نقد و بررسی وجود‌ ذهنی از دیدگاه فخر ‌رازی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته رشته مدرسی الاهیات مرکز تربیت مدرس دانشگاه قم.

2 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه قم

چکیده

 ماهیت و واقع‌نمایی وجود ذهنی یکی از مهم­ترین مباحث فلسفی و معرفت‌شناختی به­شمار می­آید که رویکردهای مختلفی در این مقوله رقم خورده است. در این میان، برخی قول به شبح و عده­ای، قول به تطابق را پذیرفته­اند و کسانی که دو دیدگاه را بر‌نمی­تابند، رابطه اضافه­ بین عالم و معلوم را برتافته­اند. فخر­الدین رازی از آن دسته­ای است که قول اضافه را اختیار کرده‌ و در کتاب­های مختلف خود به‌گونه­ای مضطرب، نظر خود را بیان کرده است. علت انتخاب نظریه فخر رازی از میان اقوال موجود­ در وجود ذهنی و داوری در خصوص آن، پیش­آهنگی آن شخصیت در این بحث، از سویی، و جایگاه ویژه­ او در میان فلاسفه، از سوی دیگر است. به گواه تاریخ، رازی نخستین فیلسوفی است که از وجود ذهنی، با عنوانی مستقل در آثار خود یاد کرد و این مسئله را تحت همین عنوان وارد حلقه­ مباحث فلسفی نمود. اگرچه برخی وی را در زمره­ منکران وجود ذهنی دانسته­اند، اما این پژوهش نشان می­دهد که رازی از مثبتین وجود ذهنی بوده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examination and Criticism of Mental Being from Fakhre Razi's Point of View

نویسندگان [English]

  • Muhammad Javad Pashai 1
  • Muhammad Zabihi 2
چکیده [English]

 
The representational and truthful nature of mental beings is among the most important philosophical and epistemological issues. Some philosophers have supported the theory of resemblance and some of them have supported the theory of sameness. There is a third attitude which rejects both theories and proposes the theory of relation; the relation between the knower and the known. Fakhre Razi has supported this theory describing it in a disordered fashion in his various books. Our motive for choosing to discuss his views about this subject has been that he was the initiator of this topic independently, and that he possessed a great place among Muslim philosophers. Historically, he is the first one who entered this problem among philosophical issues, and raised it independently under the title of "mental being". Some thinkers, however, regard him among the deniers of mental being, but this survey is to show that Razi was within the supporters of mental being.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Razi
  • mental being
  • relation
  • representative phantasm
  • non-representative phantasm
  • the sameness of quiddity
  1.  1. ابن سینا، حسین بن عبدالله، 1383، الاشارات و التنبیهات مع شرح المحقق الطوسی، قم، نشرالبلاغه، ج2.

    2. اکبری، رضا، 1377، «وجود ذهنی از منظری دیگر»، در: خردنامه صدرا، ش14، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

    1. تفتازانی، سعدالدین، 1409، شرح المقاصد، قم، شریف رضی، ج1.
    2. جرجانی، میر شریف، 1419، شرح المواقف، بیروت، دارالکتب العلمیة، ج6.

    5. حسنی، حسن، 1373، بررسی و داوری در مسایل اختلافی میان دو فیلسوف اسلامی خواجه نصیر طوسی و امام فخر رازی، تهران، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.

    6. رازی، فخرالدین محمد، 1427، المحصل و هو محصل افکار المتقدمین و المتاخرین من الحکماء و المتکلمین، قاه‍ره‌‌، م‍ک‍ت‍به‌ دار ال‍ت‍راث‌ / دار ال‍رازی‌.

    1. ---------- ، 1407، المطالب العالیة، بیروت، دار الکتب العربی، ج3.
    2. ---------- ، 1411، المباحث المشرقیة، قم، بیدار، ج1و2.

    9. ---------- ، 1384، شرح الاشارات و التنبیهات، مقدمه و تصحیح علیرضا نجف‌زاده، ایران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ج2.

    10. سبزواری، هادی، 1413، شرح المنظومه، تهران، نشرناب، ج2.

    11. سهروردی، شهاب‌الدین، 1373، مجموعه مصنفات، تصحیح و تحقیق و مقدمه هانری کربن، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ج1.

    12. شیرازی، محمد بن ابراهیم، 1981، الاسفار الاربعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج1 و3.

    13. طباطبایی، سید محمد‌حسین، 1424، بدایة الحکمة، تصحیح و تحقیق عباسعلی زارعی سبزواری، قم، مؤسسۀ النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

    14. ---------- ، 1386، نهایة الحکمة، تصحیح و تحقیق غلامرضا فیاضی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

    15. طوسی، نصیرالدین، 1383، اجوبة المسایل النصیریة (20 رساله)، به تصحیح عبدالله نورانی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

    16. ---------- ، 1359، تلخیص المحصل، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل شعبه تهران.

    17. عارفی، عباس، 1388، مطابقت صورت ذهنی با خارج، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

    18. غفاری، حسین، 1379، «نظری اجمالی به مبحث وجود ذهنی»، در: مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش156.

    19. مطهری، مرتضی، 1370، مقالات فلسفی، تهران، انتشارات حکمت، ج3.

    20. ---------- ،1360، شرح منظومه، تهران، انتشارات حکمت، ج1.

     

     

CAPTCHA Image