ریاضی قابل رفع است، که اگر این عدم تناهی در یک یا چند بعد باشد مشکلی نیست؛ چرا که همواره میتوان چنین عالمی را در عالم با ابعاد بیشتر محصور کرد. در خصوص مدل استاندارد کیهانشناسی و مواردی مانند انبساط عالم و «نقطه» انفجار بزرگ، که در ظاهر دال بر متناهی بودن عالم است، نیز توضیحاتی طرح شده که موضوع به این سادگی نیست و در شرایط فعلی شاهد و دلیل متقنی بر متناهی بودن کیهان نداریم و بهتر است منتظر کشفیات و اطلاعات رصدی جدیدتر باشیم. البته، با توجه به یک حالت شناختهشده در ریاضیات که میتوان مجموعه بیکران ولی متناهی داشت، این حالت نیز برای جهان طبیعی قابل تصور است که کیهان مرز و کرانی نداشته باشد و در عین حال متناهی باشد. <br />
عالم طبیعت,متناهی,نامتناهی,کیهانشناسی,انبساط عالم
https://pfk.qom.ac.ir/article_30.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_30_779e43101ee7aff5469a73e693dca712.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
16
2
2015
02
20
(بررسی براهین خداشناسی در کلام امام علی (ع
59
90
FA
اقدس
یزدی
استادیار گروه فلسفه دانشگاه قم
dr.a.yazdi@gmail.com
مریم
حسینی
کارشناسی ارشد دانشگاه قم
10.22091/pfk.2014.31
اثبات وجود مبدأ هستی از اصیل ترین دغدغه های فلسفی تفکر بشری بوده است و یکی از مهمترین مباحث فلسفی به شمار میرود. از نظر امام علی (ع) سرلوحۀ دین شناخت خداوند است؛ زیرا سایر مبانی اعتقادی انسان بر بنای شناخت توحیدی او استوار می گردد و اگر انسان در این مسئله شناخت درستی داشته باشد، می تواند در سایر مراحل کمالی گام های درست و محکمی در مسیر سعادت غایی بردارد. امام علی (ع) که خود عالی ترین مرتبۀ شناخت را نسبت به خدای متعال داشتهاند، در این مسئله کلمات گران بهائی را برای ما به یادگار گذاشته است. در این نوشتار سعی بر این است تا براهین اثبات وجود خداوند را از منظر امامعلی(ع) مورد بررسی قرار دهیم. ایشان در عباراتی ما را به توجه و تدبّر در مخلوقات و چگونگی ساختار وجودی آن ها رهنمون می شوند تا بتوانیم از نظم و هماهنگی و تغییر و حدوث آن ها پی به وجود خالقی عالم، دانا و حکیم ببریم که خود از حرکت و حدوث مبرّا باشد. هم چنین امام در براهین دیگری مثل برهان علیت و صدیقین و... وجود خداوند واجب الوجود، بسیط، مطلق و بی نیازی را معرفی می کنند که همۀ موجودات به او وابسته و نیازمند هستند. <br /><br clear="all" /> <br />
عقل,برهان,خداشناسی,امام علی (ع)
https://pfk.qom.ac.ir/article_31.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_31_10efbd229c79155ce1967c22ee50ed63.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
16
2
2015
02
20
نقد نسبیت معرفت دینی از منظر قرآنی
91
120
FA
محمد حسن
موحدی ساوجی
عضو هیات علمی پزوهشی دانشگاه مفید
10.22091/pfk.2014.32
نسبیت معرفت دینی را میتوان از مهمترین مبانی پلورالیسم دینی به شمار آورد. این نظریه متأثر از روش هرمنوتیک غرب است که تلاش میکند این روش را در فهم و تفسیر متون دینی به کار برده، فهم صحیح متن دینی را دستنایافتنی بنمایاند. نسبیتگرایان معرفت دینی برای اثبات مدعای خود به دلایلی چون: تفکیک میان واقعیت و درک ما از واقعیت، ذوبطون و صامت بودن متون دینی و نیز همگانی بودن فهم دینی استناد کردهاند. <br />این نوشتار به نقد دروندینی این نظریه پرداخته، با استمداد از آیات قرآن کریم و کلمات معصومین (علیهمالسلام)، دلایل این پندار را به چالش کشیده، بر این عقیده است که از نگاه دینی حقیقت قابل دستیابی است و ذوبطون بودن متون دینی هیچگاه به معنای کثرت فهمهای متعارض و ناهمگون نیست؛ نیز متون دینی صامت و خالی از معانی نبوده، نور، تبیان و هدایتگر بشر میباشند.
نسبیت,تکثر,معرفت دینی,حقیقت مطلق,متون دینی
https://pfk.qom.ac.ir/article_32.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_32_ee6cb69da6fa5d64ad0a3f1b18c5dccd.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
16
2
2015
02
20
نقد و بررسی شکاکیت اخلاقی
121
138
FA
رهام
شرف
دانشگاه زنجان
rahamsharaf@yahoo.com
10.22091/pfk.2014.33
شکاکیت اخلاقی یکی از مباحث بسیار مهم و تاثیر گذار در حوزهی فلسفهی اخلاق میباشد که همواره مورد توجه فیلسوفان اخلاق بوده است. این امر از آن جهت است که رسیدن به معرفت قطعی در حوزه اخلاق یکی از بنیادی ترین دلنگرانی های فیلسوفان اخلاق بوده است. بر همین اساس نوشتار پیش رو بر آن است که ضمن ارائه تعریفی دقیق از مقولهی شکاکیت اخلاقی، دلایل مدافعان و مخالفان آن را نیز مطرح کند. از آن جا که شکاکیت اخلاقی مبحثی است مربوط به حوزهی معرفت شناسی اخلاق، شکاکان اخلاقی برای رد معرفت اخلاقی دو مولفهی مهم آن، یعنی توجیه و صدق را مورد حمله قرار میدهند در این پژوهش دلایل آنان برای رد این دو مولفه را بیان خواهیم کرد. پس از ذکر ادلهی شکاکان اخلاقی، پاسخهای مدافعان معرفت اخلاقی به این اشکالها را مطرح میکنیم.<br /><br />
کلید واژگان: شکاکیت اخلاقی,معرفت اخلاقی,توجیه,صدق,ناشناخت گرایی,درون گرایی
https://pfk.qom.ac.ir/article_33.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_33_ffeebda5323af003873b8723fd2981b6.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
16
2
2015
02
20
بررسی نظریه ها در باب شفاعت و بازتاب آن در شعر فارسی
139
158
FA
امین
رحیمی
دانشیار گروه ادبیات فارسی دانشگاه اراک
10.22091/pfk.2014.34
<br />شفاعت از ریشه شفع به معنی پایمردی و خواهشگری است که یکی از مباحث مهم در اندیشه اسلامی می باشد که از قدیم الایام صاحب نظران درخصوص آن به فراوانی سخن گفتهاند. <br />اگر چه آیات شفاعت به خوبی نشان می دهد این مسأله موضوعی است همراه با قید و شرط؛ ولی تمامی مذاهب اسلامی اصل آن را پذیرفته اند اما در کیفیت آن اختلاف دیده می شود. در این نوشتار ضمن آوردن تعاریف و نظرات دانشمندان اسلامی و ذکر آیات و احادیث مرتبط، به طرح اشکالات مربوطه از طریق توصیف و تحلیل و جواب آنها پرداخته و علاوه بر بیان اثرات تربیتی شفاعت، بازتاب آن در اشعار تعدادی از شعرای معروف فارسی زبان نیز نشان داده شده است. <br /><br />
شفاعت,قرآن,اسلام,پیامبر (ص),گناه,شعر فارسی
https://pfk.qom.ac.ir/article_34.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_34_968b790eaa60c5be095b588b281e04b0.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
16
2
2015
02
20
بازخوانی انتقادی دیدگاه مدرس زنوزی در مسئلهی معاد جسمانی
159
174
FA
فردین
جمشیدی مهر
مدرس دانشگاه شهید مطهری مشهد
fjamshidi@gonbad.ac.ir
عباس
جوارشکیان
0000-0001-6041-2179
هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد
javareshki@um.ac.ir
10.22091/pfk.2014.35
ملاصدرا با براهین عقلی و برپایهی مبانی فلسفی خود، توانست به گونهای خاص، معاد جسمانی که مورد تصریح شرایع مقدسه قرار گرفته است، را مبرهن سازد. او معتقد شد که بدن عنصری با ارتقاء وجودی – زوال نقایص – و تبدیل به بدن مثالی، در نشئهی دیگری مورد تعلق نفس قرار میگیرد. در عقیدهی صدرالمتألّهین با توجه به گره خوردن هویت شخصی، به بقای صورت و نیز حفظ بقای شخصی در مسئلهی اشتداد، عینیتِ بین بدن عنصری و بدن مثالی محفوظ است. این نظریه، با تمام اتقانی که داشت، مورد اعتراض برخی از صاحبنظران قرار گرفت. از جملهی این معترضین آقاعلی حکیم معروف به مدرّس زنوزی بود. وی تعطیل بدن عنصری، را نپذیرفت و معتقد شد بدن عنصری بعد از عروض مرگ در اثر حرکت جوهری و با ارتقای وجودی، به افقی از وجود نائل میشود که میتواند دوباره مورد تعلق نفس واقع شود. در این مقاله به شیوهی تحقیق کتابخانهای نظریهی حکیم زنوزی تقریر و مورد نقد و بررسی قرار میگیرد.
معاد جسمانی,بدن عنصری,بدن مثالی,عینیت,ملاصدرا,آقاعلی حکیم زنوزی
https://pfk.qom.ac.ir/article_35.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_35_bcefd84ad95fe2c8d085604f91f41801.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
16
2
2015
02
20
نقد و بررسی نظریه ی اتحاد مفهومی ومصداقی ذات و صفات الهی
175
194
FA
معروف علی
احمدوند
استادیار گروه فلسفه وحکمت اسلامی دانشگاه شهیدمدنی آذربایجان
10.22091/pfk.2014.43
<br />رابطهی ذات و صفات الهی از اساسیترین و اولین مباحث کلامی در دنیای اسلام است، که معرکهی آراء میان اندیشمندان مسلمان قرارگرفته است. گروهی جانب افراط را پیش گرفته و معتقد به صفات انسان گونه برای واجب تعالی شده اند، که به جسم انگاری خداوند بازگشت نموده است، از سوی دیگر برخی به تفریط گرایش پیدا کرده و هر گونه صفت ثبوتی و وجودی را از حق تعالی نفی نمودهاند، نظریهی متعادل و مستدل در میان فلاسفه و متکلمان امامیه، اتحاد مصداقی و تغایر مفهومی صفات می باشد. اما برخی از عبارات ابن سینا ظهور در اتحاد مفهومی و مصداقی دارد. نوشتار حاضر تلاشی است جهت نقد و بررسی دیدگاه اتحاد مفهومی و مصداقی صفات واجب تعالی، بدین معنا که صفات حق تعالی علاوه بر اینکه از نظر مصداق و واقعیت خارجی عین ذات او هستند. از نظر مفاهیم نیز درمورد خدای سبحان به یک معنا میباشد. ولی با توجه به عدم ارائه استدلال قابل قبول، و مبهم بودن کلمات و لوازم نادرستی که بدنبال دارد، درستی آن دشوار می نماید. از این رو سعی شده است این دیدگاه مورد بازنگری مجدد قرار گیرد. و دلائل عدم پذیرش آن از سوی حکمای مسلمان تبیین گردد. <br />معروف علی احمدوند استادیار گروه فلسفه وحکمت اسلامی دانشگاه شهیدمدنی آذربایجان
ذات الهی,صفات الهی,اتحاد مفهومی,وحدت مصداقی,تغایر مفهوم
https://pfk.qom.ac.ir/article_43.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_43_750ebdd60006ae7b0504866f40aa93a2.pdf