بررسی و نقد دیدگاه ابن رشد در چگونگی ضرورت نبوت و شناخت آن

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه قم

2 استادیار دانشگاه تربیت معلم کرج

چکیده

از ظاهر برخی عبارت­های ابن رشد چنین استفاده می‌شود که وی حکمت را برای تحصیل سعادت عقلی خواص(فیلسوفان) کافی می‌داند و شریعت  را از این جهت ضروری نمی­داند. هرچند فیلسوفان را از جهات دیگری نیازمند شریعت می‌داند. مثلاً از این جهت که تنها با سعادت عامه مردم است که می‌توان از امکان تحقق سعادت خواص سخن گفت و چون سعادت عوام از طریق شریعت ممکن است، پس شریعت برای فیلسوفان هم ضروری است. این مقاله ضمن ارائه شواهدی درباره این ادعا، می‌کوشد تا آن را در ارتباط با دیدگاه­ ابن‌رشد در مورد چگونگی شناخت پیامبران  و نقش معجزه در شناسایی آنها مورد بررسی قرار دهد.
 

تازه های تحقیق

نتیجه

1- ابن رشد در اصل وجود و ضرورت  رسالت و نبوت و معجزه شک نمی­کند (Oliver leeman, 1988,p141)  و در این نقطه از منکران نبوت جدا می­شود.

2-  ابن رشد در باب نیاز به دین به این نکته تأکید می­کند که دین در مورد سعادت معارفی را در اختیار انسان قرار می­دهد که علوم بشری از آن عاجزند اما از کلمات دیگر او نمایان می‌شود که فلاسفه و اهل برهان می‌توانند تا حدی به صورت برهانی هم آن معارف را بیابند  ولی باید به آموزه‌های دینی احترام بگذارند، زیرا اولا برای فضیلت‌مندی و سعادت عموم به آن نیاز است و همچنین خود فیلسوفان در بستر این آموزه­ها رشد کرده­اند. تذکر این نکته لازم است که این به معنای تایید نظریه حقیقت دوگانه نیست که در دوره قرون وسطی به ابن رشد نسبت می‌دادند.  (Sten Ebbesen, 1998,P595 وStuart MacClintock, 1972,P224) زیرا بحث در نیاز یا عدم نیاز به دین است نه این که ­آموزه­های دینی با آموزه­های فلسفی متفاوت است و هر دو برحقند.

3-  این که از کجا می­توان به این معارف اطمینان کرد،  او بر معجزه تاکید ندارد و تنها به بررسی خود سخن پیامبران معتقد است اما مشکل این جاست که تجربه حسی به این وادی راه ندارد. کشف و شهود هم در این خصوص  مورد قبول ابن رشد نیست. (ابن‌رشد – الف، 1998: 117) تنها مباحث عقلی باقی می­ماند. اگر مباحث عقلی را بتوان معیار درستی و صدق دین در این مسائل دانست دیگر چه نیازی به دین برای فیلسوفان وجود دارد؟ به نظر می‌رسد این ابهام در استدلال ابن رشد بر نیاز به دین هم دیده می‌شود و نشانه­ای است بر اینکه احتمالاً در دیدگاه وی نیاز فیلسوفان به دین از جهت معرفتی نیست.

4-  او در بنیادی ترین مسائل مانند ماهیت وحی سکوت می‌کند و در باب امکان وحی تنها به ضعف ادله تأیید کننده امکان وحی می‌پردازد و خود دلیل فلسفی اقامه نمی­کند.

5- در انتها این پرسش مطرح است که آیا در نگاه ابن رشد با فرض  بی نیازی فیلسوفان از دین می­توان گفت در بررسی تاریخی یافته‌های فلسفی، آنها را  با آموزه­هایی که دین آورده است هماهنگ می­یابیم؟ به ظاهر او می­گوید که بلی زیرا حق با حق متضاد نیست. ولی می‌دانیم که در طول تاریخ به فیلسوفان مختلف از جمله خود ابن رشد نظریه‌هایی را نسبت داده و می‌دهند که با برخی از  آموزه‌های دینی ناهماهنگ است.[1]


1. نمونه ای از آن را می توان در جدال فرح انطون و محمد عبده دید. رک: فرح انطون، ابن رشد و فلسفته مع نصوص المناظره بین محمد عبده و فرح انطون.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Averroes’s View on the Necessity of Prophethood: a Critical Examination

نویسندگان [English]

  • Mohsen Javadi 1
  • Nader Shokrollahi 2
چکیده [English]

It can be understood of some Averroes’s statements that in his view, Shariah is not necessary for the intellectual felicity of the special people (i.e. the philosophers), although he regards them needful of Shariah for some other reasons. As an example, the special people can achieve happiness only if the common people become happy, and the happiness of the commoners is available through observing Shariah. Introducing some evidence on this claim, the present essay attempts to show it organically in the framework of Averroes’s opinions on the how of attaining the truth of prophethood and miracle.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Averroes
  • Shariah
  • prophethood
  • miracle

مراجع

  1. ابن رشد، (الف) 1998، ابوالولید محمد بن احمد، الکشف عن مناهج الأدله فی عقائدالمله، بیروت، مرکزالدراسات­الاسلامیه، الطبعه الاولی.
  2.  ابن رشد، (ب) ، 1998م، تهافت التهافت،  بیروت، مرکز دراسات الوحده العربیه، الطبعه الاولی.
  3. ابن‌رشد ،1997 فصل المقال، بیروت،  مرکز دراسات الوحده العربیه، الطبعه الاولی.
  4. ___________  ،  1376، فصل­المقال، ترجمه: دکتر سید جعفر سجادی، تهران،.
  5. ابن‌سینا، 1993،  الاشارات و التنبیهات، تحقیق الدکتور سلیمان دنیا، بیروت، مؤسسة النعمان.
  6. ___________  ،1353،  رسالة فی الفعل و الانفعال، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، حیدر آباد دکن.
  7. ___________  ، 1363،  المبدأ و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانی، مؤسسة مطالعات اسلامی دانشگاه مگ گیل شعبه تهران.
  8. ___________  ، 1375، النفس من کتاب الشفاء،تحقیق، استاد حسن زاده آملی، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی، الطبعة الاولی.
  9. انطون، فرح،1988،  ابن رشد و فلسفته مع نصوص المناظره بین محمد عبده و فرح انطون، بیروت،  دارالفارابی،
  10. علامه حلی،  بی تا،   کشف المراد، شرح تجرید الاعتقاد، ترجمه و شرح فارسی، ابوالحسن شعرایی، کتابفروشی اسلامیه، تهران.
  11. رینان، ارنست،  1957،   ابن رشد و الرشدیه، نقله الی العربیه: عادل زعیتر، قاهره، داراحیاء الکتب العربیه،.
  12. عبدالغنی، مصطفی لبیب، بی تا،  مفهوم المعجزه بین الدین و الفلسفه عند ابن رشد، القاهره، دارالثقافه،.
  13. عماره، محمد، بی تا، المادیه و المثالیه فی فلسفه ابن رشد، قاهره، دار المعارف،.
  14. فارابی، 1986،  آراء اهل المدینه الفاضله، تحقیق: البیر نصری نادر، بیروت، دار المشرق.
  15. ___________  ،1366،  السیاسة المدنیه، تهران، انتشارات الزهرا.
  16. الکندی، 1369، الرسائل الفلسفیه، قاهره، ابو ریده، ،،ج.1
  17. محمود قاسم، بی تا، نظریه المعرفه عند ابن رشد و تاویلها لدی تماس اکوینی، مکتبه الانجلو المصریه، القاهره.

 

  1. Paine Thomas; 1991, Age of Reason (1796). Copyright, World Library, Inc. (CD classic books
  2. .Sten Ebbesen, 1998, Averroism, Rutledge Encyclopedia Of Philosophy,V1, Edward Craig(ed) London and Newyark,
  3. Leeman, oliver 1988,,Averroes and his philosophy, Clarendon Press , Oxford,
  4. ,Stuart MacClintock, 1972, Averroism, The Encyclopedia of Philosophy, Paul Adwards(ed.), New York, Macmillan Inc,

 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار