نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب
2 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی
چکیده
تازه های تحقیق
بر اساس تفاوت‌های موجود در مبانی معناشناختی دو مکتب ماتریدیه و دیوبندیه، می‌‌توان دریافت که تحول دیوبندیه، در این بخش، بنیادین است. به رغم وجود برخی اشتراک‌نظرها و هماهنگی‌‌های کلامی همچون معنای اصطلاحی توحید، نگاه سلبی به مفهوم توحید، شعار توحید، نفی تشبیه و نفی شرک، بین این دو مکتب، توسعه و تفسیر خاص دیوبندیه در برخی موارد، نگاه کلامی متفاوتی را به‌‌دست داده است و بیانگر آن است که دیوبندیان از مبانی معناشناختیِ متقدمین ماتریدی، عدول کرده‌‌اند.
ماتریدیان، به‌ویژه ابومنصور ماتریدی با توصیه به عبور از معنای تشبیه و تعطیل، به معنای حقیقی توحید دعوت کرده و ضمن تبیین معنای سلبی توحید، به دریافت حقیقت معنای احد توجه دادند. همچنین بین معنای الوهیت، عبادت و وحدانیت، در ماتریدیه تمایز وجود داشته و مرزبندی معناشناختی بین آن‌ها حفظ شده است. در مقابل، دیوبندیه به ارائۀ تعاریف ساده و سطحی‌تر از توحید بسنده کرده و ضمن تأکید بر شعار توحید، به لزوم «اعتقاد همراه با اقرار» پای می‌‌فشرند. با این حال، دیوبندیه در توضیح معنای شرک، به توسعه‌‌ای بی‌‌سابقه دست زده و به‌طور خاص در معنای شرک صفاتی، بر پرهیز از هر نوع اطلاق صفات خداوند متعال به مخلوقین تأکیدی متعصبانه دارد. خلاصه‌‌ای از تفاوت‌های کلامی دو مذهب، با تکیه بر مبانی معناشناختی به این شرح است:
- عدم سابقه برخی از مطالب مورد نظر دیوبندیه در ماتریدیه؛
- - تشبیه و شرک بودن انتساب صفات خداوند به بندگان از دیدگاه دیوبندیان ؛
- عدم فهم صحیح از قول برخی مسلمانان در مورد اطلاق صفات خداوند به مخلوقین در دیوبندیه؛
- عدم فهم صحیح از وساطت برخی مخلوقین در تصرف عالم توسط دیوبندیه ؛
- عدم لحاظ «استقلال» به عنوان مناط شرک، در اطلاق برخی صفات و افعال به مخلوقین؛
- توسعه در معنای شرک صفاتی در کلام دیوبندیه؛
- توسعه دیوبندیه در معنای شرک صفاتی؛
- توسعه دیوبندیان در صفات مختص به حق تعالی؛
- همگون بودن شرک مشرکان و شرک صفاتی مسلمانان از نگاه دیوبندیه؛
- مشرک دانستن مسلمانان، در عین موحد دانستن اهل‌کتاب و حتی مشرکان زمان پیامبر اکرم(ص) توسط دیوبندیان.
- ابتلای دیوبندیه به قیاس مع‌الفارق بین نظر مشرکان و مسلمانان.
- دعوت دیوبندیه به اصالت و توجه به مبانی، در مشی کلامی متقدمین، رهیافتی است که ضمن جلوگیری از بدعت، زمینه وحدت بیشتر بین مسلمانان را ایجاد می‌کند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
In Sunni Islam, the school of Deobandism emerged from the theological school of Maturidism about two centuries ago, claiming to follow the theology of the latter as its most important characteristics. The claim, however, is challenged when their theological issues are compared. The comparison of their analysis of monotheism and polytheism shows that Deobandism has different views from those of Maturidism, part of which are due to its semantic foundation for applying the concept of "polytheism" to anything doubtful. A descriptive-analytical survey was conducted to find the amount of change in Deobandism's view about the semantic foundations of monotheism and polytheism, showing that its followers believe in the conceptual development in the definition of polytheism and its types, and focus on eliminating heresy on the basis of anything doubtful of polytheism and on extending the instances of polytheism to any act which was not previously regarded as polytheism.
کلیدواژه‌ها [English]
)
ارسال نظر در مورد این مقاله