تحلیل پاسخ مرتضی مطهری و ونسن برومر در مسئلۀ شفاعت و خیرخواهی خداوند

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری رشته کلام ۔ فلسفه دین و مسائل جدید کلامی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2  استاد گروه فلسفه و کلام دانشکده الهیات، ‌معارف اسلامی و ارشاد، ‌دانشگاه امام صادق (ع)، ‌تهران، ‌ایران

چکیده

موزۀ شفاعت در سنّت اسلامی به معنای درخواستِ شخص برای آمرزش دیگری است و در سنّت ‌‌مسیحی علاوه بر آمرزش، ‌مواردی همچون اعطای خیر به دیگری را نیز شامل می‌‌‌شود. استاد مرتضی مطهری و ونسن برومر پذیرش شفاعت را، ‌با اِشکال برتر بودن رحمت شفیع نسبت به رحمت خداوند و مقید شدن خیرخواهی خداوند، ‌مواجه می‌‌‌دانند. مطهری پاسخ این اِشکال را در گرو توجه به سلسله‌‌‌وار بودن نظام جهان و اعطای خیرات به موجودات در قالب نظامی طولی می‌‌‌داند. شفاعت علّت ایجادی آمرزش نیست، ‌بلکه صرفاً علّت اِعدادی برای اِعطای آمرزش از سوی خداوند است. برومر برای پاسخ به اِشکال، ‌اذن خداوند برای مشارکت انسان در خیررسانی به دیگران را در قالب دعا مطرح می‌‌‌کند. از نگاه برومر، ‌خداوند عالَم را به‌گونه‌‌‌ای قرار داده است که انسان از طریق دعا، ‌ضمن برقراری رابطه‌‌‌ای عاشقانه با خداوند، ‌می‌‌‌تواند در برآورده‌کردن دعا نیز مشارکتی فعالانه با قدرت الهی داشته باشد. به این ترتیب، ‌مطهری و برومر با پاسخ‌‌‌های خود، ‌شفاعت و مطلق بودن خیرخواهی خداوند را سازگار می‌‌‌دانند. در نگاه هر دو، ‌عالَم دارای نظامی است که در آن انسان‌‌‌ها می‌‌‌توانند با اذن الهی در رساندن خیر به دیگران، ‌نقش ایفا کنند.

تازه های تحقیق

۵. نتیجه

می‌‌‌توان مسئلۀ شفاعت را به عنوان یکی از مسائل فلسفۀ دین معاصر در الهیات اسلامی پی‌گیری کرد. مراجعه به سنّت ‌‌اسلامی در این مسئله، ‌ما را قادر می‌‌‌سازد که سنّت ‌‌قوی معرفتی خود را در قالب زبان جدید عرضه کرده و به دقیق‌کردنِ مسئلۀ شفاعت برای یافتن پاسخ های مناسب‌تر کمک کنیم. بررسی دیدگاه مطهری - در سنّت ‌‌اسلامی - و برومر - در سنّت ‌‌مسیحی - نشان می‌‌‌دهد که هر دو متفکر معتقد هستند که میانجی‌گری افراد در اعطای خیرات به دیگران - خواه این خیر، ‌آمرزش گناهان باشد و خواه دیگر خیرات دنیوی یا اخروی - تعارضی با خیرخواهی مطلق خداوند ندارد. مطهری نه تنها شفاعت را با خیرخواهی خداوند در تعارض نمی‌‌‌داند، ‌بلکه وجود آن را در نظام خلقت امری ضروری تلقی می‌‌‌کند. این دیدگاه ناشی از این مبنای فکری اوست که خداوند به‌صورت بی‌‌‌واسطه در عالم مادی دخالت نمی‌‌‌کند و خیرات خود را از طریق واسطه‌‌‌ها در جهان جاری می‌‌‌کند. برومر نیز با نفی فعل بی‌‌‌واسطۀ خداوند در عالم مادی، ‌شفاعت را امری ضروری در جهان می‌‌‌داند. انسان‌‌‌ها از طریق شفاعت می‌‌‌توانند در رابطه‌‌‌ای عاشقانه با خداوند وارد شوند و در انجام فعل الهی مشارکت داشته باشند، ‌مشارکتی که با اذن خداوند و از طریق اعطای اختیار به آنها داده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Motahhari and Brümmer’s Response to the Issue of God’s Mediation and Benevolence

نویسندگان [English]

  • Um Hani Jarrahi 1
  • Reza Akbari 2
1 PhD candidate of philosophy of religion and modern theology, Islamic Azad University, science and research branch, Tehran, iran
2 Professor, imam Sadiq university, faculty of theology, islamic teachings and guidance, Department of islamic philosophy and Kalam, Tehran, iran
چکیده [English]

Abstract
The teaching of mediation in Islamic tradition refers to a person requesting forgiveness of another and in the Christian tradition apart from forgiveness includes the bestowal of goodness to another as well. Motahhari and Brümmer consider the acceptance of mediation to be faced with the problem of superiority of the mediator’s mercy as compared to God’s mercy and the limitedness of God’s benevolence. Motahhari believes the answer to this problem to be in the attention to the hierarchy in the world’s system and the bestowal of good to creation in the form of a linear system; mediation is not the existential cause for forgiveness but rather the preparatory cause for the bestowal of forgiveness from God. As a reply to this problem, Brümmer addresses God’s permission for man’s participation in spreading good to others in the form of prayers. According to Brümmer, God has made the world such that through prayers – while establishing a loving relationship with God – man can also have an active participation with God’s power in the acceptance of prayer. In this way, Motahhari and Brümmer with their answers consider mediation and God’s absolute benevolence to be consistent with one another. According to both, the world has an order in which man can play a role in spreading good to others with God’s permission.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mediation
  • prayer
  • Divine benevolence
  • Motahhari
  • Brümmer
-    ابن‌‌‌ابی‌‌‌الحدید، ‌عبدالحمید بن هبة اللّه. (1404ق). شرح نهج‌‌‌البلاغه لابن‌‌‌ابی‌‌‌الحدید. قم: مکتبة آیة اللّه المرعشی النجفی.
-   برومر، ‌ونسن. (1392). هنگام نیایش چه می‌کنیم؟ در باب نیایش و سرشت ایمان. (ترجمه: اشکان بحرانی و مسعود رهبری و تعلیقات قاسم کاکائی) .تهران: هرمس.
-    جرّاحی، ‌ام هانی و کشفی، ‌عبدالرسول. (1395). تأثیر دعا بر جهان قانونمند از دیدگاه استاد مطهری و النور استامپ. پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)، ‌1 (14)، ‌47۔68.
-    جمشیدی حسن‌‌‌آبادی، ‌جواد. (1394). بررسی شبهات مسئله شفاعت با تکیه بر آراء علامه طباطبائی. مجله کوثر، ‌(54)، ‌157۔187.
-    طباطبائی، ‌سید محمد حسین (علامه طباطبایی). (1366). تفسیر المیزان. (ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی). تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی.
-    غرویان، ‌محسن. (1371). شفاعت از دیدگاه عقل و نقل. مجله نور علم، ‌(46)، ‌29۔55.
-    مطهری، ‌مرتضی. (1391الف). عدل الهی. نسخه الکترونیکی مجموعه آثار استاد مطهری. قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ‌انتشارات صدرا.
-   مطهری، ‌مرتضی. (1391ب). آشنایی با قرآن 5. نسخه الکترونیکی مجموعه آثار استاد مطهری. قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ‌انتشارات صدرا.
-   مطهری، ‌مرتضی. (1391ج). آشنایی با قرآن 11. نسخه الکترونیکی مجموعه آثار استاد مطهری. قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ‌انتشارات صدرا.
-    مکارم شیرازی، ‌ناصر. (1384). برگزیده تفسیر نمونه. (تحقیق و تنظیم: احمدعلی بابایی). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
References
-    Austin, M. R. (1978). Can Intercessory Prayer Work?. Expository Times.(89), 335۔339.
-    Bertocci, P. A. (1951). Introduction to Philosophy of Religion. Englewood Cliffs NJ.
-    Brummer, V. (1984). What are We Doing When We Pray?. London: SCM Press LTD.
-    Brummer, V. (1993). The Model of Love. Cambridge.
-    Jarrahi, o; Kashfi, A. (2016). The Impact of Prayer on the Orderly Cosmos. Philosophy of Religion Research. 1(14),47-68.
-    Stump, E. (1979). Petitionary Prayer. American Philosophical Quarterly. 2 (16), 81-91.
CAPTCHA Image