اخــــلاق مادری در اســـلام و فمینیســـــم

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

هیأت علمی دانشگاه قم

چکیده

تفاوت‌های تکوینی جسمی و روحی زن و مرد در خلقت هدفمند بوده است و کمال زن در تکاپو و حرکت درچهارچوب فطری وخلقتی اونهفته است. اسلام مادری را با ضوابط خاص اخلاقی آن ازجمله نمودهای عالی کمال زن دانسته،پرورش نسل را خطیرترین وظیفه ی زن می‌داند. در جهان غرب به موازات نهضت حقوق بشر و انقلاب صنعتی، جنبش هایی برای احقاق حقوق زنان و برابری با مردان با عنوان "فمینیسم" به ظهور پیوست. این نهضت طی تطوّرات خود به ایدئولوژی همه جانبه با گرایش‌های متفاوت تبدیل شده است. فمینیست‌های تندرو بر اساس مبانی فکری و فلسفی خاص چون اصل فرد گرایی و آزادی جنسی، مادری را مهم ترین عامل فرودستی و سرکوب زنان می‌دانند. از نظر آنان مرد سالاری برسراسر تاریخ، جامعه و علم سیطره داشته، شؤون و خصلت‌های خاص زنان نادیده گرفته شده است. آنان با انتقاد از اخلاق سنتی، در پی رهیافت‌های جدیدی بوده اند تا ضمن ستایش و اثبات برتری خصلت‌های زنانه، با تعمیم آنها راهکارهای کلی اخلاقی درسطح عموم جامعه ارائه دهند. ازجمله رهیافت-‌های آنها به حوزۀ اخلاق، اخلاق مادرانه است. آنان با این رویکرد درپی آنند تا رابطه ی محبت -آمیز و خیر خواهانه ی مادر- فرزندی را الگوی تمام روابط اجتماعی بشر قرار دهند. اسلام فضایلی چون تقوا، عفت، صبر و ایثار و ... را ضروری عملکرد مقام مادری دانسته، دامان مادر را اولین مدرسه ی انسان و مهم ترین عامل انتقال ارزش‌ها به نسل‌ها می‌داند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ethics of Motherhood in Islam and Feminism

نویسنده [English]

  • Aqdas Yazdi
چکیده [English]

Given the purposefulness of biological differences between men and women, one
can say that the perfection of women is accomplished through moving in the
framework of her natural characteristics. Within feminism, a movement emerged in
the west parallel to the industrial revolution, some holds that motherhood is a factor
of being lower and a means to curb women. These feminists seek new ways to prove
the superiority of female characters as well as to present general moral procedures
for the whole society. They try to make the kindly well-intentioned relationship
between mother and child a pattern for social relations. In Islam, however,
motherhood is a sublime position which necessitates the adornment of certain
virtues such as fear of God, chastity, patience, and self-sacrifice; the reason is that
mothers are the first teachers of humans and the most important agent of
transmitting values to next generations.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • equality
  • ethics of motherhood
  • feminism
  • Islam
  • natural characteristics
  • woman rights
  1. الف) عربی

    1. رسالة الحقوق، امام سجاد (ع)، 1370، ترجمه و شرح: محمد سپهری، قم، مؤسسه انتشارات دار العلم، چاپ اول.
    2. صحیفۀ سجادیه، بی تا، ترجمه: جواد فاضل، انتشارات امیر کبیر.
    3. قرآن کریم.
    4. نهج البلاغه، 1373، ترجمه: دکتر سید جعفر شهیدی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ ششم.
    5. آمدی، عبدالواحد، بی تا، غررالحکم و درر الکلم، جلد 2، ترجمه: علی انصاری، بی جا.
    6. الحرانی، الشیخ ابو محمد الحسن بن علی بن الحسین بن شعبة، 1363، تحف العقول عن آل الرسول، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی لجماعة المدرسین، الطبعة الثانیة .
    7. الطبرسی، الشیخ رضی الدین ابی نصر الحسن بن الفضل،بی تا، مکارم الاخلاق، لبنان، مؤسسة الاعلمی.
    8. العاملی، الشیخ محمد بن الحسن الحر، بی تا، وسائل الشیعه، ج 5، بیروت – لبنان، احیاء التراث العربی.
    9. ----------------- وسائل الشیعه،ج 7، بیروت–لبنان،احیاءالتراث العربی.
    10. ----------------- وسائل الشیعه،ج15،بیروت–لبنان،احیاء التراث العربی.
    11. الکلینی الرازی، ابی جعفر محمد بن یعقوب، بی تا، اصول کافی، الجزء الثالث، ترجمه: حاج سید جواد مصطفوی، انتشارات علمیۀ اسلامیه.
    12. ------------------، 1413هـ، فروع الکافی، الجزء السادس، بیروت- لبنان، دارالاضواء، الطبعة الاولی.
    13. مسکویه، ابو علی احمد بن محمد بن یعقوب الرازی، 1411 هـ، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، انتشارات بیدار، چاپ سوم.
    14. المجلسی، الشیخ محمد باقر، 1403 هـ، بحار الانوار، ج 10، بیروت – لبنان، دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة .
    15. -----------------، بحار الانوار، ج 17، بیروت–لبنان،داراحیاءالتراث العربی، الطبعة الثالثة .
    16. ----------------- بحار الانوار،ج104،بیروت–لبنان،داراحیاءالتراث العربی، الطبعة الثالثة .
    17. محمدی ری شهری، محمد، 1371، میزان الحکمة، ج 10، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه، چاپ دوم.
    18. الهندی البرهان فوری، العلامة علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین،1405 هـ،         کنز العمّال فی سنن الاقوال و الافعال، الجزء السادس عشر، بیروت، مؤسسة الرسالة، الطبعة الخامسه.
    19. ب) فارسی:
    20. اسلامی، محمد تقی؛ دبیری، احمد؛ علیزاده، مهدی؛ 1386، اخلاق کاربردی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
    21. امینی، ابراهیم، 1368، آیین تربیت، تهران، انتشارات اسلامی، چاپ دوازدهم.
    22. تهران،جامی،چاپ اول.
    23. پاسنو، دایانا، 1384، فمینیسم، راه یابی راهه؟!، ترجمه: محمد رضا مجیدی، پژوهشگاه فرهنگ و معارف، چاپ اول.
    24. جوادی آملی، عبدالله، 1375، زن در آئینه جلال و جمال، مرکزنشر اسراء، چاپ اول
    25. حسینی زنجانی،آیة ا... حاج سیدعزّالدّین،1363،شرح خطبه ی حضرت زهرا(س)، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی .
    26. دشتی، محمد،1372، مسئولیت تربیت، مؤسسۀ تحقیقاتی امیرالمؤمنین(ع)،چاپ هفتم.
    27. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1382، فمینیسم و دانش‌های فمینیستی، مترجم: عباس یزدانی، بهروز جندقی، چاپ اول.
    28. صادقی فسائی، سهیلا، 1384، "چالش فمینیسم با مادری"، کتاب زنان، شمارۀ 28، صفحۀ 19.
    29. طباطبایی، علامه سید محمّد حسین، 1384، زن در قرآن، مصحح: محمد مرادی، دفتر تنظیم و نشر آثار علامه سید محمّد حسین طباطبایی، چاپ اول.
    30. طوسی، خواجه نصیر الدین، 1373، اخلاق ناصری، تصحیح: مجتبی مینوی – علیرضا حیدری، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، چاپ پنجم.
    31. عابدینی، احمد،1382، " قرآن و نقش مادر در تربیت جوانان (1)، پیام زن، 136، صفحات 53-50.
    32. ------------------ " قرآن و نقش مادر در تربیت جوانان (2)، پیام زن، 137، صفحات 45-41.
    33. قائمی، علی، بی تا، نقش مادر در تربیت، قم، مرکز مطبوعاتی دارالتبلیغ اسلامی.
    34. ---------- 1369، سازندگی و تربیت دختران، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، چاپ اول.
    35. کلانتری، علی اکبر، 1385، اخلاق زندگی، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، چاپ یکم.
    36. گاردنر، ویلیام، 1386، جنگ علیه خانواده، مترجم: معصومه محمدی، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، چاپ اول.
    37. لمبروزو، جینا، 1382، روانشناسی زن، ترجمه: پری حسام شهرئیس، تهران، مؤسسۀ انتشارات دانش، چاپ هفتم.
    38. مشیر زاده، حمیرا، 1382، فمینیسم، از جنبش تا نظریۀ اجتماعی، تهران، شیرازه.
    39. مصباح یزدی، محمد تقی، 1382، پرسش‌ها و پاسخ‌ها (حقوق زن در قرآن)، جلد پنجم، تحقیق و تنظیم: حمید کریمی، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ دوم.
    40. مطهری، مرتضی، 1380، نظام حقوق زن در اسلام، انتشارات صدرا، چاپ سی‌ام.
    41. منجم، رؤیا، 1384، زن- مادر، نشر کتاب مس، چاپ دوم.
    42. مهریزی، مهدی، 1382، شخصیت و حقوق زن در اسلام، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست.
    43. میرخانی، عزت السادات، 1379، " گسترۀ وظایف زن در خانواده" قسمت ششم، کتاب زنان، شمارۀ 7، صفحات 129، 118، 117 .
    44. میخبر، سیما، 1385، ریحانۀ بهشتی یا فرزند صالح، اسوه، چاپ بیست و هفتم.
    45. مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1374، جایگاه زن در اندیشۀ امام خمینی، با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
    46. نوری همدانی، آیة ا... حسین، 1383، جایگاه بانوان در اسلام، انتشارات مهدی موعود (عج)، چاپ دوم .
    47. نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، 1386، نکته‌های ناب (گزیدۀ بیانات رهبر انقلاب در جمع دانشجویان و دانشگاهیان)، چاپ اول.
    48. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1366، سیمای زن در کلام امام خمینی، چاپ دوم.
    49. هاشمی رکاوندی، سید مجتبی، بی تا، مقدمه ای بر روانشناسی زن با نگرش علمی و اسلامی، بی جا.

    منابع انگلیسی:

    49- Adams, parveen, 1990, Mothering, Cambridge, MIT Press .

    50- Bowlby, 1969, Attachment and Loss, New York, Basic Books.

    51- Blum, Lawrence, 2001, “Care” , Encyclopedia of Ethics , V: 1, New York and London, Routledge, p:185-187

    52- Chodorow , Nancy, 1978, The Reproduction of Mothering , berekely, University of California Press.

    53- Carocopino, Jerome, 1941, Marrige, Woman and the Family, London, Penguin.

    54- De Beauvoir, Simone, 1953, The Second Sex, trans H.M, Parshely, New York,   , Alfred A.knopf.

    55- Diquinzio, Patrice, 1999, THE IMPOSSIBILITY OF MOTHERHOOD, Routledge, New York and London.

    56- Dumas, Jeans, 1992, Marridge and Conjugal in Canada, Ottawa, statistics Canada.

    57- Firestone, shulamith, 1970, The Dialectic of Sex, New York, Bantam .

    58- Jerman, Fredrick and Howlet, Susan, 1991, The Living Family, Toronto: John Wiley and sons.

    59- Jaggar, L, 2001, “ Feminist Ethics” Encyclopedia of Ethics, v.1. Routledge, New York and London.

    60- Keary, Anne, 2000, “Changing Images of Mother, Australian Journal of Early Childhood, v.25, p.12.

    61- Levin, Michael, 1987, Feminism and Freedom, New Jercy, Transaction Books: Brunswick.

    62- Novak, Michael, 1982, The Spirit of Democratic Capitalism, New York, Simon and Schuster.

    63- Pollock, Linda, 1983, Forgotton Children, Cambridge, CambridgeUniversity Press.

    64- Rich, Aderiene, 1976, Motherhood As Experience And Institution, New York, Norton.

    65-Tong,Rosemarie,1998,"FEMINIST  ETHICS",Routeledge,

     Encyclopedia of PHILOSOPHY,V:3,ROUTELEDGE,London and New York,p:603-605.

    66-Williams, Nancy, 2006, “Feminist Ethics” , STANFORD ENCYCLOPEDIA OF PHILOSOPHY, http://plato.stanford.edu/entries/feminism-ethics/ 

     

CAPTCHA Image