2024-03-29T17:13:33Z
https://pfk.qom.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=42
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
ذات غیر متغیّر و صفات متغیر در حکمت سینوی
احمد
بهشتی
این نوشتار، نخست صفات را به حقیقی و مضاف، تقسیم میکند. آنگاه به توضیحی دربارة صفات حقیقی محض و صفات حقیقی مضاف میپردازد. سپس یک قاعدة سینوی مطرح میکند که: هر ذاتی که موضوع تغیّر نیست، صفات حقیقی متغیر را نمیپذیرد. با توجه به این که علم به جزئیات متغیر، مستلزم تغیر علم است، آیا واجبالوجود، علم به جزئیات دارد یا ندارد؟ بخش پایانی این نوشتار، نقدی است پیرامون همین مطلب.
واجبالوجود
صفات
ثابت
متغیر
علم
2007
05
22
3
24
https://pfk.qom.ac.ir/article_282_dfe732dc6f5492e76de83af0d89d212d.pdf
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
هرمنوتیک به مثابه روش تحقیق در علوم دینی
جهانگیر
مسعودی
هدف از نگارش این مقاله طرح صحیح یک سؤال و ارائهی پاسخی درخور و ممکن به آن است.سؤال این است: آیا هرمنوتیک میتواند به عنوان روش در علوم دینی در نظر گرفته شود و مورد استفاده قرار گیرد یا خیر؟از نظر نگارنده، این سؤال در بادی نظر سؤال روشنی نیست. به همین دلیل در مرتبهی نخست باید به روشن نمودن خود سؤال پرداخت. این کار با تشریح مفردات اصلی سؤال و تنظیم و تشریح مجدد آن پی گرفته شده است. در مرتبه بعد مؤلف به طبقهبندی دیدگاهها و رویکردهای گوناگونی که در پاسخ به این سؤال در میان اصحاب هرمنیوتیک وجود دارد پرداخته و نهایتاً به تشریح نظریهی مختار خود. آن چه در نظریهی مختار حایز اهمیت است و مورد توجه و تأکید قرار گرفته امکانِ چنین تلقی و استفادهای است، نه لزوماً فعلیت و تحقق تمام عیار آن.به طور مشخص این نوشته مدعی است که:«نظریات هرمنوتیکی استعداد این را دارند که به عنوان قواعد روشی در علوم دینی، آن هم در مقام داوری و قضاوت (Context of Justitfication ) مورد استفاده و بهرهبرداری قرار گیرند نه فقط در مقام شکار و گردآوری اطلاعات (Context of Discovery). و البته این استعداد هنوز به فعلیت کامل تبدیل نشده است.
تفسیر
روشها
معرفت دینی
هرمنوتیک
متن
2007
05
22
25
58
https://pfk.qom.ac.ir/article_283_96dd05fc328fb53d020f23eb633329ac.pdf
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
نظریه بساطت ذات الهی؛ برخورد دو پارادایم فلسفی
محمد
سعیدی مهر
اعتقاد به بساطت ذات الهی و نفی گونههای مختلف ترکیب از آن از دیر زمان مورد اعتقاد بسیاری از فیلسوفان و متکلمان ادیان بزرگی همچون اسلام و مسیحیت بوده است. در سنت اسلامی فیلسوفانی همچون ابن سینا و ملاصدرا و در سنت مسیحی نیز جمعی از فیلسوف- متکلمان قرون وسطایی نظیر آگوستین، آنسلم و به ویژه آکوئیناس به تحکیم مبانی و تشریح ابعاد گسترده این آموزه همت گماردهاند. یکی از ابعاد مهم این نظریه که در مقاله حاضر مورد توجه است عینیت خداوند با صفات حقیقی خود نظیر علم و قدرت است وهمین بُعد از نظریه است که اخیراً مورد نقد اساسی برخی از فیلسوفان معاصر دین همچون الوین پلنتینگا واقع شده است. در این مقاله پس از مروری کوتاه بر دیدگاه طرفداران این نظریه در دو سنت اسلامی و مسیحی تقریر دقیقتری از دیدگاه آکوئیناس ارایه میگردد و سپس اشکالات پلنتینگا بر آن بیان میشود. در مرحله بعد و پس از بررسی مبانی انتقادات پلنتینگا، بر این مطلب احتجاج میشود که این انتقادات در پارادایمی کاملاً متفاوت با پارادایم فیلسوفان سنتی طرح شده و از این رو، مشکلی برای نظریه بساطت ذات الهی- آنگاه که در پارادایم فلسفه سنتی لحاظ شود – ایجاد نمیکند.
بساطت الهی
آکوئیناس
پلنتینگا
ذات
صفت
2007
05
22
59
84
https://pfk.qom.ac.ir/article_285_fca5a91221ab3ac789c77a258ec9808e.pdf
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
حل تعارضات اخلاقی برپایه اخلاق فضیلت
رضا
اکبری
حلّ تعارض اخلاقی، مستلزم تصمیمگیری است. از این رو، هرگونه شیوة پیشنهادی برای حلّ تعارض اخلاقی، در حیطه عقلانیت عملی میگنجد. عقلانیت عملی بر عقلانیت نظری مبتنی است. عقلانیت عملی و نظری، دو رویکرد واقعگروانه و ایدهآلگروانه را دارد. رویکردهای ایدهآلگروانه در عقلانیت نظری، درپی دستورعملهای معرفتی، یقین بمعنی الاخص را طلب میکنند و در عقلانیت عملی، بهترین انتخاب ممکن را خواهانند. با وجود این رویکردهای ایدهآلگروانه به چندین گونه مشکل برمیخورند. با قدم نهادن به رویکردهای واقع گروانه به دو حقیقت ره مییابیم. نخست آنکه هر وضعیت، یک امر منفرد و هر شخص دارای ویژگیهای خاص معرفتی است و لذا امکان ارائه شیوههای حلّ تعارض کلی و تعمیمپذیر حتی در حیطه خاص وجود ندارد؛ دوم آنکه پذیرش دستهای از گزارهها، امری ارادی است (ارادهگروی غیر مستقیم) و لذا محیط ادراکی و باورهای قبلی فرد در پذیرش باور و تعمیمسازیهای مبتنی بر آن نقش دارند. با توجه به تأکید فراوان دین بر آموزههای اخلاقی، آموزشهای دینی از طریق الگوهای عملی (اخلاق فضیلت محور) تاثیر بسیار مثبتی در حلّ تعارضهای اخلاقی میتواند داشته باشد.
تعارض اخلاقی
ارادهگروی
فضیلتگروی
وظیفهگروی
غایتگروی
تصمیم گیری
2007
05
22
85
100
https://pfk.qom.ac.ir/article_286_3d075b2e1af43845c3c5d26ce34983ed.pdf
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
حریم خصوصی و جامعه اطلاعاتی
حمید
شهریاری
این مقاله در تلاش است تا به دو پرسش اساسی در باب حریم خصوصی پاسخ گوید: اول، این که تعریف حریم خصوصی چیست و چه موضوعاتی را شامل میشود. ودیگری، این که رعایت حریم خصوصی در کدام موارد لازم است و این موارد لازم چه استثنائاتی دارد. در این مقاله به نقش خاص فنآوری اطلاعات در رشد و توسعه دستیابی به اطلاعات و بازیابی آن اشاره میشود که پیش از آن، در این حد وسیع امکانپذیر نبوده است. این امر میتواند منافع و مضاری را در پی داشته باشد. محدودة شمول مفهوم حریم خصوصی در این مقاله بحث شده و سپس به ارزش داوری در باب افشای اطلاعات مربوط به آن پرداخته شده است و حفظ حریم خصوصی از ارزشهای اولی در تفکر اسلامی محسوب گردیده است. در ادامه به عناوین متعددی که کارهای ما بدان متصف میشود اشاره میشود و این که مطابق هر عنوان ارزش داوری مستقلی میتواند وجود داشته باشد. البته گاهی ارزش حمایت از حریم خصوصی با ارزشهای نهادی و خصوصی دیگر در تعارض قرار میگیرد و حل تعارض بر اساس اولویت در ارزشها مطابق دیدگاه دین اسلام صورت خواهد گرفت.
فنآوری اطلاعات
ارزشهای اخلاقی
حریم خصوصی
حقوق فردی
2007
05
22
101
126
https://pfk.qom.ac.ir/article_287_daa58fabe1a1e7f17c3cf4f98330317a.pdf
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
خدا و تکامل
امیر
علیزمانی
در ابتدای مقاله این پرسش مطرح میشود که آیا نظریة تکامل با ایدة مداخلة خدا در طبیعت سازگار است؟ آیا ما میتوانیم هم به مداخلة خداوند در طبیعت معتقد باشیم و هم به قوانین طبیعی و از جمله به قانون تکامل وفادار باقی بمانیم؟ پس از طرح سوال فوق، اشارة کوتاهی به پیامدهای کلامی نظریة تکامل شده است. سپس سیر تحول نظریة تکامل از زمان داروین تا پیدایش زیستشناسی مولکولی و تا نظریههای اخیر در خصوص پیچیدگی و پیدایش ژنتیک عام بیان گردیده است.
در بخش دوم مقاله چهار ویژگی اصلی در تحولات زیستشناختی مورد توجه قرار گرفته است: 1- خودتنظیمی 2- عدم تعیّن 3- علیّت از بالا و پایین 4- تبادل اطلاعات.
در بخش سوم، مقاله به بررسی چهار الگوی کلامی متّخذ از هریک از این چهار خصیصة موجودات زنده میپردازد و در این بخش چهار تصویر از خدا مطرح میشود:
1- خدا به عنوان طرّاح رویدادی سامانمند 2- خدا به عنوان متعیّن کنندة عدم تعیّنها 3- خدا به عنوان علت از بالا و پایین 4- خدا به عنوان منتقل کنندة اطلاعات.
باربور پس از بررسی هریک از این چهار الگو به بیان برخی از مشکلات و نارساییهای آنها میپردازد. در پایان به الگوی پنجمی براساس الهیات پویشی پرداخته hsj و این تصویر را تصویر مناسبتری میداند.
فعل خدا
تکامل
قوانین طبیعت
الگو
زیستشناسی تکاملی
الهیات پویشی
2007
05
22
127
162
https://pfk.qom.ac.ir/article_305_93f1069844455f81995c5ad860c70bc8.pdf
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
معقولیت در روشنگری و لیبرالیسم
نفیسه
ساطع
روشنگری و لیبرالیسم در افکار و اعمال دانشمندان و تودههای مردم جهان آگاهانه و ناآگاهانه تاثیر گذاشته است. عقلگرایی که رابطهای تنگاتنگ با فردگرایی دارد، از مهمترین ارکان نظری این اندیشه به شمار میرود. این نوشتار با باطل خواندن دیدگاه عقلانیت محض و مستقل از هرچیز غیر عقلی و منفک از سنت، ناکامی مدعیان را برای نشان دادن اصول عقلی مشترک بین همه انسانها بهترین گواه بر این بطلان میداند. علاوه بر این لیبرالیسم در طی تلاش برای تمسک به عقلانیت و رها شدن از سنت، نه تنها خود به سنت تبدیل شده، بلکه کاملاً بهگونهای ایدئولوژی درآمده که البته بسیار ناکارآمد و ناموفق بوده و حیرت و سرگردانی بشر مدرن را سبب شده است.
عقلگرایی
فردگرایی
سنت
روشنگری
لیبرالیسم
2007
05
22
163
190
https://pfk.qom.ac.ir/article_306_3c44907c948c562ce91706ce5ffdda02.pdf
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
علم حق تعالی از دیدگاه افلاطون
مهدی
زمانی
بحث دربارة علم خداوند از مهمترین مسائل فلسفه والهیات است. فلاسفه بزرگ در مورد علم خداوند نسبت به ذات خود واشیاء آراء متخالف ومتضادی ابراز نمودهاند. در این مقاله تلاش شده تا با استفاده از متون اصلی آثار افلاطون نظر وی درباره علم الهی بررسی شود. برهمین اساس بخشهایی از محاورات پارامنیدس،سوفسطایی، جمهوری وتیمائوس گزینش شده ومورد تفسیر وارزیابی قرار گرفته است. در این میان ضمن اشاره به نظرات مفسران آثار افلاطون به تفسیر نو افلاطونیان توجه بیشتری شده است. مطلب مهم دیگری که در مسأله علم الهی مطرح میشود، نحوه فعل خداوند ورابطه آن با علم الهی است که تلاش گردیده تا با توجه به محاوره تیمائوس، نظر افلاطون در مورد نوع فاعلیت خداوند توضیح داده شود. علاوه بر این نسبت ایده خیر با عالم مثل ودمیوژر، جایگاه عالم مثال، علل شش گانه و انگیزه آفرینش هستی از جمله مسایلی است که در خلال بحث از نحوه علم ونوع فعالیت خداوند مورد بررسی قرار گرفته است.
علم الهی
عالم مثال
ایده خیر
دمیوژر
فاعلیت خداوند
فاعل بالتجلی
2007
05
22
191
206
https://pfk.qom.ac.ir/article_307_4fbf4f2c0e91636f64235d044bed1dd0.pdf
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
تعبیرهای ارسطو از اصل تناقض
علی اکبر
احمدی افرمجانی
سید محمد علی
حجتی
علی اصغر
مروت
اصل تناقض در فلسفه ارسطو جایگاه بالایی دارد. ارسطو این اصل را « اول الاوایل» خوانده و در برخی از آثار خود به ویژه در متافیزیک از آن بحث کرده است .او در سرآغاز بحث های خود پیرامون این اصل همواره کوشیده است تا آن را تعریف کند.دراین مقاله، نشان داده ایم که اولا این تعریف ها مضمون واحدی ندارند؛ ثانیا دارای لوازمی هستند که با برخی دیدگاههای دیگر ارسطو در زمینههای «مساله سلب»، « نظریه تعداد اجزاء قضایا» و ... ناسازگاری دارند؛ ثالثا تعبیر ارسطو از اصل تناقض یا به دلیل عدم ذکر تمام وحدت ها و یا به دلیل عدم ذکرتمام اختلاف های متناقضان، به جای این که «گزاره»ای تعریفی باشد «گزاره نما»یی است که تا جای خالی آن با عبارت معناداری پر نشود نمی توان آن را تعریف لفظی مانعی از اصل تناقض قلمداد کرد.
* برگرفته ازپایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر علی اکبر احمدی افرمجانی
ارسطو
اصل تناقض
سلب
وحدت های متناقضان
گزاره نما
2007
05
22
207
232
https://pfk.qom.ac.ir/article_315_9f33b03ef9679f779b5160f21d00ad69.pdf
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
اندیشههای حلاّج در منطقالطیر عطّار
محمود
مهرآوران
حلاّج یکی از مشهورترین شخصیّتها در عرفان و تصوف اسلامی است؛ اندیشهها و سرگذشت ویژة او در زمان حیات و پس از مرگش همیشه محلّ بحث بوده است. بسیاری از عارفان و شاعران از اندیشههایش تأثیر پذیرفتهاند.
عطّار نیشابوری شاعر عارف یکی از کسانی است که توجه ویژهای به حلاّج دارد و در منطقالطّیر، اندیشههای حلاّج را به شیوههای گوناگون بازگو کرده است. مقالة حاضر بخشهایی را از تأثیرپذیری عطار از حلاّج با ارائه شواهد بررسی میکند.
عرفان
اندیشههای حلاّج
تأثیرپذیری عطّار
2007
05
22
233
258
https://pfk.qom.ac.ir/article_316_ac15d06c58f5274d0b4cc6cd45706599.pdf
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
شناخت خدا از دیدگاه مولان
احمدفرامرز
قراملکی
اسماعیل
زارعی حاجیآبادی
دیدگاه مولانا جلالالدین بلخی دربارة مسئله امکان و چگونگی شناخت خدا به دلیل برخورداری وی از میراث متنوع مشربهای کلامی، فلسفی و عرفانی پیشینیان اهمیت دارد. دو ایستار به ظاهر متخالف در آثار وی قابل رؤیت است: ناتوانی عقل در شناخت خدا و امکان شناخت خدا برای بشر. تحلیل آراء وی در هر دو ایستار نشان میدهد که عقل استدلالگر بشر از شناخت ذات و صفات خدا عاجز است اما آثار خداوند به ویژه اوامر و نواهی خداوند واسطهای است که تجربة بشررا از حضور خداوند تسهیل میکند. به همین دلیل وی مواجهة بشر با اوامر و نواهی الهی را مورد تحلیل و مداقه قرار میدهد. چنین مواجههای بر گونة خاصی از تجارب دینی رایج در فرهنگ اسلامی مبتنی است. تحلیل مولوی در پرتو مقایسه با دیدگاه تیلیخ در تحلیل گونههای دینداری و واسطة تجارب دینی ابعاد خود را نشان میدهد.
1. برگرفته از پایاننامه تحصیلات دکتری دانشگاه تهران.
مولانا جلالالدین
شناخت خدا
اوامر و نواهی الهی
عقل
ذات و صفات الهی
2007
05
22
259
277
https://pfk.qom.ac.ir/article_317_e2760861ade8daa5db76a561a03d67a0.pdf
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
بررسی و نقد دیدگاه هیوم درباره قوانین طبیعت
مجید
گیوی
ما پیوسته در روند تعاملی تنگاتنگ با طبیعتی ضابطه مند هستیم.بسیاری از رفتارها، برنامهریزیها، پیشبینیها و تفکرات و عقاید ما ناشی از قاعدهمند دانستن طبیعت است.همچنین قوانین طبیعت به عنوان کلید اساسی علم و دانش بشری است، بنابراین تحلیل و تبیین آن همواره در دستور کار بسیاری از فیلسوفان بزرگ همچون افلاطون، ارسطو، ابنسینا، هیوم، ملاصدرا و کانت بوده است. در این مقاله با اشاره به برخی از نظریهها دربارة قوانین طبیعت، به طور خاص دیدگاه هیوم را که به دیدگاه انتظام شهرت گرفته است بررسی کرده، با فرق گذاری میان قضایای دائمه و ضروریه آن را نقد میکنیم.
قوانین طبیعت
هیوم
انتظام
قضایای دائمه ضروریه و دائمة لاضروریه
2007
05
22
278
293
https://pfk.qom.ac.ir/article_318_413915ce5a3457728a7ec9a27cf8e56c.pdf
پژوهشهای فلسفی -کلامی
1735-9791
1735-9791
1386
8
3-4
هستی لنفسه در فلسفه سارتر و نقد آن
رضا
امیری
به نظر سارتر هستی دارای سه ساحت است: هستی فینفسه، که از هیچ آگاهی برخوردار نیست و به تمامی، داده شده و بالفعل است. هستی لنفسه، که آگاهی میباشد و امکان پویایی دارد, و هستی لغیره. اصلی که سارتر، تفکر خود را با آن آغاز میکند، تقدم وجود بر ماهیت است که آزادی، انتخاب، مسئولیت و شکل گیری هویت انسان در را آینده ممکن میسازد. لنفسه همان انسان است، اما نه از حیث بدن و جسم؛ بلکه از جهت آگاهی، آزادی، عمل و قدرت بر نفی. آگاهی هیچ محتوایی ندارد، و تنها در ارتباط با متعلقات خود معنا پیدا میکند. انسان همواره امکان نفی یا طرح اموری را دارد، از این رو آزادی نیز همواره همراه اوست.آزادی هر چند مطلق است، با موقعیت و وضعیتهای بشری محدود میشود. آزادی مطلق و مسئولیت کلی و هراسِ حاصل از آن، انسان را به سوء نیت و خود فریبی سوق میدهد. آزادی و آگاهی در عمل چهره میگشایند، و انسان عبارت است از مجموع اعمال خود.
هستی لنفسه
آگاهی
آزادی
مسؤلیت
خود فریبی
2007
05
22
293
319
https://pfk.qom.ac.ir/article_327_4ae4d1509c2e7d11fd1451c398df8c44.pdf