بررسی مسئله دوام پاداش و کیفر اخروی با رویکرد قرآنی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی‌ واحد ساوه.

چکیده

از جمله مباحث اعتقادی ادیان الاهی وجود عذاب و پاداش اخروی است. در اسلام این مسئله شفاف‌تر و دقیق‌تر از سایر ادیان مطرح شده و مورد توجه قرار ‌گرفته است. عالمان مسلمان در چگونگی و چیستی پاداش و عذاب اخروی علاوه بر دلایل عقلی و استدلال‌‌های  فلسفی و کلامی، سخت متکی به متون اسلامی‌ و مفاد آیات و روایات هستند؛ با وجود این، آنها در این مسئله هم‌رأی نیستند. گرچه در خصوص دائمی بودن نعیم قیامت به تبع متون دینی اسلام، با هم اختلافی ندارند ولی در خصوص کیفر اخروی گروهی معتقدند که عذاب قیامت در نهایت از همه برداشته خواهد شد و علاوه بر برخی آیات و روایات، دلایل عقلی چندی اقامه کرده‌اند. در این مقاله استدلال‌های فلسفی و کلامی‌ طرفین را مطرح کرده و آنها را با رویکرد نقلی مورد بحث قرار می‌دهیم.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Problem of the Permanence of Reward and Punishment in the Next World from the Quranic Point of View

نویسنده [English]

  • Mahmood Qayyumzadeh
چکیده [English]

The other worldly punishment or reward is considered as one of the most important issues in all divine religions. Muslim scholars have relied upon Islamic texts and the Quranic verses and traditions in addition to theological and philosophical arguments in order to understand the essence of other worldly punishment and reward. However, they are not unanimous on this matter.
Although, they all agree on the permanence of the reward of the next world, some believe that the punishment of the next world will not be forever.
They have put forward some rational arguments in addition to some Quranic verses and traditions. This article is intended to consider this issue with two different approaches, Quranic and traditional.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • heaven
  • Hell
  • punishment
  • Reward
  • Permanence
  • Cessation
1. قرآن کریم، 1384، الاهی قمشه‌ای، تهران، فراروی.
2. نهج البلاغه، بی‌تا، محمد‌تقی جعفری، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
3. آلوسی بغدادی، سید محمود، 1415، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
4. ابن القیم جوزیه، محمد بن ابی بکر، بی‌تا، حادی الارواح الی بلاد الافراح، بیروت، دارالکتب العلمیه.
5. ابن حزم‌اندلسی، علی بن احمد، 1975،  الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، بیروت، دارالمعرفه.
6. ابن‌عربی، ابو‌عبدالله محی‌الدین، 1383، فتوحات مکیه، خواجوی، تهران، انتشارات مولی.
7. ابن منظور الافریقی المصری، ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم، 1416،  لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
8. أزهری، ابو منصور محمد بن احمد، بی‌تا، تهذیب اللغه، مصر، مطابع سبل العرب.
9. ایجی، عضدالدین، 1370، شرح المواقف، قم، انتشارات رضی.
10. بیضاوی، عبدالله بن عمر، 1418، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
11. تفتازانی، سعدالدین مسعود بن عمرو بن عبدالله، 1370، شرح المقاصد، قم، انتشارات رضی.
12. جوادی آملی، عبدالله، 1378، تسنیم، قم، مرکز نشر اسراء.
13. ---------------------، 1381، تفسیر موضوعی قران کریم (معاد در قران)، تحقیق و تنظیم: علی زمانی قشمه‌ای، قم، مرکز نشر اسراء.
14. جوهری، اسماعیل بن حماد، بی‌تا،  الصحاح (تاج اللغه و صحاح العربیه)، بیروت، دار العلم للملایین.
15. حسینی تهرانی، محمد‌حسین، 1361، معاد‌شناسی، تهران، انتشارات حکمت.
16. حویزی، عبد علی بن جمعه عروسی، 1415، تفسیر نور الثقلین ، قم، انتشارات اسماعیلیان.
17. خوارزمی‌، تاج‌الدین حسین، 1364، شرح فصوص الحکم، تصحیح: نجیب مایل هروی، تهران، انتشارات مولی.
18. راغب اصفهانی، ابی القاسم الحسین بن محمد، بی‌تا، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق و ضبط: محمد خلیل عتیانی، لبنان، دارالمعرفه.
19. رشید رضا، محمد، و عبده، محمد، بی‌تا، تفسیر المنار، بیروت، دارالفکر.
20. رفیعی قزوینی، سید ابوالحسن، 1379، زندگی پس از مرگ، بازنویسی و تنظیم: محمد‌رضا بندرچی، بی‌جا، حدیث امروز.
21. زبیدی، محمد مرتضی، 1414، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر.
22. زحیلی، وهبه بن مصطفی، 1418،  التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج، بیروت، دارالفکر المعاصر.
23. زمخشری، محمود بن عمر، 1407،  الکشاف عن حقائق التنزیل، بیروت.
24. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن ، 1404،  الدرالمنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
25. شلتوت، محمود ، بی‌تا،  الاسلام عقیده و شریعه، مصر، دارالقلم.
26. صدرالدین شیرزای، محمد ابن ابراهیم، بی‌تا، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، بیروت، داراحیاء التراث الاسلامیه.
27. ---------------------، 1361، رساله عرشیه، تصحیح و ترجمه: غلامحسین آهنی ، تهران، انتشارات مولی.
28. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی، 1357، التوحید، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
29. صدیق حسن خان، بی‌تا،  فتح البیان، به اهتمام عبدالمحیی علی محفوظ، قاهره.
30. طباطبایی، سید محمد‌حسین، 1417،  المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی ‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
31. طبرسی، فضل بن حسن، 1372، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
32. ---------------------، 1377، جوامع الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، و مدیریت حوزه علمیه قم.
33. الطریحی، فخر الدین، 1386، مجمع البحرین، تهران، انتشارات کتابفروشی مرتضوی.
34. طوسی، خواجه نصیر الدین محمد بن حسن، 1359، تلخیص المحصل، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی ‌دانشگاه مک‌گیل شعبه تهران.
35. -------------------، بی‌تا،  کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، منشورات شکوری.
36. ------------------، 1360،  الاقتصاد الی طریق الرشاد، عبدالمحسن مشکوه‌الدینی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگی امام رضا (ع).
37. ------------------، بی‌تا،  التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
38. ------------------، 1358، تمهید الاصول در علم کلام اسلامی، عبدالمحسن مشکوة الدینی، تهران، انتشارات انجمن اسلامی ‌حکمت و فلسفه ایران.
39. علم‌الهدی، سیّد مرتضی، بی­­تا،  الذخیره فی علم الکلام، قم، مؤسسه النشر الاسلامی ‌التابعة لجماعة‌ المدرسین.
40. فخررازی، محمد بن عمر، 1420، التفسیر الکبیر، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
41. فراهیدی، خلیل بن احمد، بی­تا، العین، بی­جا، دار مکتبة الهلال.
42. فیض کاشانی، ملا محسن، 1416،  علم الیقین، تحقیق: محسن بید ارفر، قم، انتشارات بیدار.
43. قاسمی، محمد جمال الدین، 1418، محاسن التأویل، بیروت، دارالکتب العلمیة.
44. قرشی، سید علی‌اکبر، 1377، احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت.
45. ---------------------، 1381، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
46. قرطبّی، محمد بن احمد انصاری، 1364،  الجامع لاحکام القرآن، تهران،انتشارات ناصر خسرو.
47. قمی، علی ابن ابراهیم، 1367، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب.
48. قیوم‌زاده، محمود، 1385، ‌اندیشه اسلامی‌1 (مبدأ و معاد)، قم، انتشارات برگ فردوس، چ2.
49. کاشانی، عبدالرزّاق، 1387، شرح فصوص الحکم، مصر، حلبی.
50. کلینی رازی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، 1365، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
51. گنابادی، سلطان محمد، 1408، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت، مؤسسه الأعلمی ‌للمطبوعات.
52. لاهیجی، عبدالرزاق فیاض، 1383، گوهر مراد، تهران، نشر سایه.
53. مجلسی، محمد باقر، 1404، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء.
54. ---------------------، 1378، حق الیقین، تهران، انتشارات الاسلامیة.
55. مراغی، احمد بن مصطفی، بی‌تا، تفسیر المراغی، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
56. مشکور، محمد‌جواد، بی­تا، سیر کلام در فرق اسلام، تهران، انتشارات شرق.
57. مصطفوی، حسن، 1360،  التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
58.  مطهری، مرتضی، 1381، عدل الاهی، تهران، انتشارات صدرا.
59. ---------------------، 1373، معاد، تهران، انتشارات صدرا.
60. مفید، محمد بن عمان، 1413،  اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
61. مکارم شیرازی، ناصر، 1374، پیام قرآن، قم، مدرسة الامام علی بن ابی­طالب.
62. ---------------------، 1374، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
63. نجفی خمینی، محمد‌جواد، 1398، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه.
 
CAPTCHA Image