نقش عقل در نقد و فهم حدیث از دیدگاه شیخ مفید (ره)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تربیت مدرس

2 استادیار دانشگاه قم

چکیده

شیخ مفید دانشمند بلند آواز جهان تشیع نه تنها در مباحث کلامی و اعتقادی - که بالطبع رویکردی عقلی دارد- از عقل و استدلال­های عقلی بهره برده بلکه در مباحث نقلی بویژه در نقد و فهم متون حدیثی نیز از عقل، فراوان سود جسته و بهره­گیری از آن تأکید کرده است.
در عرصه نقد، وی عقل را یکی از معیارهای نقد حدیث و بر این باور است که در پرتو عقل می‌توان به صحت و شقم شماری از احادیث پی برد.
از نظر وی مطابقت مفاد حدیث با عقل، نشان دهندۀ صحت حدیث و مخالفت مفاد آن با عقل، دلیل بر ضعف و عدم صحت آن است و این بدان معناست که همواره بین نقل صحیح و عقل سلیم سازگاری وجود دارد و وحی هرگز گزاره­ای بر خلاف گزاره عقل ندارد.
در زمینه فهم حدیث، مهم­ترین نقش عقل، نقش اسکتشافی است. عقل در این عرصه هم به عنوان یک منبع و هم به عنوان یک ابزار یا مشعل، نقض ایفا می­کند و شیخ مفید از آن در فهم مفاد واژگان، رفع ید از ظاهر، تأویل متن، تخصیص عمومات قرآن و روایات و درک استلزامات کلام، بهره جسته است که این مقال به بررسی آن می­پردازد.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

On the Role of Reason in Understanding and Criticizing Hadiths: Sheikh al-Mofid's Viewpoint

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Mahdavirad 1
  • Mohammad Ali Tajarri 2
چکیده [English]

Sheik al-Mofid, who is a renowned Shi`a philosopher and theologian, uses reason and argument not only in the discursive Kalam, but also in traditional discussions, particularly, in understanding and criticism of the content of Hadiths. He regards reason as one of the criteria of criticism and maintains that in the light of reason, one can realize the authenticity or unsoundness of a Hadith. In his view, the agreement between the Hadith's significant and the reason is the indicator of authenticity of the Hadith, and also its disagreement with the reason is the sign of weakness or unsoundness of the Hadith. Concerning the understanding of Hadiths, the role of reason is a discovering function so that reason can be used both as a source and as an instrument. The present paper explores Sheik al-Mofid's taking advantage of reason in understanding matters such as the meaning of words, removal of the exoteric meaning's power, the interpretation of text, the specification of the generalities in the Koran and traditions, and also the implications of speech.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • criterion of criticism
  • exoteric meaning
  • Sheikh al-Mofid
  • Reason
  • understanding of hadith

مراجع

. آمدی ، عبدالواحد تمیمی، 1366ش، غررالحکم، دررالکلم، ترجمه، آقا جمال الدین خوانساری، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ج 3.
2. حلی، جعفر بن الحسن، 1403ق، معارج الاصول ، قم، موسسه ال البیت (ع) للطباعته  و النشر، الطبعه الاولی.
 3.   حلی، حسن بن یوسف،  1417ق، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح، تحقیق و تعلیق استاد  حسن حسن زاده آملی، قم، موسسه النشر الاسلامی.
4.   رازی ابوالفتوح حسین بن علی، 1370ش، روض الجنان و روح الجنان، مشهد، منشورات القدس الرضوی.
 5.   ربانی محمد حسن، دانش درایة الحدیث، قم، دفتر تبلیغات اسلامی
 6.   رسولی محلاتی،سید‌هاشم، 1413ق، مقالات فارسی51، آبا النبی، قم، کنگره هزاره شیخ مفید چاپ اول.
 7.   صدوق، ابن بابویه محمد بن علی بن الحسین، 1413ق، الاعتقادات (مصنفات الشیخ المفید، ج 5، قم، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبقه الاولی.
8 .  شریف مرتضی، علم الهدی، 1413ق، الفصول المختاره (مصنفا ت الشیخ المفید، ج2) قم، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی.  
9.  شهرستانی، محمد بن عبد الکریم، بی‌تا، تحقیق محمد سید گیلانی، بیروت، دار المعرفه، ج1.
10.  طبرسی، فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم،ج4.
 11.   طوسی، محمد بن الحسن، بی‌تا، تمهید الاصول، تصحیح عبدالمحسن مشکوه الدینی، دانشگاه تهران.
 12. ــــــــــــــ ، 1417ق، ا لعده فی اصول الفقه، تحقیق ،محمد رضا انصاری، قم، ط 1، ج 1 .
 13.  کلینی، محمد بن یعقوب، 1407ق، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم،  ج  1 .
 14. مجلسی، محمدباقر، 1362ش، بحارالانوار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم..
 15.   مظفر، محمد رضا، 1405ق، اصول لفقه، قم، نشر دانش اسلامی ، ج 1.
16.   مفید، ابی عبد الله، محمد بن محمد بن النعمان العکبری البغدادی، 1413ق،  الارشاد...، (مصنفات الشیخ المفید، ج11) موسسه آل البیت، قم،  الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی.
17. ــــــــــــــ ، 1413ق، الافصاح فی الامامه،(مصنفات الشیخ المفید،ج 8) قم، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الثانیه.
18.  ــــــــــــــ ، 1413ق، اقسام المولی فی اللسان، (مصنفات الشیخ المفید، ج8) تحقیق الشیخ محمد مهدی نجف، قم ، المؤتمر العالمی لافیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی .
19.  ــــــــــــــ ، 1413ق، اوایل المقالات، (مصنفات الشیخ المفید ج 4) تحقیق الشیخ ابراهیم الانصاری، قم، المؤتمر العالی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی .
20.  ــــــــــــــ ، 1413ق، ایمان ابی طالب (مصنفات الشیخ المفید ج 10) تحقیق موسسه البعثه، قم، المؤتمر العالی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الثانیه.
21.  ــــــــــــــ ، 1413ق، التذکره باصول الفقه (مصنفات الشیخ المفید ج 9)، قم، المؤتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الثانیه.
22.  ــــــــــــــ ، 1413ق، تصحیح الاعتقادات، تحقیق حسین درگاهی، قم، المؤتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبغه الاولی، ج 5 .
23.  ــــــــــــــ ، 1413ق، الحکایات، (مصنفات الشیخ المفید ج 10) تحقیق السید محمد رضا الحسینی الحدالی، قم، المؤتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی.
24.  ــــــــــــــ ، 1423ق، خلاصه الایجاز، (مصنفات الشیخ المفید قم الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید ج6) الطبعه الاولی.
25.  ــــــــــــــ ، 1413ق، رسائل فی الغیبه، تحقیق علا جعفر، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، قم الطبعه ا لاولی.
26.  ــــــــــــــ ، 1413ق، رساله فی معنی المولی (مصنفات الشیخ المفید ج 8) الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی.
27.  ــــــــــــــ ، 1413ق، الفصول المختاره (مصنفات الشیخ المفید ج 2) الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی.
28.  ــــــــــــــ ، 1413ق، المسائل الجارودیه تحقیق محمد کاظم مدیر شانه چی (مصنفات الشیخ المفید ج 7) الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی.
29.  ــــــــــــــ ، 1413ق، المسائل السرویه تحقیق صائب عبدالحمید (مصنفات الشیخ المفید ج 7) الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی.
30.  ــــــــــــــ ، 1413ق، المسائل العکبریه (مصنفات الشیخ المفید ج 6) الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی.
31.  ــــــــــــــ ، 1413ق، المسائل الصاغانیه (مصنفات الشیخ المفید ج 3) الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی.
32.  ــــــــــــــ ، 1413ق، مسأله فی الاراده (مصنفات الشیخ المفید ج 10) الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی.
33.  ــــــــــــــ ، 1413ق، النکت الاعتقادیه تحقیق الشیخ رضا المختاری (مصنفات الشیخ المفید ج 10) الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، الطبعه الاولی.
34.  مکدر موت مارتین، 1368ق، اندیشه‌های کلامی شیخ مفید،ترجمه احمد آرام، تهران، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل با همکاری دانشگاه تهران.
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار