دَرشَنَه‌های هندی و براهین اثبات وجود خدا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران

چکیده

نظام‌های فکری و یا دَرشَنَه‌های هندی را می‌توان به دو دسته الهی و یا باورمند به وجود خدا و غیرالهی و یا غیرمعتقد به خدا تقسیم کرد. از دسته اول می‌توان به دو مکتب نیایه و دانته اشاره کرد. در این مکاتب به‌ویژه اولی، برهان‌هایی بر وجود خداوند اقامه شده است که برخی از آنها معادل‌هایی در فلسفه اسلامی و غربی دارند و برخی دیگر نیز در زمینه‌ خاص فرهنگ و آموزه‌های هندویی مطرح شده‌اند. این برهانها عموماً از جانب مکاتب رقیب که خود، گاه از مکاتب الهی و باورمند به خدا به شمار می‌روند، مورد نقد و بررسی‌های جدّی واقع شده است. تقریر مهم‌ترین این براهین و مطرح‌ترین نقدهای آنها به منظور آشنایی خواننده مسلمانِ پارسی‌زبان با نوع و شیوه طرح این مباحث در اندیشة هندی، و نه درگیرشدن در خود مباحث و یا ردّ و قبول  استدلال‌ها، هدف اصلی این نوشتار است.
 

تازه های تحقیق

نتیجه‌گیری

شباهت قابل ملاحظه‌ای میان براهین اثبات وجود خدا در فلسفه هندی با براهین مطروحه در این مورد در فلسفه اسلامی و غربی وجود دارد. بخش مهمی از این براهین نهایتاً قابل ارجاع به برهان علیت هستند، نقدهایی نیز که از سوی عالمان مکاتب مختلف و در چارچوب و زمینه سنت هندی بر این براهین وارد شده است بی‌شباهت به نقدهایی که در دوره اخیر بویژه در غرب بر این براهین وارد شده نیست که از این میان می‌توان به نقدهای دیوید هیوم اشاره نمود. برخی از این براهین تنها در زمینه تفکر هندو قابل طرحند، همچنان‌که بسیاری از این انتقادات را احتمالاً بتوان بر مبنای تفکر و فلسفه اسلامی پاسخ داد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Indian Darsanas and the Arguments on the Existence of God

نویسنده [English]

  • Abolfazl Mahmoodi
چکیده [English]

Schools of thought or darsanas of Hindu philosophy can be classified into two groups: theistic systems and non-theistic ones. For example, the two Nyaya and Vedanta schools are among the theistic systems, which have given arguments to prove the existence of God. Some of these arguments are corresponding to the Islamic and Western arguments for the existence of God, while some others have been presented concerning the Hindu doctrines and culture. At the same time, these arguments have been attacked and rejected by rival schools, some of which are considered as the theistic schools. The present paper is going to enumerate the most important arguments as well as their related criticisms and to draw an outline of the discussions for the Persian-language readers rather than to deal with a detailed examination, or to involve in the rejection or acceptance of the proofs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nyaya
  • Darsana
  • Udayana
  • existence of God
  • causality
  • Jain

مراجع

  1.  

    1. چاترجی، ساتیش چاندرا؛ داتا، دربندراموهان، معرفی مکتب‌های فلسفی هندی، ترجمه فرناز ناظرزاده کرمانی، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، قم، 1384.
      1. Dāsgupta, S., The History of Indian Philosophy, Motilal Banarsidass, Delhi, 1997.
      2. Dravid, N.S., Commentary on the Nyāyakusumanjali, Munshiram Manoharlal, 1996, Delhi.
      3. Geden, A.S., “God (Buddhist)”, Encyclopedia of Religion and Ethics, James Hasting (editor), Charles Scribner’s sons New York.
      4. Hiranmayananda, s. “Indian Theism”, The Cultural Heritage of India, Haridas Bhattacharyya (editor), The Ramakrishna Mission Institute of Culture, Gol Park, Calcutta, 1969.
      5. N.Bhattacharyya. N., Jain Philosophy, Historical outline, Munshiram Manoharlal publishers, 1999.
      6. Radhakrishnan, Indian Philosophy, The Macmillan, company, New York, 1958.
      7. Smart, Ninian, “Indian Philosophy”, Encyclopedia of philosophy, Paul Edwards (editor), Vol. 4., Macmillan publishing co. New York, 1972.
      8. Smart, Ninian, World philosophies, Routledge, Taylor and Francis Group, London and Newy York, 2000.
      9. Srinivasachari, p., The philosophy of viśistādvāita, madras, 1978
      10. Suzuki, D.T., Outlines of Mahayana Buddhism, Munshiram Manaharlal publishers, New York, New Delhi, 2000.
      11. The Thirteen Principal Upanishads, Robert, E. Hume (Translator), Oxford Universityt press, 2006.
      12. Udayanācārya, Nyāyakusumanjali, Translated by N.S.Dravid, Munshiram Manoharlal, Delhi, 1996.
      13. Vyāsa, Commentary on the yoga sutras of patanjali, translated and Annotated by James Haughton woods, Dover Publication, New York, 2003.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار