گونه‌شناسی و تقریر برهان «فسخ عزائم» در خداشناسی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 . دانشجوی دکتری معارف اسلامی دانشگاه تهران

2 استاد گروه فلسفه وکلام دانشگاه تهران.

چکیده

راه شناخت خداوند از طریق فسخ  عزیمت راهی است متمایز از دیگر راه‌های شناخت خدا که در کلام علی(ع) گزارش شده است. در این دلیل شکسته شدن تصمیم‌ها دال بر شناخت پروردگار است. این روایت تحلیل‌های مختلفی دارد؛ ازجمله تحلیل‌های درون‌متنی (مبتنی بر آیات و روایات)، کلامی و فلسفی که همگی مبتنی بر براهین رایج خداشناسی است. ساز و برگ ما در تحلیل این روایت مبتنی بر تجربه قدسی افراد از فسخ عزائم است که مبنای ‌آن نوع مواجهه فاعل شناسا با این تجربه است. در تجربه قدسی حوادث  خرد و کلان، آفاقی و انفسی همه حکایت از امر قدسی می‌کنند، معنا دارند و معنایشان در هویت «از اویی» است. عرفت الله بفسخ العزائم را می‌توان دعوت به چنین تجربه‌ای از روزمره‌ترین و در دسترس‌ترین حوادث دانست. حاصل این تجربه شناختی است ثانوی و اشتدادی که سالک را در هر مرحله از شناخت به شناختی برتر می‌رساند.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Typology and Explanation of the argument from Faskh Azaem in Theology

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Fallah 1
  • Ahad Faramarz Qaramaleki 2
چکیده [English]

 Knowing Allah through Faskh Azaem (that man fails to do what he has seriously determined to do) is one way of proving the existence of Allah that can be understood from Imam Ali’s words. This argument is that failure in performing our serious decisions suggests the existence of Allah. Imam Ali’s this word may come in different analyses: these are the inter-contextual (based on the texts of the Qur’an and traditions), theological and philosophical analyses, all of which are based on the celebrated arguments for the existence of God.  Existing analyses may help for a better explanation and connotation of this tradition, however, a close examination and more scrutiny into it may lead us to some novel and different account of it. Our means to analyze this tradition depend on some people’s holy experience of their failure to do what they have seriously decided to do; as the knowing subjects, they may encounter such experience. All holy experiences, major or minor and subjective or objective, reveal a sense of holiness acquiring their meanings from the concept of “being from Him”. Knowing Allah through Faskh Azaem can be a call to such an experience that may happen in the most accessible and day to day events. The outcome of such experience is secondary and capable of intensification achieved by the wayfarer at each phase of knowledge of his vertical journey. 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Faskh Azaem
  • knowing Allah
  • secondary knowledge
  • holy experience

مراجع

  1. آمدی، عبدالواحد، 1360، غرر‌الحکم، تحقیق: میر سید جلال‌الدین محدّث، تهران، دانشگاه تهران.
  2. –––––––– ، 1360، غرر‌الحکم، تحقیق: میر سید جلال‌الدین محدّث، تهران، دانشگاه تهران.
  3. ––––––––‌ ، 1378 ، غرر الحکم و درر الکلم، محمدعلی انصاری، قم، دارالکتاب.
  4. ابن ابی الحدید، ابوحامد، 1341، شرح نهج‌البلاغه، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  5. ابن‌منظور، بی‌تا، لسان العرب، بی‌جا، دار‌الفکر.
  6. انصاری قمی، محمد‌علی، بی‌تا، شرح نهج‌البلاغه منظوم، تهران، مؤلف.
  7. بحرانی، میثم بن علی، 1366، اختیار مصباح السالکین، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  8. ––––––––‌ ، 1375، ترجمه شرح نهج‌البلاغه، قربانعلی مقدم، علی‌اصغر نوایی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  9. بحرانى، میثم‌بن على‌بن میثم، 1362، شرح نهج‌البلاغه، الکتاب.
  10. بیهقی فرید خراسان، علی بن زید، 1367، معارج نهج‌البلاغه، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
  11. بیهقی کیذری، محمد بن حسین، 1375، حدائق الحقائق فی شرح نهج‌البلاغه، قم، بنیاد نهج‌البلاغه.
  12. جعفری، محمد‌تقی، 1374، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  13. جوادی آملی، عبدالله، 1377، براهین اثبات وجود خدا، قم، اسراء.
  14. –––––––– ،1431، رحیق مختوم(شرح حکمت متعالیه)، قم، اسراء.
  15. حسینی خطیب، حسین، 1367، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، سید عبدالزهراء، بیروت، دارالزهراء.
  16. حسینی شیرازی، بی‌تا، توضیح نهج‌البلاغه، تهران، دار‌التراث الشیعه.
  17. دخیل، علی محمد علی، 1364، شرح نهج‌البلاغه، بیروت، دار‌المرتضی.
  18. راوندی، سعید بن هبه‌الله، 1364، منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  19. رشاد، علی‌اکبر و همکاران، 1385، دانشنامه امام علی (ع)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  20. سلطانی، محمدحسین، 1379، نهج‌البلاغه منظوم، تهران، به‌آفرین.
  21. سیوری، مقداد ابن عبدالله، 1380، اللوامع الالهیه، قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه.
  22. شوشتری، محمدتقی، 1376، نهج الصباغه فی شرح نهج‌البلاغه، تهران، امیر‌کبیر.
  23. طریحی، فخرالدین، 1375، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی.
  24. عبده، محمد، بی‌تا، شرح نهج‌البلاغه، قاهره، مطبعه الاستقامه.
  25. فرامرز قراملکی، احد و فلاح، محمدجواد، 1386، «خداشناسی علوی در مثنوی مولوی»، در: آینه میراث‏‎، ش‏۳۸‏‎، تهران، میراث مکتوب.
  26. فلاح، محمد‌جواد و فرامرز قراملکی، احد، 1388، «مطالعه تطبیقی شروح نهج البلاغه در برهان فسخ عزائم»، در: فصلنامه فلسفه دین، ش3، قم، دانشگاه پردیس.
  27. فیض‌الاسلام، علی‌نقی، 1379، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، تهران، فقیه.
  28. قرشی، سیدعلی‌اکبر، 1371، قاموس القرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
  29. قزوینی حائری، 1337، شرح نهج‌البلاغه، نجف، مطبعه النعمان.
  30. قمی، شیخ عباس، 1375، شرح حکم نهج‌البلاغه، قم، بنیاد نهج‌البلاغه.
  31. کاشانی، ملا فتح‌الله، 1378، تنبیه الغافلین وتذکرة العارفین، تهران، پیام حق.

32. کمره‌ای، محمد‌باقر، 1356، منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه (خوئی)، تهران، مکتبة الاسلامیه.

  1. کاشف الغطاء، هادی، بی‌تا، مستدرک نهج‌البلاغه، بیروت، مکتبةالاندلس.
  2. لیثی واسطی، علی‌بن محمد، بی‌تا، عیون الحکم و المواعظ، قم، المکتبه العامه.
  3. مجلسی، محمد‌باقر، 1403 ، بحارالانوار الجامعَة لدرر ‌الاخبار الأئمه الاطهار، بیروت، مؤسسه وفا.
  4. مطهری، مرتضی، 1381، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
  5. معارف، مجید و همکاران، 1387، بررسی اسناد روایت عرفت الله بفسخ العزائم، در: دوفصلنامه تحقیقات علوم قرآن وحدیث ، ش10، تهران، دانشگاه الزهرا.
  6. مغنیه، محمد‌جواد، 1385، فی ظلال نهج‌البلاغه، بیروت، دار‌العلم للملایین.
  7. موسوی، سید عباس علی، 1376، شرح نهج‌البلاغه، بیروت، دار‌الرسول الاکرم، دار‌المحجه البیضاء.
  8. مهدوی دامغانی، محمود، 1374، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، تهران، نشر نی.
  9. نراقی، ملامهدی، 1381، جامع الافکار وناقد الانظار.
  10. نقوی قاینی خراسانی، محمد‌تقی، بی‌تا، مفتاح السعاده فی شرح نهج‌البلاغه، تهران، مکتبه المصطفوی.
  11. نواب لاهیجی، محمد‌باقر، بی‌تا، شرح نهج‌البلاغه، تهران، اخوان کتابچی.
  12. نهج‌البلاغه، 1383، گردآوری: سید رضی، ترجمه اسد‌الله مشیری، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

الیاده، میر‌چا، 1380، مقدس و نامقدس، بهزاد سالکی، تهران، خرد ناب.

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار