نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسنده
دانشجوی دکتری فلسفه‌ی اسلامی دانشگاه تهران
چکیده
تازه های تحقیق
منطق‌دانان مسلمان درباره چیستی دلیل افتراض دیدگاه یکسانی ندارند. کسانی چون سهروردی و فخر رازی آن را قیاس شکل سوم می‌دانند و از این رهگذر بر آن‌اند که منطق دچار سوء ترتیب است، چراکه افتراض از روش‌های اثبات عکس مستوی است و در این مقام هنوز نوبت به قیاس نرسیده است. در برابر، خواجه نصیر برای این ایراد، راه‌حلّی تفکیکی پیش نهاده است، بدین معنا که میان افتراضِ به‌کاررفته در مبحث عکس با افتراض به‌کاررفته در مبحث قیاس تمایز نهاده، و قیاس بودنِ اوّلی را انکار، و قیاس بودنِ دومی را اقرار کرده است. بدین امید که با آن انکار، منطق از دام سوء ترتیب می‌رهد، و با این اقرار هیچ‌گاه دچار سوء ترتیب نمی‌شود؛ چراکه افتراض‌های به‌کاررفته در مبحث قیاس، ضرب‌های سوم و چهارم از شکل دوم، چهارم و پنجم از شکل سوم، و دوم و پنجم از شکل چهارم را به ضرب‌هایی بازمی‌گرداند که یا بدیهی‌اند (ضروب شکل اوّل) و یا پیش‌تر با روش‌های دیگر اثبات شده‌اند. با این همه، در این جستار آشکار گردید که حتّی داروی خواجه نصیر هم ـ که او را به نظریّه‌ای دوگانه درباره دلیل افتراض کشانده است، بیماری سوء ترتیب را درمان نمی‌کند (هرچند می‌تواند مسکّن خوبی برای ایراد سهروردی و فخر رازی به شمار آید). زیرا دلیل افتراضی که برای اثبات ضروب نابدیهیِ قیاس اقترانی حملی به کار می‌رود، به گونه‌ای نامستقیم، به قیاس استثنایی نیازمند است و قیاس استثنایی در منطق سنّتی از قیاس اقترانی مؤخّر است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسنده [English]
Among the most useful methods in traditional logic is Ecthesis (i.e. proof from supposition), on whose whatness and structure Muslim logicians disagree. On one hand, Suhrawardi and Fakhr ar-Razi consider it as a type of syllogism in the third figure, whereas on the other hand, Nasir-ad-din Tusi does not count it among syllogisms at all. The author in this essay firstly presents an account of three logicians’ viewpoints and then evaluates Nasir-ad-din Tusi’s opinions.
کلیدواژه‌ها [English]
)
ارسال نظر در مورد این مقاله