روانشناسی اخلاقی غزالی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی

2 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه قم

چکیده

این مقاله اندیشه‌های اخلاقی امام محمد غزالی را برای یافتن پاسخ به پرسش‌های مربوط به روانشناسی اخلاقی بازخوانی می‌کند. غزالی در مباحث اخلاقی خود علاوه بر برشمردن فضایل و چگونگی شناخت آنها، به بررسی ریشه‌های روانشناختی آراستگی آدمی به آنها و نیز عمل به اقتضای آنها می‌پردازد. وی با تأسی به فیلسوفان یونانی و اسلامی بحث مفصلی در باره نفس و جان آدمی دارد تا از این طریق ربط و نسبت هر فضیلت و رذیلت را به قوه خاصی در نفس انسان معلوم کند. اما از سوی دیگر با تأسی به رویکرد اشاعره در باره حسن و قبح اخلاقی، و به این جهت که اخلاق او بیشتر از شریعت اخذ شده، مبنای حسن و قبح را دینی می‌داند.همین طور این نوشته ضمن ارایه توضیح درباره نگاه اخلاقی واقع گرا و غیر واقع گرا و با اشاره به آراء غزالی و هیوم روشن خواهد کرد که به چه دلیل با این که عقل از نظر هر دو اندیشمند ادراک گر و فاقد قدرت عمل است، در بحث انگیزش اخلاقی غزالی با اشکالات هیوم درباره این موضوع مواجه نشده است.در بخش پایانی مقاله، به معرفی اموری که در انجام فضیلت و رذیلت مؤثرند پرداخته و تفاوت دیدگاه غزالی را با فیلسوفان یونان درباره نقش توفیق الهی در انجام فضایل وترک رذایل توضیح می‌دهیم.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Al-Ghazali’s Moral Psychology

نویسندگان [English]

  • Zohreh Sadat Naji 1
  • Mohsen Javadi 2
چکیده [English]

This paper is going to re-read Imam Mohammad al-Ghazali’s moral ideas in order to find the responses to the questions of moral psychology. Al-Ghazali, following the Greek and Islamic philosophers, relates each virtue or vice to a particular faculty in man’s soul. Moreover, following the Asharites, he considers the basis of moral good and badness to be religious. Furthermore, having mentioned al-Ghazali and Hume’s opinions as well as their similarities, this writing explains why al-Ghazali’s view on the moral motivation has not encountered Hume’s objections. And finally, it presents the differences between al-Ghazali and the Greek philosophers’ views on virtues and vices as well as evaluates al-Ghazali’s psychological opinions in ethics.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • ethics of virtue
  • al-Ghazali
  • moral psychology
  • moral motivation
  • moral good and badness

مراجع

1- ابراهیمی دینانی،غلامحسین، 1380، دفتر عقل و آیت عشق)، طرح نو، تهران، جلد 1.
2- ابراهیمی دینانی، غلامحسین، 1370، منطق و معرفت در نظر غزالی. امیر کبیر، تهران.
3- ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدا...، 1364، النجاۃ.مکتبه المرتضویه، تهران.
4- ابن مسکویه، 1381، تهذیب الاخلاق.ترجمه وتوضیح علی اصغر حلبی،چاپ اول،نشر اساطیر، تهران.
5- ارسطو، 1385، اخلاق نیکوماخوس.ترجمه محمد حسن لطفی، چاپ دوم، طرح نو، تهران.
6- سروش، عبدالکریم، 1380،تفرج صنع، صراط، تهران.
7- سروش، عبدالکریم، 1387، قصه ارباب معرفت (دفتر نخست). صراط، تهران.
8- شیدان شید، حسینعلی، 1383، عقل در اخلاق از نظرگاه غزالی و هیوم. پژوهشکده حوزه و دانشگاه، قم.
9- غزالی، محمد بن محمد، 1987، تهافت الفلاسفه. تقدیم و تحقیق سلیمان دنیا،دارالمعارف، قاهره.
10-  ________ ، 1989، میزان العمل. کتب هوامشه احمد شمس الدین، دار الکتب العلمیه، بیروت.
11-  ________ ، 1368، کیمیای سعادت. به کوشش حسین خدیو جم. انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
12-  ________ ، 1990، معیار العلم فی المنطق. شرحه احمد شمس الدین،دار الکتب العلمیه.
13-  ________ ، 1988، المنقذ من الضلال، الاحادیث القدسیه، قانون التأویل: مجموعه رسائل الامام الغزالی(7). وضع حواشیه و قدم له احمد شمس الدین، دارالکتب العلمیه، بیروت.
14-  ________ ،  احیا علوم الدین. دار الکتب العلمیه، بیروت.
15- کدیور، پروین، 1383، روانشناسی اخلاق. آگه، تهران.
16- مک ناوتن، دیوید، 1380، بصیرت اخلاقی. ترجمه محمود فتحعلی،موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم.
17- نصر، حسین و لیمن، الیور، 1383، تاریخ فلسفه اسلامی(1). ترجمه جمعی از استادان فلسفه، حکمت، تهران.
18-Abulquasem, M. 1978, The Ethics of al-Ghazali A composite Ethics in Islam.Caravan Books, New York
19- Amin Abdullah, M. 1992, The Idea of Universality of Ethical Norms in Ghazali and Kant. Turkiye Diyanet vakfi, Ankara.
  
20- Marmura. 1965 “ al- Ghazali and Demonstrative Science”, Journal of the History of Philosophy, 3: 183-204
Rahman F. 1952, Avicennas Psychology. OxfordUniversity Press, London.
21- Sherif.A, 1975, Ghazali’s Theory of Virtue. State university of New York Press, Albany
22- Umaruddin M. 1996, the Ethical Philosophy of al-Ghazzali.
Adam publishers & distributers, Delhi.
23- Doris, John, Stich, Stephen, "Moral Psychology: Empirical Approaches", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2008 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <http://plato.stanford.edu/archives/win2008/entries/moral-psych-emp/>.
24- Thomas, Laurence, Moral psychology, in Lawrence C. and Charlotte B. Becker (eds), Encyclopedia of Ethics, 2001, Routledge (1145-1151)
 
 
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار