بررسی علم غیب ائمه(ع) در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد مدرسی الاهیات و معارف اسلامی، دانشگاه معارف

2 دانشجوی دکتری مدرسی الاهیات و معارف اسلامی، دانشگاه معارف

3 عضو هیئت علمی دانشگاه قم

چکیده

یکی از مباحث مهم درباره علم غیب این است که: علم ائمه (ع) به جهان غیب مطلق و نامحدود است یا محدود؟ نکته مهم این است که در آیات و روایات، تعبیرات به ظاهر متفاوتی دیده می‌شود. در این بحث، علم غیب را طبق دلالت آیات و روایات و از منظر کلامی طباطبایی و شاگردان وی بیان می‌کنیم. غیب دارای مراتب و مراحلی است؛ مثل غیب از حواس مانند گذشته و آینده، علم کتاب، علم لدنی، علم به لوح محو و اثبات، لوح محفوظ، علوم خاص به خدا مثل زمان قیامت، و علم ذات به ذات. ادله علم غیب نیز بر دو قسم است: ادله عقلی و فلسفی که مبتنی بر قدرت و کمال نفس در اتصال به مبدأ عالی است؛ ادله نقلی که برخی علم به غیب را به طور کلی از غیرخدا نفی کرده‌اند و برخی علم را با شرایطی برای انبیا و اولیا ثابت می‌کنند. در جمع بین این دو دسته راهکارهایی عرضه شده است، از جمله: تقسیم علم به استقلالی و تبعی، لوح محفوظ و محو و اثبات، تفکیک بین معانی غیب و مانند آن.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Review of Infallible Imams' Knowledge of the Unseen in the Theological School of Allamah Tabatabaii and His Disciples

نویسندگان [English]

  • Esmat Nayyeri 1
  • Hussein Ghasemi 2
  • Muhammad Taqi Diyari Bidgoli 3
1 MA graduate of teaching Islamic theology and sciences, University of Islamic sciences, corresponding author
2 PhD student of teaching Islamic sciences, University of Islamic sciences
3 Associate professor of department of science of the Quran and hadith, Qom University
چکیده [English]

  One of the main questions about infallible Imams' knowledge of the unseen is "whether this knowledge is absolute and limited or not?" The important point is that Quranic verses and hadiths apparently offer different interpretations. The present paper discusses the issue according to denotation of Quranic verses and hadiths and from the theological viewpoint of Allamah Tabatabaii and his disciples. The unseen has stages and degrees such as hidden from senses like past and future, knowledge of the Book, God-given knowledge, knowledge of the Tablet of obliteration and effacement, guarded Tablet, sciences particular to God such as the time of resurrection, and knowledge of essence about essence. There are two types of reason for the knowledge of the unseen: Rational and philosophical reasons which are based on the perfection and power of the soul to attach to the supreme origin and transmitted reasons some of which generally prove the knowledge of the unseen only for God and others prove it for prophets and friends of God under certain conditions. Some solutions have been proposed to sum up these two views, including division of knowledge into independent and dependent knowledge, guarded Tablet and Tablet of obliteration and effacement, differentiating the meanings of the unseen and so forth.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imams (peace be upon them)
  • knowledge of the unseen
  • exaggeration
  • Islamic theologians
  • Wahhabism
  • The Quran
  • Hadiths
  1. قرآن کریم، ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، 
  2. نهج البلاغه،
  3. ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله (1404). شرح نهج البلاغه، قم: کتاب‌خانه آیة الله مرعشی نجفی، الطبعة الاولی.
  4. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1403). الاشارات والتنبیهات مع الشرح للمحقق نصیر الدین طوسی و شرح الشرح للعلامة قطب الدین الرازی، قم: دفتر نشر الکتاب.
  5. امینی، محمد حسین (1416). الغدیر، قم: مرکز الغدیر.
  6. دهلوی، اسماعیل بن عبدالغنی (1417). رسالة التوحید، المملکة العربیة السعودیة: وزارة الشئون الاسلامیة، الطبعة الاولی.
  7. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار العلم، الطبعة الاولی.
  8. سبحانی، جعفر (1384). آگاهی سوم، قم: مؤسسه امام صادق.
  9. سبحانی، جعفر (1385). مفاهیم القرآن، قم: مؤسسه امام صادق.
  10. صفار، محمد بن حسن (1404). بصائر الدرجات، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، الطبعة الثانیة.
  11. طباطبایی، محمد حسین (1371). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان، چاپ دوم.
  12. طبرسی، فضل بن حسن (1377). تفسیر جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
  13. طوسی، محمد بن حسن (1414). امالی، قم: دار الثقافة.
  14. عطا صوفی، عبد القادر بن محمد (1422). المفید فی مهمات التوحید، بی‌جا: دار الاعلام، الطبعة الاولی.
  15. فراهیدی، خلیل بن احمد (1410). کتاب العین، قم: انتشارات هجرت، چاپ دوم.
  16. کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الرابعة.
  17. مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  18. مجلسی، محمد باقر (1404). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الثانیة.
  19. مطهری، مرتضی (1368). مجموعه آثار، تهران: صدرا.
  20. مفید، محمد بن محمد (1413). امالی، قم: گنگره جهانی شیخ مفید.
  21. مفید، محمد بن محمد (1413). اوائل المقالات، قم: کنگره جهانی شیخ مفید، چاپ اول.
  22. [U3] مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ سی و دوم.
  23. مکارم شیرازی، ناصر (1386). پیام قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ نهم.
  24. منیاوی، محمود بن محمد بن مصطفی بن عبد اللطیف (1426). الجموع البهیة للعقیدة السلفیة، مصر: مکتبة ابن عباس، الطبعة الاولی.
  25. موسوی همدانی، سید محمدباقر (1374). ترجمه تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعهٔ مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
  26. میلی جزایری، مبارک بن محمد (1422). رسالة الشرک و مظاهره، بی‌جا: دار الرایة، الطبعة الاولی.
  27. نجفی، عبدالحسین (1414). معارف الاسلامیة، تحقیق: محمد جمیل حمود، بیروت: بی‌نا.
  28. نیشابوری، مسلم بن حجاج (بی‌تا). صحیح مسلم، بیروت: دار الآفاق.

 

CAPTCHA Image