تحلیل و نقد توجیه های عرفانی استغفار پیامبر اکرم (ص) با تاکید بر حدیث «لَیُغَان»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث ددانشگاه تربیت مدرس

چکیده

حدیث «لَیغَان» نمونه‌ای از نصوص دینی است که برداشت ظاهری از آن با مقام اخلاقی و عرفانی رسول اکرم (ص) ناسازگار است. در این حدیث که در جوامع روایی اهل تسنن و شیعه از پیامبر اکرم (ص) نقل شده آمده است: در هر روز حجابی مانند ابر جلوی قلب مرا می‌گیرد و به همین دلیل روزی هفتاد بار استغفار می‌کنم. این مقاله ضمن گردآوری، تحلیل، رویکردشناسی و ارزیابی انواع برون‌رفت‌های اخلاقی و عرفانی در زمینه ناسازگاری استغفار رسول خدا (ص) با مقام اخلاقی و عرفانی آن حضرت، صحت و سقم احتمال‌های گوناگون را اعتبارسنجی کرده و به این دیدگاه راه یافته است که از میان بیست‌وسه تفسیر عرفانی فقط دو برون‌رفت می‌تواند توجیهی مناسب برای استغفار رسول اکرم (ص) باشد: تفسیر حدیث به استغفار از پایین‌تر از مقام احدیت که مقام اختصاصی رسول خدا (ص) است، و تفسیر آن به تمکن و استقامت در مقام احدیت و عدم تلوّن در آن. این دو برون‌رفت نه‌تنها با عصمت آن حضرت ناسازگاری ندارد که با منزلت‌های فراتر از عصمتی که در نبوت شرط است، سازگار است.
 
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* استادیار علوم قرآن  و حدیث دانشگاه تربیت مدرس تهران  k.roohi@modares.ac.ir
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis and Criticism of Mystical Justifications of Asking For Divine Pardon by Holy Prophet, with Emphasis on the Tradition of "Layoghan (Darkness or Veil)"

نویسنده [English]

  • Kavus Roohi Barandagh
Assistant professor of department of sciences of the Quran and Hadith, Tarbiat Modarres University, Tehran,
چکیده [English]

The tradition of "Layoghan" is an example of religious text whose exoteric and literal meaning contradicts with Holy Prophet's moral and mystical state. It is cited in Shia and Sunny hadith collections and reads as: "every day a veil covers my hearth like a cloud, thus I ask for divine pardon seventy times every day". Gathering, analyzing, studying the approaches and evaluating different kinds of moral and mystical solutions for the contradiction between Holy Prophet's asking for divine pardon and his moral and mystical state, the present paper validates different possibilities in this regard and comes to conclusion that there could be only two proper justifications for Holy Prophet's asking for divine pardon, among twenty three mystical solution: interpreting the hadith as asking for divine pardon from the state lower than the state of Oneness, which is specific to the Holy Prophet; and interpreting it as the ability and endurance in the state of Oneness and consistency in it. These two solutions are not only in harmony with Holy Prophet's infallibility but also with states higher that the infallibility, which is the condition for prophecy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Infallibility
  • repentance
  • asking for divine pardon
  • infallible Imams
  • Holy Prophet
  • the tradition of "Layoghan"
  1. قرآن کریم.
  2. آملی، حیدر بن علی (۱۴۲۲). تفسیر المحیط الاعظم والبحر الاخضم فی تأویل کتاب الله العزیز المحکم، قم: العهد الثقافی نور علی نور.
  3. ابن جوزی (1418). کشف المشکل من حدیث الصحیحین، الدکتور علی حسین البواب، الریاض: دار الوطن، الطبعة الأولی.
  4. ابن حجاج نیشابوری، مسلم (۱۴۰۷). صحیح مسلم، بیروت: مؤسسة عز الدین للطباعة والنشر.
  5. ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی (1379). فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار المعرفة.
  6. ابن حنبل، احمد بن محمد (۱۴۱۶). المسند، قاهره: دار الحدیث.
  7. ابن درید، محمد بن حسن (۱۳۴۵). جمهرة اللغة، بیروت: دار صادر.
  8. ابن عاشور، محمد طاهر بن محمد (1420). التحریر والتنویر (المعروف بتفسیر ابن عاشور)، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، الطبعة الاولی.
  9. ابن عربی، ابو عبدالله محیی الدین (1422). تفسیر ابن عربی، تحقیق: مصطفی رباب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.

10.ابن فارس، أحمد (1399). معجم مقائیس اللغة، المحقق: عبدالسلام محمد هارون، بی‌جا: دار الفکر.

11.ابن قیم، محمد (1425). مدارج السالکین، تحقیق: عبد الغنی محمد علی الغاس، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.

12.ابن منظور، محمد بن مکرم (بی‌تا). لسان العرب، بیروت: دار صادر، الطبعة الاولی.

13.ابونصر سراج، عبدالله بن علی (۱۹۱۴). اللمع فی التصوف، تهران: جهان.

14.اهری، عبد القادر بن حمزه (۱۳۸۵). الاقطاب القطبیة، او، البلغة فی الحکمة، تهران: انجمن فلسفه ایران.

15.بهایی، محمد بن حسین (۱۴۰۵). مفتاح الفلاح فی عمل الیوم واللیلة (طبع قدیم)، بیروت: دار الاضواء.

16.تستری، سهل بن عبدالله (۱۴۲۳). تفسیر التستری، محمد باسل عیون السود، منشورات محمد علی بیضون، بیروت: دار الکتب العلمیة.

17.جرجانی، علی بن محمد (1405). التعریفات، تحقیق: إبراهیم الأبیاری، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الاولی.

18.جندی، مؤیدالدین محمود (1423). شرح فصوص الحکم، قم: بوستان کتاب.

19.جوهری، اسماعیل بن حماد (1987). الصحاح، بیروت: دار العلم للملایین.

20.حسینی أرموی، میرجلال‌الدین عبدالوهاب (1349). شرح کلمات أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب (ع)، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

21.حسینی تهرانی، سید محمد (1419). لب اللباب، مشهد: انتشارات علامه طباطبایی، الطبعة السادسة.

22.خواجه حوراء (1363). مجموعه رسائل عوارف المعارف، رساله نور وحدت، تصحیح: علی‌اکبر نوری‌زاده، شیراز: کتاب‌خانه احمدی، چاپ اول.

23.خوئی، حبیب الله الهاشمی (بی‌تا). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، سید إبراهیم المیانجی، طهران: مطبعة الاسلامیة، بنیاد فرهنگ امام المهدی (عج)، الطبعة الرابعة.

24.راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۲۲). المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار المعرفة.

25.زمخشری، محمود بن عمر (‌۱۴۱۴). الفائق فی غریب الحدیث، بیروت: دار الفکر.

26.سبزواری، هادی بن مهدی (۱۳۷۲). شرح الاسماء الحسنی، شرح دعاء الجوشن الکبیر، تهران: دانشگاه تهران.

27.سلمی، محمد بن الحسین (1421). تفسیر السلمی وهو حقائق التفسیر، تحقیق: سید عمران، بیروت: دار الکتب العلمیة.

28.صالحی، محمد بن یوسف (بی‌تا). سبل الهدی والرشاد فی سیرة خیر العباد و ذکر فضائله و أعلام نبوته و أفعاله و أحواله فی المبدأ والمعاد، بی‌جا: بی‌نا.

29.صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (۱۳۶۶). تفسیر القرآن الکریم (صدرا)، قم: بیدار.

30.ـــــــــــــ (۱۳۸۴). شرح الاصول الکافی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

31.طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷۱). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان.

32.ـــــــــــــ (1999). الرسائل التوحیدیة، بیروت: النعمان، الطبعة الاولی.

33.عسکری، حسن (1402/1982). تصحیفات المحدثین، محمود أحمد میرة، القاهرة: المطبعة العربیة الحدیثة، الطبعة الأولی.

34.عین القضاة، عبدالله بن محمد (۱۳۷۳). تمهیدات، تهران: منوچهری.

35.غزالی، محمد بن محمد (۱۴۱۶). مجموعة رسائل الامام الغزالی، بیروت: دار الفکر.

36.فخر رازی، محمد بن عمر (۱۴۰۶). النفس والروح و شرح قواهما، تهران: الابحاث الاسلامیة.

37.ـــــــــــــ (۱۴۲۳). تفسیر الفخر الرازی المشتهر بالتفسیر الکبیر و مفاتیح الغیب، بیروت: دار الفکر.

38.ـــــــــــــ (۱۹۸۸). عصمة الانبیاء، بیروت: دار الکتب العلمیة.

39.فرغانی، سعید بن محمد (۱۳۷۹). مشارق الدراری شرح تاییه ابن فارض، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

40.فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (۱۴۱۵). تفسیر الصافی، تهران: مکتبة الصدر.

41.فیومی، احمد بن محمد (۱۴۱۴). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: مؤسسة دار الهجرة.

42.قاضی سعید قمی، محمد سعید بن محمد مفید (۱۴۱۵). شرح توحید الصدوق، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.

43.قاضی عیاض، عیاض بن موسی (۲۰۰۱). شرح الشفا، بیروت: دار الکتب العلمیة.

44.قشیری، عبدالکریم بن هوازن (۱۳۷۴). الرسالة القشیریة (الرسالة القشیریة فی علم التصوف)، قم: بیدار.

45.کربلائی، الشیخ جواد بن عباس (1428/2007). الأنوار الساطعة فی شرح زیارة الجامعة، محسن الأسدی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، الطبعة الأولی.

46.کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

47.مازندرانی، محمد صالح بن احمد (۱۳۸۲). شرح الکافی؛ الاصول والروضة، تهران: المکتبة الاسلامیة.

48.مبارکفوری، أبوالعلا محمد عبدالرحمن بن عبدالرحیم (1410). تحفة الاحوذی، بیروت: دار الکتب العلمیة.

49.مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (۱۳۶۳). مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

50.مدنی، علی خان بن احمد (۱۴۰۹). ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین، قم: دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم).

51.مقریزی، احمد بن علی، (۱۴۲۰). امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفده و المتاع، بیروت: دارالکتب العلمیة.

52.مکی، ابوطالب، (۱۴۲۴). علم القلوب، بیروت: دار الکتب العلمیة.

53.مناوی، (1415). فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، تصحیح أحمد عبدالسلام، بیروت: دارالکتب العلمیة، الأولى.

54.نووی، یحیى بنشرف، (1407). المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج (صحیح مسلم بشرح النووی)، بیروت: دارالکتب العربی.

55.هجویرى، ابوالحسن على، (1375). کشف المحجوب، تهران: طهورى، چاپ چهارم.

CAPTCHA Image