تحلیل معنای سعادت از دیدگاه فارابی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه شهید رجایی تهران

چکیده

مسأله سعادت از مسائل بنیادی اخلاق و فلسفه اخلاق از دیر زمان تاکنون است و مورد توجه اندیشمندان و مکاتب مختلف اخلاقی بوده است. فارابی آن را به دو قسم حقیقی و غیر حقیقی تقسیم می‌کند و در نگرش او سعادت حقیقی امری بسیط نیست، بلکه مفهوم مرکب است و غایة الغایات، خیر لذاته، خیر مطلق، خیر غایت تام است و لذت آن از نوع لذت معقول و دراز مدت است. اراده به معنای اختیار، قوه ناطقه نظری و فطرت مشترک شرط لازم سعادت هستند نه شرط کافی و تحقق سعادت به برنامه‌ریزی نیاز دارد و سعادت حقیقی امری مشکک است و بالاترین مرتبه آن قرب وجودی به خداست و همین امر اخیر مؤید تأثر فارابی از متون دینی است.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Happiness according to al-Farabi

نویسنده [English]

  • Ainollah Khademi
چکیده [English]

From a long time ago, happiness has been one of the basic questions of morality and moral philosophy, and it has been paid attention by thinkers of different ethical perspectives. According to Al-Farabi, happiness is divided into two types: real and unreal. In his view, real happiness is not a simple concept but is a complex one, which is goal of goals, goodness for itself, absolute goodness, and perfect end, and whose pleasure is intellectual and enduring. He suggests that three elements of free will, speculative faculty of speech, and common nature are only necessary prerequisites, rather than sufficient conditions; in fact, realization of happiness needs programming. Also, from his viewpoint, real happiness is an analogous entity, whose highest stage is existential nearness to God. The recent point in his opinions indicates that he was under the influential of religious sources.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Farabi
  • free will
  • goal of goals
  • goodness
  • happiness
  • human nature
  • pleasure

مراجع

  1. ابن سینا،1403، الاشارات و التنبیهات، دفتر نشر الکتاب، چ دوم، ج3.
  2. ابن مسکویه، بی‌تا، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، تحقیق و شرح ابن الخطیب، مکتبة الثقافه الدینیه، چ اول.
  3. ارسطو،1381، اخلاق نیکو ماخس، ترجمه: دکتر سید ابوالقاسم پورحسینی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چ دوم، ج 1و2.
  4. انیتایر، السدیر مک، اخلاق فضیلت، مجله نقد و نظر، ش13-14.
  5. برقعی، زهره، پاییز و زمستان 82، سعادت از دیدگاه مسکویه، پژوهش‌های فلسفی ـ کلامی، ش17-18.
  6. جوادی آملی، 1382، تفسیر موضوعی قرآن، توحید در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء، چ اول.
  7. جوادی، محسن، آذر و دی 1382، تحلیل و نقد نظریه سعادت فارابی، نامه مفید، ش39.
  8. خواجه نصیرالدین طوسی، اسفند 1367،اخلاق ناصری، تصحیح: مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران،‌ انتشارات دانشگاه تهران.
  9. ____، اسفند 1367، اساس الاقتباس، تهران،‌ انتشارات دانشگاه تهران.
  10. داوری، رضا،1354، فلسفه مدنی، تهران، شورای عالی فرهنگ و هنر.
  11. راسل، برتراند،1980، الفوز بالسعاده، ترجمه: سمیر عبده، بیروت، دار مکتبة الحیاة.
  12. رجبی، محمود، پاییز 1385انسان شناسی، قم، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چ نهم.
  13. ژکس، فلسفه اخلاق حکمت عملی، ترجمه: عبدالقاسم پورحسینی.
  14. سبحانی، جعفر، 1373، منشور جاوید، پیرامون توحید و مراتب آن،  قم، مؤسسه امام صادق، چ سوم، ج2.
  15. شیخ اشراق، 1373، مجموعه مصنفات، پرتونامه،  با تصحیح و تحشیه و مقدمه: سید حسن نصر، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ج3.
  16. _____، 1373، مجموعه مصنفات، الواح عمادی، با تصحیح و تحشیه و مقدمه: سید حسن نصر، تهران، پژوهشگاه علوم نسانی و مطالعات فرهنگی، 1373، ج 3.
  17. _____،1372، مجموعه مصنفات، هیاکل النور، با تصحیح و تحشیه و مقدمه: سید حسن نصر، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،  ج3.
  18. _____، 1977، مجموعه مصنفات، حکمه الاشراق، تصحیح:‌هانری کربن، تهران، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
  19. فارابی، تحصیل السعاده، این رساله در کتابی تحت عنوان «الاعمال الفلسفیه» جزء اول، با تحقیق مقدمه و تعلیق جعفر آل یاسین، توسط دارالمناهل، بیروت، چ اول، 1413ق، 1992 چاپ شده است.
  20. _____، 1413ق، 1992، التنبیه علی سبیل السعاده، الاعمال الفلسفیه، تصحیح، مقدمه و تعلیق جعفر آل یاسین، بیروت، دارالمناهل، چ اول، جزء اول.
  21. _____،1413ق، 1992، فیما یصح و مالایصح احکام النجوم، تصحیح، مقدمه و تعلیق: جعفر آل یاسین، بیروت، دارالمناهل، چ اول، جزء اول.
  22. _____، 1413ه‍، 1992م التعلیقات، تصحیح، مقدمه و تعلیق: جعفر آل یاسین، بیروت، دارالمناهل، چ اول.
  23. _____، رساله فی الرد علی جالینوس فیما ناقص فیه ارسطو طالیس لاعضاء الانسان، این رساله همراه چندین رساله دیگر کندی، فارابی، ابن ماجه و ابن عدی، تحت عنوان «رسائل فلسفیه» با تحقیق و مقدمه عبدالرحمن بدوی توسط انتشارات دارالاندلس، بیروت، لبنان، 1997، 1418 چاپ شده است.
  24. _____،1366، السیاسه المدنیه، الزهراء، چ اول.
  25. _____، 2002، احصاء العلوم، تقدیم، شرح و تبویب: علی بوملحم، بیروت، دار و مکتبة الهلال.
  26. _____، 1405، فصوص الحکمه، تصحیح شیخ محمد حسن آل یاسین، قم، بیدار، چ دوم.
  27. _____،1381، فصوص الحکمه و شرحه، شرح سید اسماعیل حسینی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  28. _____، آراء اهل المدینه الفاضله، این رساله در مجموعه‌ای تحت عنوان الفلسفه الاسلامیه، ج 14، توسط منشورات معهد تاریخ العلوم العربیه و الاسلامیه زیر نظر فؤاد سزکین چاپ شده است.
  29. _____، عیون المسائل، این رساله در کتابی تحت عنوان «المجموع من مؤلفات ابی نصر الفارابی در مصر در مطبعه سعادت، در سال 1325ه‍.، 1907م، چاپ شده است.
  30. ______، 1345، رساله فی اثبات المفارقات، حیدر آباد دکن، مطبعه مجلس دائرة المعارف العثمانیه.
  31. ______،رساله المله، تصحیح: محسن مهدی، آلمان، Dar.EL.Machreq، چ دوم.
  32. ______، 1405، فصول منتزعه، الزهراء، چ دوم.
  33. ______، 1349، تجرید رساله الدعاوی القلبیه، حیدرآباد دکن، مطبعه مجلس دائرة المعارف العثمانیه.
  34. فتحعلی، محمود، زمستان 74، سعادت در فلسفه اخلاق، معرفت، ش15.
  35. فرانکنا، ویلیام کی، 1376، فلسفه اخلاق، ترجمه:‌هادی صادقی، چ اول.
  36. کاپلستن، فردریک، 1362، تاریخ فلسفه، ترجمه: جلال الدین مجتبوی، قسمت اول و دوم، انتشارات علمی و فرهنگی، ج1.
  37. محمدی ری شهری، 1405ه‍، 1363، میزان الحکمه، مکتب الاعلام الاسلامی، چ اول، ج1 و 10.
  38. مصباح یزدی، محمد تقی،1368، آموزش فلسفه، سازمان تبلیغات اسلامی، چ سوم.
  39. _____،1373، دروس فلسفه اخلاق، تهران، انتشارات اطلاعات، چ سوم.
  40. _____، 1375، شرح الاسفارالاربعه، قم، دفترانتشارات اسلامی، چ اول، ج8، جزء اول.
  41. مصباح یزدی، مجتبی، 1378، فلسفه اخلاق، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چ سوم.
  42. مظفر،المنطق، قم، انتشارات چاپخانه علمیه.
  43. مطهری، مرتضی، 1370،مجموعه آثار، بحث فطرت، انتشارات صدرا، چ اول، ج3.
  44. ملاصدرا، 1378،الاسفار الاربعه، قم، انتشارات مصطفوی، ج8.
  45. _____، شواهد الربوبیه فی مناهج السلوکیه، با حواشی ملاهادی سبزواری، تصحیح، تعلیق  وترجمه: سید جلال الدین آشتیانی، مرکز نشر دانشگاهی، چ دوم.
  46. واعظی، احمد، 1377، انسان از دیدگاه اسلامی، تهران، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، سمت.
    1. Brandt.B.Richard, 1972, Happiness, the encyclopedia of philosophy by G.E: paul Edward, macmillan rublishing, V.3.
    2. Griffin. J.p: 1998, Happiness, encyclopedia of philosophy, by G.E Edward Craig Routledge, London and Newyork, V.4.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار