از آموزههای دینی در حوزۀ معادشناسی نامۀ عمل است که بر اساس آیات و روایات در بردارندۀ همه اعمال، نیت‌ها و باو‌رهای انسان است و در قیامت بسته به نوع آن‌ها از سمت راست یا چپ به او داده می‌شود. با توجه به این‌که این نامه نمی‌تواند از سنخ کتاب و دفتر دنیوی باشد، دانشمندان مسلمان با این پرسش روبه‌رو شده‌اند که حقیقت نامۀ عمل چیست. یکی از پاسخ‌های مهم به این پرسش، تبیین فلسفی حکیم الهی ملاصدراست که حقیقت نامۀ عمل را روح و قلب انسان می‌داند. این مقاله، ضمن اشاره به دیدگاه‌های گوناگون در باب نامۀ عمل، به گزارش تبیین فلسفی ملاصدرا و بیان مبانی و نیز ثمرات تبیین او می‌پردازد و سپس نشان می‌دهد که این تبیین نه‌تنها از حیث سازگاری درونی با نظام فلسفه صدرایی از ابهاماتی برخوردار است، از جهت همخوانی با آموزههای دینی نیز با تأملاتی روبه‌روست.
تازه های تحقیق
نتیجه‌‌گیری
ملاصدرا بر اساس برخی مبانی فلسفی خود نظیر اتحاد عالم و معلوم، حرکت جوهری، وحدت حقیقت ملک و شیطان با ملکه و تبیین تفاوت ماهوی دنیا و آخرت، حقیقت نامۀ عمل را قلب و روح انسان دانسته است. این نظریه ثمراتی ارزشمند نظیر تبیین مسئله خلود در جهنم و نیز تبیین عدل جزایی خداوند دارد اما با توجه به تحلیلی که ارائه شد نمی‌توان آن را تبیین موفقی در مسئله نامۀ عمل به شمار آورد؛ زیرا اولاً در عرضه به نظام فلسفی خود ملاصدرا با پرسش‌ها و ابهامات متعددی روبه‌رو است. ثانیاً به نظر می‌‌رسد توفیق چندانی در ایجاد هماهنگی با آموزههای دینی در زمینه نامۀ عمل نداشته و از این‌رو، نیازمند تکمیل و اصلاح است.
The Record of Deeds in Sadra's Philosophical System
نویسندگان [English]
Ali Reza As'adi
Assistant professor of Islamic sciences and culture academy
چکیده [English]
One of the religious teachings in eschatology is the records of deeds which, according to Quranic verses and traditions, includes all man's deeds, intentions, and beliefs, and will be given to our left or right hand on the Resurrection Day, depending on their contents and types. Since such records cannot be in the form of a worldly book and notebook, Muslim scholars are faced with the question as to what is the reality and nature of these records. Mulla Sadra's philosophical explanation about the records of deeds which regards man's soul and heart as the reality of these records, is one of the important answers given to this question. While indicating different views regarding the records of deeds, the present paper discusses Mulla Sadra's philosophical explanation and explains its foundations and outcomes; it then shows that such an explanation not only suffers from some ambiguities in terms of its internal correspondence with the Sadrian system of philosophy, but also necessitates some contemplation about its correspondence with religious teachings.
کلیدواژه‌ها [English]
record of deeds, resurrection, Mulla Sadra, embodiment of actions, transcendent philosophy
مراجع
- قرآن کریم. ترجمه: الهی قمشه‌ای.
- حسن بن محمد دیلمی. (1412ق). ارشاد القلوب. ( ج1). قم: الشریف الرضی.
ابتدای صفحه