دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
8
3-4
2007
05
22
هرمنوتیک به مثابه روش تحقیق در علوم دینی
25
58
FA
جهانگیر
مسعودی
0000-0002-6753-0693
استادیار دانشگاه فردوسی مشهد
ja_masoodi@yahoo.com
10.22091/pfk.2007.283
<br />هدف از نگارش این مقاله طرح صحیح یک سؤال و ارائهی پاسخی درخور و ممکن به آن است.<br />سؤال این است: آیا هرمنوتیک میتواند به عنوان روش در علوم دینی در نظر گرفته شود و مورد استفاده قرار گیرد یا خیر؟<br />از نظر نگارنده، این سؤال در بادی نظر سؤال روشنی نیست. به همین دلیل در مرتبهی نخست باید به روشن نمودن خود سؤال پرداخت. این کار با تشریح مفردات اصلی سؤال و تنظیم و تشریح مجدد آن پی گرفته شده است. در مرتبه بعد مؤلف به طبقهبندی دیدگاهها و رویکردهای گوناگونی که در پاسخ به این سؤال در میان اصحاب هرمنیوتیک وجود دارد پرداخته و نهایتاً به تشریح نظریهی مختار خود. آن چه در نظریهی مختار حایز اهمیت است و مورد توجه و تأکید قرار گرفته امکانِ چنین تلقی و استفادهای است، نه لزوماً فعلیت و تحقق تمام عیار آن.به طور مشخص این نوشته مدعی است که:«نظریات هرمنوتیکی استعداد این را دارند که به عنوان قواعد روشی در علوم دینی، آن هم در مقام داوری و قضاوت (Context of Justitfication ) مورد استفاده و بهرهبرداری قرار گیرند نه فقط در مقام شکار و گردآوری اطلاعات (Context of Discovery). و البته این استعداد هنوز به فعلیت کامل تبدیل نشده است.
تفسیر,روشها,معرفت دینی,هرمنوتیک,متن
https://pfk.qom.ac.ir/article_283.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_283_96dd05fc328fb53d020f23eb633329ac.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
8
3-4
2007
05
22
خدا و تکامل
127
162
FA
امیر
علیزمانی
دانشیار فلسفه دانشگاه تهران
10.22091/pfk.2007.305
در ابتدای مقاله این پرسش مطرح میشود که آیا نظریة تکامل با ایدة مداخلة خدا در طبیعت سازگار است؟ آیا ما میتوانیم هم به مداخلة خداوند در طبیعت معتقد باشیم و هم به قوانین طبیعی و از جمله به قانون تکامل وفادار باقی بمانیم؟ پس از طرح سوال فوق، اشارة کوتاهی به پیامدهای کلامی نظریة تکامل شده است. سپس سیر تحول نظریة تکامل از زمان داروین تا پیدایش زیستشناسی مولکولی و تا نظریههای اخیر در خصوص پیچیدگی و پیدایش ژنتیک عام بیان گردیده است.
در بخش دوم مقاله چهار ویژگی اصلی در تحولات زیستشناختی مورد توجه قرار گرفته است: 1- خودتنظیمی 2- عدم تعیّن 3- علیّت از بالا و پایین 4- تبادل اطلاعات.
در بخش سوم، مقاله به بررسی چهار الگوی کلامی متّخذ از هریک از این چهار خصیصة موجودات زنده میپردازد و در این بخش چهار تصویر از خدا مطرح میشود:
1- خدا به عنوان طرّاح رویدادی سامانمند 2- خدا به عنوان متعیّن کنندة عدم تعیّنها<br /> 3- خدا به عنوان علت از بالا و پایین 4- خدا به عنوان منتقل کنندة اطلاعات.
باربور پس از بررسی هریک از این چهار الگو به بیان برخی از مشکلات و نارساییهای آنها میپردازد. در پایان به الگوی پنجمی براساس الهیات پویشی پرداخته hsj و این تصویر را تصویر مناسبتری میداند.
فعل خدا,تکامل,قوانین طبیعت,الگو,زیستشناسی تکاملی,الهیات پویشی
https://pfk.qom.ac.ir/article_305.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_305_93f1069844455f81995c5ad860c70bc8.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
8
3-4
2007
05
22
معقولیت در روشنگری و لیبرالیسم
163
190
FA
نفیسه
ساطع
0009-0000-9340-8547
استادیار فلسفه دانشگاه قم
nafise.sate@yahoo.com
10.22091/pfk.2007.306
<em style="font-size: 10px;">روشنگری و لیبرالیسم در افکار و اعمال دانشمندان و تودههای مردم جهان آگاهانه و ناآگاهانه تاثیر گذاشته است. عقلگرایی که رابطهای تنگاتنگ با فردگرایی دارد، از مهمترین ارکان نظری این اندیشه به شمار میرود. این نوشتار با باطل خواندن دیدگاه عقلانیت محض و مستقل از هرچیز غیر عقلی و منفک از سنت، ناکامی مدعیان را برای نشان دادن اصول عقلی مشترک بین همه انسانها بهترین گواه بر این بطلان میداند. علاوه بر این لیبرالیسم در طی تلاش برای تمسک به عقلانیت و رها شدن از سنت، نه تنها خود به سنت تبدیل شده، بلکه کاملاً بهگونهای ایدئولوژی درآمده که البته بسیار ناکارآمد و ناموفق بوده و حیرت و سرگردانی بشر مدرن را سبب شده است.</em>
عقلگرایی,فردگرایی,سنت,روشنگری,لیبرالیسم
https://pfk.qom.ac.ir/article_306.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_306_3c44907c948c562ce91706ce5ffdda02.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
8
3-4
2007
05
22
علم حق تعالی از دیدگاه افلاطون
191
206
FA
مهدی
زمانی
استادیار دانشگاه پیام نور اصفهان
10.22091/pfk.2007.307
بحث دربارة علم خداوند از مهمترین مسائل فلسفه والهیات است. فلاسفه بزرگ در مورد علم خداوند نسبت به ذات خود واشیاء آراء متخالف ومتضادی ابراز نمودهاند. در این مقاله تلاش شده تا با استفاده از متون اصلی آثار افلاطون نظر وی درباره علم الهی بررسی شود. برهمین اساس بخشهایی از محاورات پارامنیدس،سوفسطایی، جمهوری وتیمائوس گزینش شده ومورد تفسیر وارزیابی قرار گرفته است. در این میان ضمن اشاره به نظرات مفسران آثار افلاطون به تفسیر نو افلاطونیان توجه بیشتری شده است. <br />مطلب مهم دیگری که در مسأله علم الهی مطرح میشود، نحوه فعل خداوند ورابطه آن با علم الهی است که تلاش گردیده تا با توجه به محاوره تیمائوس، نظر افلاطون در مورد نوع فاعلیت خداوند توضیح داده شود. علاوه بر این نسبت ایده خیر با عالم مثل ودمیوژر، جایگاه عالم مثال، علل شش گانه و انگیزه آفرینش هستی از جمله مسایلی است که در خلال بحث از نحوه علم ونوع فعالیت خداوند مورد بررسی قرار گرفته است.
علم الهی,عالم مثال,ایده خیر,دمیوژر,فاعلیت خداوند,فاعل بالتجلی
https://pfk.qom.ac.ir/article_307.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_307_4fbf4f2c0e91636f64235d044bed1dd0.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
8
3-4
2007
05
22
تعبیرهای ارسطو از اصل تناقض
207
232
FA
علی اکبر
احمدی افرمجانی
استادیار دانشگاه علامه طباطبایی
سید محمد علی
حجتی
استادیار دانشگاه تربیت مدرس
علی اصغر
مروت
دانشآموخته گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس ودستیار علمی دانشگاه پیام نور مرکز تویسرکان
10.22091/pfk.2007.315
اصل تناقض در فلسفه ارسطو جایگاه بالایی دارد. ارسطو این اصل را « اول الاوایل» خوانده و در برخی از آثار خود به ویژه در <em>متافیزیک</em> از آن بحث کرده است .او در سرآغاز بحث های خود پیرامون این اصل همواره کوشیده است تا آن را تعریف کند.دراین مقاله، نشان داده ایم که اولا این تعریف ها مضمون واحدی ندارند؛ ثانیا دارای لوازمی هستند که با برخی دیدگاههای دیگر ارسطو در زمینههای «مساله سلب»، « نظریه تعداد اجزاء قضایا» و ... ناسازگاری دارند؛ ثالثا تعبیر ارسطو از اصل تناقض یا به دلیل عدم ذکر تمام وحدت ها و یا به دلیل عدم ذکرتمام اختلاف های متناقضان، به جای این که «گزاره»ای تعریفی باشد «گزاره نما»یی است که تا جای خالی آن با عبارت معناداری پر نشود نمی توان آن را تعریف لفظی مانعی از اصل تناقض قلمداد کرد.
* برگرفته ازپایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر علی اکبر احمدی افرمجانی
ارسطو,اصل تناقض,سلب,وحدت های متناقضان,گزاره نما
https://pfk.qom.ac.ir/article_315.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_315_9f33b03ef9679f779b5160f21d00ad69.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
8
3-4
2007
05
22
اندیشههای حلاّج در منطقالطیر عطّار
233
258
FA
محمود
مهرآوران
استادیار گروه ادبیات فارسی دانشگاه قم
10.22091/pfk.2007.316
حلاّج یکی از مشهورترین شخصیّتها در عرفان و تصوف اسلامی است؛ اندیشهها و سرگذشت ویژة او در زمان حیات و پس از مرگش همیشه محلّ بحث بوده است. بسیاری از عارفان و شاعران از اندیشههایش تأثیر پذیرفتهاند.
عطّار نیشابوری شاعر عارف یکی از کسانی است که توجه ویژهای به حلاّج دارد و در منطقالطّیر، اندیشههای حلاّج را به شیوههای گوناگون بازگو کرده است. مقالة حاضر بخشهایی را از تأثیرپذیری عطار از حلاّج با ارائه شواهد بررسی میکند.
عرفان,اندیشههای حلاّج,تأثیرپذیری عطّار
https://pfk.qom.ac.ir/article_316.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_316_ac15d06c58f5274d0b4cc6cd45706599.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
8
3-4
2007
05
22
شناخت خدا از دیدگاه مولان
259
277
FA
احمدفرامرز
قراملکی
استاد گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه تهران
اسماعیل
زارعی حاجیآبادی
دانشجوی دکتری گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه تهران
10.22091/pfk.2007.317
دیدگاه مولانا جلالالدین بلخی دربارة مسئله امکان و چگونگی شناخت خدا به دلیل برخورداری وی از میراث متنوع مشربهای کلامی، فلسفی و عرفانی پیشینیان اهمیت دارد. دو ایستار به ظاهر متخالف در آثار وی قابل رؤیت است: ناتوانی عقل در شناخت خدا و امکان شناخت خدا برای بشر. تحلیل آراء وی در هر دو ایستار نشان میدهد که عقل استدلالگر بشر از شناخت ذات و صفات خدا عاجز است اما آثار خداوند به ویژه اوامر و نواهی خداوند واسطهای است که تجربة بشررا از حضور خداوند تسهیل میکند. به همین دلیل وی مواجهة بشر با اوامر و نواهی الهی را مورد تحلیل و مداقه قرار میدهد. چنین مواجههای بر گونة خاصی از تجارب دینی رایج در فرهنگ اسلامی مبتنی است. تحلیل مولوی در پرتو مقایسه با دیدگاه تیلیخ در تحلیل گونههای دینداری و واسطة تجارب دینی ابعاد خود را نشان میدهد.
1. برگرفته از پایاننامه تحصیلات دکتری دانشگاه تهران.
مولانا جلالالدین,شناخت خدا,اوامر و نواهی الهی,عقل,ذات و صفات الهی
https://pfk.qom.ac.ir/article_317.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_317_e2760861ade8daa5db76a561a03d67a0.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
8
3-4
2007
05
22
بررسی و نقد دیدگاه هیوم درباره قوانین طبیعت
278
293
FA
مجید
گیوی
کارشناسی ارشد دانشگاه قم
10.22091/pfk.2007.318
ما پیوسته در روند تعاملی تنگاتنگ با طبیعتی ضابطه مند هستیم.بسیاری از رفتارها، برنامهریزیها، پیشبینیها و تفکرات و عقاید ما ناشی از قاعدهمند دانستن طبیعت است.همچنین قوانین طبیعت به عنوان کلید اساسی علم و دانش بشری است، بنابراین تحلیل و تبیین آن همواره در دستور کار بسیاری از فیلسوفان بزرگ همچون افلاطون، ارسطو، ابنسینا، هیوم، ملاصدرا و کانت بوده است. <br />در این مقاله با اشاره به برخی از نظریهها دربارة قوانین طبیعت، به طور خاص دیدگاه هیوم را که به دیدگاه انتظام شهرت گرفته است بررسی کرده، با فرق گذاری میان قضایای دائمه و ضروریه آن را نقد میکنیم. <br />
قوانین طبیعت,هیوم,انتظام,قضایای دائمه ضروریه و دائمة لاضروریه
https://pfk.qom.ac.ir/article_318.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_318_413915ce5a3457728a7ec9a27cf8e56c.pdf
دانشگاه قم
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
2538-2500
8
3-4
2007
05
22
هستی لنفسه در فلسفه سارتر و نقد آن
293
319
FA
رضا
امیری
استادیار دانشگاه مفید
10.22091/pfk.2007.327
به نظر سارتر هستی دارای سه ساحت است: هستی فینفسه، که از هیچ آگاهی برخوردار نیست و به تمامی، داده شده و بالفعل است. هستی لنفسه، که آگاهی میباشد و امکان پویایی دارد, و هستی لغیره. اصلی که سارتر، تفکر خود را با آن آغاز میکند، تقدم وجود بر ماهیت است که آزادی، انتخاب، مسئولیت و شکل گیری هویت انسان در را آینده ممکن میسازد. لنفسه همان انسان است، اما نه از حیث بدن و جسم؛ بلکه از جهت آگاهی، آزادی، عمل و قدرت بر نفی. آگاهی هیچ محتوایی ندارد، و تنها در ارتباط با متعلقات خود معنا پیدا میکند. انسان همواره امکان نفی یا طرح اموری را دارد، از این رو آزادی نیز همواره همراه اوست.آزادی هر چند مطلق است، با موقعیت و وضعیتهای بشری محدود میشود. آزادی مطلق و مسئولیت کلی و هراسِ حاصل از آن، انسان را به سوء نیت و خود فریبی سوق میدهد. آزادی و آگاهی در عمل چهره میگشایند، و انسان عبارت است از مجموع اعمال خود.
هستی لنفسه,آگاهی,آزادی,مسؤلیت,خود فریبی
https://pfk.qom.ac.ir/article_327.html
https://pfk.qom.ac.ir/article_327_4ae4d1509c2e7d11fd1451c398df8c44.pdf