روح در دینِ جَینی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

چکیده

دین جِینی از ادیان کهن هندی است که بیش از بیست و پنج قرن پیشینه دارد و به اصطلاح از ادیان ناستیکه و یا غیر ارتدوکس هندی شمرده می‌شود‌‌. مسئلۀ روح که در این مکتب از آن به عنوان جیوَه یاد می‌شود از مفاهیم مهم این دین به‌حساب می‌آید و یکی از دو مقولۀ اصلی هستی‌شناختی و نیز یکی از موضوعات اصلی فلسفۀ جَینی و نخستین آنهاست‌‌. جَین‌ها اصل وجود روح را امری شهودی می‌دانند‌‌، با این‌همه، دلایلی نیز بر وجود آن اقامه کرده‌اند‌‌. در این مکتب، روح با آن‌که مادی شمرده نمی‌شود، ‌دارای بُعد بوده و متناسب با بدن قبض و بسط می‌یابد‌‌. ارواح بی‌شمار هستند و همۀ موجودات و حتی عناصر دارای روح بوده که متناسب با بدنی که در آن می‌زیند، دارای یک تا شش حسّ ادراکی هستند. روح در حالت ناب و خالص خود دارای آگاهی و شهود بی‌مُنتها‌‌، بهجت و سرور بی‌منتها و کمال مطلق است و علم و آگاهی نه صفت که ذات و سرشت آن است‌، اما ‌این گوهر نورانی در نتیجۀ برخی اعمال و احساسات با «کرمه» -که ماده‌ای لطیف است - پوشیده می‌شود و این آغاز اسارتِ انسان است‌‌. هدف یک سالک جَینی پیراستن روح از این قشرهای کرمه‌ای است که «لِشیا» خوانده می‌شود و این مهم با ریاضت و در طول زندگی‌های متوالی میسّر می‌شود‌‌. هدف این نوشتار، تبیین مسئلۀ روح در دین جَینی است که به روش توصیفی۔ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای معتبر به شیوۀ اِسنادی سامان یافته و نشان می‌دهد که آموزۀ روح در جینیزم تفاوت قابل ملاحظه‌ای با دیگر ادیان هندی دارد.

تازه های تحقیق

نتیجه‌گیری

دیدگاه مکتب جَین دربارۀ روح تا اندازه‌ای متفاوت از دیدگاه‌های دیگر مکاتب هندی است‌‌‌‌‌‌. برای مثال‌‌‌‌‌‌، ‌در این مکتب‌‌‌‌‌‌، ‌روح با آن‌که در تقسیم‌بندی ارائه شده در دستۀ ماده قرار ندارد‌‌‌‌‌‌، ‌اما ‌ برخی ویژگی‌های مادی‌‌‌‌‌‌، ‌همچون مکانمند بودن‌‌‌‌‌‌‌‌، ‌بُعد داشتن و قبض و بسط و تماس و آلایش با مادۀ لطیف کرمه را داراست‌‌‌‌.

در این مکتب آگاهی نه از طریق حواس ادراکی‌‌‌‌‌‌، ‌بلکه مربوط به گوهر و سرشت روح است و حواس نه ابزاری برای آگاهی‌‌‌‌‌‌، ‌بلکه صرفاً همچون دریچۀ تنظیم شهود مطلق روح عمل می‌کنند‌‌‌‌‌‌. روح نه همچون دیدگاه برخی مکاتب ذرّه‌ای است و نه چونان باور برخی دیگر‌‌‌‌‌‌، ‌همه جا شمول و فراگیر است‌‌‌‌‌‌. میان ارواح یا جیوَه‌ها همسانی ذاتی وجود دارد که این زمینهء نظریِ مناسبی برای اصل اهیمسا یا عدم خشونت و آزار موجودات است‌‌‌‌‌.

ارواح رهایی‌یافته که سرشت و حقیقت ناب خود را بازیافته‌اند‌‌‌‌‌‌، ‌جایگاهی برتر از خدایان دارند‌‌‌‌‌‌.

رهایی روح آن‌گونه که بسیاری از مکاتب دیگر هندو همچون ودانته و سانکهیه می‌پندارند در گرو معرفت‌‌‌‌‌‌‌‌، ‌نیست‌‌‌‌‌‌‌‌، ‌بلکه در نتیجۀ ریاضت شدید حاصل می‌شود که به پیرایش و آزادی روح می‌انجامد‌‌‌‌‌.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Soul in Jainism

نویسنده [English]

  • Abulfadh Mahmoodi
Associate Professor, Department of Comparative Religions and Mysticism, Islamic Azad University, Science and Research Section, Tehran, Iran
چکیده [English]

Jainism is among the ancient Indian religions and has a history of more than twenty five centuries and is considered to be among the Nastika or non-orthodox Indian religions. The matter of the soul, which is referred to as the Jiva in this school of thought, is one of the important concepts of this religion and is one of the two principal categories of ontology and is also one of the main and primary subject of Jainism philosophy. Jainism considers the actual existence of the soul to be an intuitive matter; however, they have still presented arguments for its existence. In his school of thought, even though the soul is not believed to be material, it has dimensions and expands and contracts in accordance with the body. An infinite number of souls exist and all existents, even elements consist of a soul that has from one up to six perceptional senses in accordance to the body it lives in. In its pure state the soul possesses unlimited awareness and intuition, unlimited rapture and joy, and is absolute perfection and knowledge and awareness is not a characteristic but rather its essence; however, this illuminated essence is encompassed by karma – an extremely subtle matter, as a result of certain actions and feelings and this is the start of its imprisonment. The goal of a Jainism way – farer is to rid the soul of these layers of karma known as lesya and this is attained through asceticism and during the course of successive lives. The purpose of this article is to explain the soul in Jainism through utilizing a descriptive-analytical method and using authentic library resources and shows that teachings in regards to the soul in Jainism are decidedly different from that of other Indian religions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jiva
  • soul
  • lesya
  • Jainism
  • karma
فهرست منابع
-    چاترجی‌‌‌‌‌‌‌‌، ‌ساتیش چاندرا و داتا‌‌‌‌‌‌‌‌، ‌دریندرا موهان‌‌‌‌. (1384). معرفی ادیان و مکتب‌های فلسفی هند‌‌‌‌‌‌. (ترجمه: فرناز ناظرزاده کرمانی). قم: دانشگاه ادیان و مذاهب‌‌‌‌‌.
-   فُلکرت‌‌‌‌‌‌‌‌، ‌کندال دبلیو و کورت‌‌‌‌‌‌‌‌، ‌جان ‌ای‌‌‌‌. (1389). آیین جینه‌‌‌‌. ویراستۀ جان هینلز‌‌‌‌. (ترجمه: محمدصادق ابوطالبی). ادیان زنده شرق‌‌‌‌‌‌. ترجمۀ جمعی از مترجمان‌‌‌‌‌‌، ‌ص 231۔287‌‌‌‌‌‌. قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب‌‌‌‌‌.
-    محمودی‌، ابوالفضل‌‌. (1386)‌. درشنه‌های هندی و براهین اثبات وجود خدا. پژوهش‌های فلسفی۔کلامی، ۹ (۳۴)، 189۔ 207
References
-    Chakravarti, A. (1970). “Jainism: Its philosophy And Ethics”. Suniti Kumar C. (editor). The Cultural  Heritage of India, Vol. I. P. 414- 434. Calcutta The Ramakrishna Mission Institute of Culture.
-    Chattrjee, S. & Datta, D., (1948). An Introduction to Indian Philosophy, University of Calcutta.
-    Dasgupta, S. (1997). A history of Indian Philosophy, vol. 1, Delhi. Motillal Banarsidas.
-    Deussen, P. “Atman”. James Hastings (Editor) En. Of Religion and Ethics, vol. 2. p. 195-197 New York. Charles Scribner’s Son.
-    Frauwallner, E. (1973). History of Indian Philosophy, Trans. From German by V. M. Bedekar, vol. 2. Delhi. Motillal Banarsidas.
-    Hiriyanna, M. (2000). Outlines of Indian Philosophy. Delhi. Motillal Banarsidas.
-    Jacobi, H., “Jainism”. James Hestings (Editor). En. Of Religion and Ethics, James Hestings (Editor). Vol. 7. p. 465- 474 New york. Charls Scribner’s sons.
-    Jain, H. (1970). “Jainism: Its History, Principles, and Preceps” Edited by Suniti Kumar Chatterji and other, The Cultural Heritage of India, vol. 1, Calcautta. The Ramakrishnan Mission Institute of Culture.
-    Muller, M. (1995). (editor) “Uttarādhyayana Sutra”, Translated by Herman Jacobi, In Sacred Books of East (S. B. E), vol. 45, Delhi. Motical Banarsidas Publishers.
-    Muller, M. (editor). (1995). “Akāranga Sutra”, Trans lasted by Herman Jacobi, In S. B. E, vol. 22, Delhi. Motical Banarsidas Publishers.
-    Rādhakrishnan, S. (1958). Indian Philosophy, Vol. I, New York. The Macmillan company.
-    Rukmani, T. S. (1998). “Indian Theories of Self”. Routledge En. Of Philosophy. version 1. London and New York.
-    Sanghavi, S. (1970). “Som Fundamental Principles of Jainism”Suniti Kumar Chatterji (editor). The Cultural Heritage of India. vol. I. p. 434-442. Calcutta. The Ramakrishna Mission Institute of Culture.
-    Sharma, A. (2006). “Self in Indian Philosophy”Donald M. Borchert (editor in chief). En. of Philosophy, 2nd Edition, Vol. 8, p. 717-719. New York. Thomson Gale.
-    Stevenson, Sr. (1995). The Heart of Jainism. New Delhi. Munshiram Manohar lal.
CAPTCHA Image