TY - JOUR ID - 613 TI - نظریه احوال از کلام تا فلسفه JO - پژوهش‌های فلسفی -کلامی JA - JPTR LA - fa SN - 1735-9791 AU - طباطبایی نجفی, علی AU - پورحسن درزی, قاسم AD - دانشجو دکتری رشته فلسفه و کلام دانشگاه علامه طباطبایی AD - استادیار رشته فلسفه و کلام دانشگاه دانشگاه علامه طباطبایی Y1 - 2016 PY - 2016 VL - 17 IS - 2 SP - 73 EP - 90 KW - احوال KW - ثابتات KW - صفات KW - شبه احوال KW - تشبیه KW - تعطیل KW - رابطه ذات و صفات DO - 10.22091/pfk.2015.613 N2 - نظریه حال نخستین بار به صورت رسمی توسط متکلم معتزلی، ابو هاشم جبایی مطرح شده است. این بحث که ناظر به مسئله صفات باری تعالی بوده، در مواجهه با محذور شرک ارائه گردیده. اما بسیاری از متکلمان و فیلسوفان، این نظریه را مردود شمرده اند. ظاهر کلام فیلسوفان نشان‌گر آن است که آنها بین نظریه حال و نظریه ثابت نوعی ترادف دیده اند و لذا نقد نظریه حال در سیاق استغراب از نظریه ثابت و تهاجم به مؤلفینش دیده می شود. تکیه اصلی ناقدان این دو نظریه بر معقول نبودن واسطه میان وجود و عدم است و آنان با این رویکرد هستی شناسانه، نظرات کلامی را با تمرکز بر مسئله علم الهی به معدومات به چالش کشیدند. واقعیت این است که نظریه حال فارغ از کیفیت علم الهی، ناظر به نحوه اتصاف خداوند به مطلق صفات بوده است و شبیه آن پیش از مطرح شدن در حوزه معتزلی، در اندیشه شیعی توسط هشام بن حکم مطرح گشته است. اینکه رابطه ذات و صفات از وجهه نظر متکلمین مورد نظر چه سنخیتی با سخن فلاسفه در این زمینه داشته است مجال را برای پیگیری رابطه پنهانی نظرات آنان با ایده های عرفانی که صفوف عرفا را از فلاسفه جدا کرده باز می کند. اهمیت مبحث صفات خدا از یک طرف و ویژگی تشیع در ارائه مباحث ظریف اعتقادی و وجود سابقه ای از این دست نظریه در آن از سوی دیگر، بازخوانی تاریخی این نظریه و بازشماری کارکردهای آن را لازم می گرداند. UR - https://pfk.qom.ac.ir/article_613.html L1 - https://pfk.qom.ac.ir/article_613_032f0478dea8fad7fc632ba872cb5a54.pdf ER -