TY - JOUR ID - 45 TI - واقع‌گرایی تجربی یان هکینگ دربارۀ هستومندهای نظری JO - پژوهش‌های فلسفی -کلامی JA - JPTR LA - fa SN - 1735-9791 AU - اکرمی, موسی AU - آذری نژاد, آزاده AD - دانشیار گروه آموزشی فلسفۀ علم، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران AD - دانش‌آموختۀ فلسفۀ علم، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران Y1 - 2014 PY - 2014 VL - 15 IS - 2 SP - 75 EP - 96 KW - هستومندهای نظری KW - واقع‌گرایی KW - پاد-واقع‌گرایی KW - واقع‌گرایی تجربی KW - یان هکینگ DO - 10.22091/pfk.2013.45 N2 - منظور از هستومند‌های نظری آن دسته از هستومند‌های مشاهده‌ناپذیری است که برای تبیین پدیده‌های مشاهدتیِ توضیح‌ناپذیر در یک نظریه، مفروض گرفته می‌شوند. یکی از مهم‌ترین نکاتی که در بررسی این‌گونه هستومند‌ها همواره بحث‌برانگیز بوده و این مقاله نیز بر آن تأکید می‌ورزد شأن هستی‌شناختی آنهاست: آیا می‌توانیم به همۀ این هستومند‌ها باور داشته باشیم و بی چون و چرا واقعیت وجودی آنها را بپذیریم؟ آیا باید همۀ هستومند‌های نظری را به مثابۀ افسانه‌های برساختۀ ذهن دانشمندان کنار گذاشت و کوشید علمی جدید و بدون هیچ هستومند نظری پایه‌ریزی کرد؟ با توجه به نقش بسیار مهمی که برای این‌گونه از هستومندها در تبیین علمی رویداد‌ها قائلیم، مشاهده‌ناپذیر بودن آنها باعث به وجود آمدن حساسیت بسیار بالا و شکل‌گیری دیدگاه‌های متنوع و گاه متضاد دربارۀ این هستومند‌ها شده است. دو دیدگاه رویارو را واقع‌گرایی و پاد-واقع‌گرایی، با طیف‌بندی‌های گوناگون در میزان پای‌بندی به عناصر سازای هر دیدگاه، تشکیل می‌دهند. اگر هیچ یک از دو دیدگاه واقع‌گرایی و پاد-واقع‌گرایی در رادیکال‌ترین تجلی خود به گونه‌ای کامل پاسخ‌گوی پرسش از شأن هستی‌شناختی هستومندهای نظری نباشد، آنگاه باید در جست‌وجوی معیارهایی باشیم تا بتوانیم با کمک آنها هستومند‌های واقعی را از افسانه‌هایی که تنها ساخته و پرداخته ذهن هستند، جدا کنیم. هدف این مقاله بررسی مفهوم و جایگاه هستومند‌های نظری در علم، و تلاش برای دست‌یابی به معیاری درخور برای داوری دربارۀ واقعیت عینی آنها در چارچوب واقع‌گرایی تجربی یان هکینگ است. این مقاله می‌کوشد باور‌های بنیادین دیدگاه‌های مهم دربارۀ هستومند‌های نظری را بررسی کرده، با روشن‌سازی جایگاه آنها در علم بر موضع هکینگ تأکید کند.   UR - https://pfk.qom.ac.ir/article_45.html L1 - https://pfk.qom.ac.ir/article_45_88aebd26d11c5122dd15b08904433ef7.pdf ER -