نقد و بررسى دیدگاه ابن‌سینا و اسپینوزا درباره ضرورت علیت

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران (پردیس قم)

چکیده

ابن‌سینا و اسپینوزا به ضرورت علیت معتقدند. ابن‌سینا گاه ضرورت را بدیهى تلقى مى‏کند و گاه بر آن اقامه برهان مى‏کند. اسپینوزا به طور قاطع ضرورت علیت را بدیهى مى‏داند. دلایل ابن‌سینا همگى نوعی مصادره به مطلوب است. از سوى دیگر، نه تنها ضرورت علیت بدیهى نیست بلکه عدم ضرورت امرى وجدانى و بدیهى است. به اعتقاد نگارنده، ریشه بحث ضرورت علیت تفکیک میان دو مفهوم وجوب و امکان و اصرار بر توجیه پیدایش موجودات تنها با این دو مفهوم است. در حالی که به نظر مى‏رسد این دو مفهوم صرفاً مى‌توانند تفاوت موجودات را تبیین‌کنند و براى تبیین حدوث نیازمند مفهوم دیگرى هستیم.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Necessity of Causality from Avicenna’s and Spinoza’s Viewpoints

نویسنده [English]

  • Reza Berenjkar
چکیده [English]

Avicenna and Spinoza defend the necessity of causality. In some cases, Avicenna, takes it evident and in other cases argues for it. Spinoza takes it evident, decisively. All the Avicenna’s arguments beg the question. On the other hand, not only the necessity of causality is not evident, but also non-necessity is intuitive and evident. The author believes that the discussion of the necessity of causality originates from the separation between necessity and possibility, and the insistence on the justification of the generation of entities only by these two concepts, while these two concepts can only explain the difference between entities, and we need another concept to explain createdness.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • causality
  • necessity
  • possibility
  • power
  • choice
  • Avicenna
  • Spinoza

مراجع

  1.  

    1. ابراهیمى دینانى، غلامحسین، 1370، قواعد کلى فلسفى در فلسفه اسلامى، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، ج 1.
    2. ابن سینا، حسین، 1357، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، مصر، مطبعة السعادة.
    3. –––––––، بى‏تا، التعلیقات، تحقیق عبد‌الرحمان بدوى، قم، دفتر تبلیغات اسلامى.
    4. –––––––، 1404، الشفا (الاهیات)، مقدمه ابراهیم مدکور، قم، منشورات مکتبة آیة اللّه‏ العظمى المرعشى النجفى.
    5. –––––––، 1403، الاشارات و التنبیهات (الهیات)، تهران، دفتر نشر کتاب، ج2و3.
    6. –––––––، 1371، المباحثات، تحقیق محسن بیدارفر، قم، بیدار.
    7. –––––––، 1363، المبدأ و المعاد، به اهتمام عبد‌اللّه‏ نورانى، تهران، دانشگاه تهران و دانشگاه مک‏گیل.
    8. ارسطو، 1378، ما‌بعد‌الطبیعة، تهران، طرح نو.
    9. اسپینوزا، باروخ، 1364، اخلاق، محسن جهانگیرى، تهران، مرکز نشر دانشگاهى.
    10. اصفهانى، مهدى، بى‏تا، تقریرات درس خارج اصول (خطى).
    11. بهبهانى، محمّدباقر، 1402، رسالة فى الجبر و الاختیار: کلمات المحققین، قم، مکتبة المفید. (چاپ سنگى)
    12. حلّى، حسن، 1407، کشف المراد، قم، مؤسسة النشر الاسلامى.
    13. خویى، سید ابو‌القاسم، بى‏تا، اجود التقریرات: تقریرات درس محقق نائینى، قم، کتابفروشى مصطفوى.
    14. صدر، محمد‌باقر، 1417، مباحث الدلیل اللفظى، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه.
    15. طباطبایى، سید محمّد‌حسین، 1362، نهایة الحکمة، قم، مؤسسه النشر الاسلامى.
    16. فارابى، ابو‌نصر، 1366، السیاسة المدینة، تهران، الزهراء.
    17. فیاض، محمد‌اسحاق، 1410، محاضرات فى اصول الفقه: تقریرات درس آیة اللّه‏ خویى، قم، دار الهادى للمطبوعات.
    18. فیاضى، غلامرضا، 1388، نهایة الحکمة (با تعلیقات)، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمین.
    19. مصباح، محمدتقى، 1375، دروس فلسفه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
    20. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، بى‏تا، الحکمة المتعالیةفى الاسفار العقلیة الاربعة، قم، منشورات مصطفوى، ج3.
    21. هاشمى، سید محمود، 1417، بحوث فى علم الاصول: تقریرات درس شهید صدر، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه.
      1. Curley, Edwin (Trans), 1988, Spinosa, The Collected Works of Spinosa, Princeton University Press.
      2. Elwes, R. H. M (Trans), 1933, Spinosa, Philosophy of Benedict De Spinosa, New York, Tudor Publishing Co.
      3. Kashapm, S. paul, 1987, Spinosa and Moral Freedom, Albany, State University of New York Press.
      4. Pollodk, Frederick, 1966, Spinosa, His life and philosophy, New York, American Scholar Publications. INC.
      5. Wilson, Margaretd, 1969, Descartes, The Essential Descartes, New York, New American Library.
      6. Wolf, A (Trans), 1966, Spinosa, The Correspondence of Spinosa, London, Frank Cass and Co. LTD.

     

     

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار