توحید خاصّی و تفسیر آیات متشابه از منظر ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف قرآن و اهل‌البیت(ع)‌ دانشگاه اصفهان.

2 دانشجوی مقطع دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

3 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی‌ دانشگاه تهران

چکیده

آیات متشابه در طول تاریخ علوم اسلامی از جمله مباحث چالش‌برانگیز بوده است. صدرالمتألّهین شیرازی در اصول هستی‌شناسی خود قائل به نظریه توحید خاصّی در مقابل دیدگاه توحید عامی است. وی معتقد است بدون آنکه نیازی به تأویل آیات متشابه یا قول به تجسم در باب ذات باری‌تعالی باشد می‌توان بر مبنای اصول فلسفی‌ـ عرفانی دیدگاه توحید خاصّی ظواهر الفاظ آیات را حفظ کرد و همه آیات متشابه را بر ظاهر معنای آنها حمل کرد. اما بر مبنای نظریه توحید عامی نمی‌توان آیات متشابه را بر ظاهر الفاظ حمل کرد، بلکه یا باید آنها را تأویل کرد، یا قول به تجسم در باب واجب‌الوجود را پذیرفت. با توجه به چندتباری بودنِ مسئله متشابهات قرآن، ملاصدرا در این مسئله رهیافت میان‌رشته‌ای اخذ کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Particular Monotheism and Interpretation of Ambiguous Quranic Verses in Mulla Sadra’s View

نویسندگان [English]

  • ahmad ‘Ebadi 1
  • Davood Sa’emi 2
  • Ahmad Beheshti 3
2 PhD student of Sciences of the Quran and hadith, Tehran University
3 professor of department of Islamic philosophy and theology, Tehran University
چکیده [English]

Ambiguous Quranic verses have been one of the challenging issues during the history of Islamic sciences. In the principles of his ontology,  Mulla Sadra Shirazi (the Leader of Theosophers) believes in particular monotheism versus general monotheism. He holds that, on the basis of philosophical-mystical principles of particular monotheism view, outward meanings of Quranic verses can be maintained and all ambiguous verses can predicated to their outwards meanings, without the necessity of expounding the esoteric meanings of verses or of belief in corporealization about the essence of God. On the contrary, ambiguous verses cannot be predicated on their outward meanings on the basis of general monotheism; rather, their esoteric meanings should be expounded and  the belief in corporealization about the Necessary Being should accepted. Given the fact that ambiguous Quranic verses are multi-factorial, Mulla Sadra adopts an inter-disciplinary approach to this issue

کلیدواژه‌ها [English]

  • particular monotheism
  • general monotheism
  • ambiguous Quranic verses
  • throne
  • Mulla Sadra

اصل مقاله

 

 

مراجع

  1.  

    1. القرآن الکریم.
    2. الامام علی (ع) (1422). نهج البلاغه، گردآوری: السیّد الشریف الرضیّ، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ سوم.
    3. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1383). الاشارات و التنبیهات، در: شرح الاشارات، قم: نشر البلاغه، چاپ اول، ج3.
    4. بهشتی، احمد (1383). هستی و علل آن، قم: بوستان کتاب قم، چاپ اول.
    5. ______ (1382).«بررسی زبان قرآن در آیات متشابه»، در: پژوهش‌نامهٔ قرآن و حدیث، پیش‌شمارهٔ 1، ص5-18.
    6. سبزواری، حاج ملاهادی (1382). التعلیقه علی الشواهد الربوبیّه، در: الشواهد الربوبیّه فی المناهج السلوکیّه، تصحیح: سید جلال‌الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب قم، چاپ سوم.
    7. ______ (1369). شرح غررالفرائد یا شرح منظومه حکمت، قسمت امور عامه و جوهر و عرض، به اهتمام: مهدی محقّق و توشی هیکو ایزوتسو، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    8. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1382). الشواهد الربوبیّه فی المناهج السلوکیّه، به تصحیح: سید مصطفی محقّق داماد، به اشراف: سید محمد خامنه‌ای، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول.
    9. ______ (1366). تفسیر القرآن الکریم، تصحیح: محمد خواجوی، قم: انتشارات بیدار، چاپ اول.
    10. ______ (1386). مفاتیح الغیب، تصحیح: نجفقلی حبیبی، به اشراف: سید محمد خامنه‌ای، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول، ج1.
    11. ______ (1430). الحکمه المتعالیّه فی الاسفار العقلیّه الاربعه، قم: منشورات طلیعه النور، چاپ دوم، ج1، ج2 و ج6.
    12. ______ (1378). متشابهات القرآن، در: سه رساله فلسفی، تصحیح: سید جلال‌الدین آشتیانی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول.
    13. طباطبایی، سید محمد حسین (1382). بدایه الحکمه، تصحیح: علی شیروانی، قم: انتشارات دارالفکر، چاپ چهارم.
    14. ______ (1424). نهایه الحکمه، تحقیق و تعلیق: عباسعلی زارعی سبزواری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ هجدهم.
    15. فرامرز قراملکی، احد (1385). اصول و فنون پژوهش در گستره دین‌پژوهی، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
    16. ______ (1388). روش‌شناسی مطالعات دینی، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ پنجم.
    17. ______ (1377). «روی‌آورد بین‌رشته‌ای و هویت معرفتی فلسفهٔ صدرایی»، در: مقالات و بررسی‌ها، ش63، ص125ـ136.
    18. فلاح‌پور، مجید (1382).«متشابهات قرآن از دیدگاه ملاصدرا»، در: مقالات و بررسی‌ها، ش74، ص73ـ88.

    پی‌نوشت‌ها:

     

     

     


    [1]. برای تفصیل سخن در باب اقسام تشکیک نک.: ملاصدرا، 1430: 1/62؛ بهشتی، 1383: 206.

    [2]. حضرت علی (ع) می‌فرماید: «مَعَ کُلِّ شیءٍ لا بِمُقارنه و غیر کلِّ شیءٍ لا بِمُزایله» (نهج‌البلاغه، خطبه 1).

    [3]. اشاره به آیهٔ شریفهٔ «کَفَروا الّذین قالوا إنَّ اللهَ ثالِثُ ثَلاثه» (مائده: 72).

    [4]. برای تفصیل سخن در این خصوص و بررسی دلایل ملاصدرا و پیروانش در رد این نظریه نک.: صدرالمتألّهین شیرازی، 1430: 6/59-84؛ همو، 1382: 69؛ سبزواری، 1382: 521؛ همو، 1369: 57؛ طباطبایی، 1424: 17-18؛ همو، 1382: 22.

    [5]. برای تفصیل سخن در باب نفی جسم و جسمانیّت از واجب‌الوجود نک.: ابن‌سینا، 1383: 3/59-60؛ بهشتی، 1383: 329-340.

    [6]. برای تفصیل سخن در باب جایگاه روی‌آورد میان‌رشته‌ای در فلسفهٔ صدرایی نک.: فرامرز قراملکی، 1388؛ همو، 1377.

    [7]. برای تفصیل سخن در باب چیستی مسائل چندتباری نک.: فرامرز قراملکی، 1388: 186-187.

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار