نقد و بررسی نظریه ی اتحاد مفهومی ومصداقی ذات و صفات الهی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه وحکمت اسلامی دانشگاه شهیدمدنی آذربایجان

چکیده

 
رابطه‌ی ذات و صفات الهی از اساسی‌ترین و اولین مباحث کلامی در دنیای اسلام است، که معرکه‌ی آراء میان اندیشمندان مسلمان قرارگرفته است. گروهی جانب افراط را پیش گرفته و معتقد به صفات انسان گونه برای واجب تعالی شده اند، که به جسم انگاری خداوند بازگشت نموده است، از سوی دیگر برخی  به  تفریط گرایش پیدا کرده و هر گونه صفت ثبوتی و وجودی را از حق تعالی نفی نموده‌اند، نظریه‌ی متعادل و مستدل در میان فلاسفه و متکلمان امامیه، اتحاد مصداقی و تغایر مفهومی صفات می باشد. اما برخی از عبارات ابن سینا ظهور در اتحاد مفهومی و مصداقی دارد. نوشتار حاضر تلاشی است جهت نقد و بررسی دیدگاه اتحاد مفهومی و مصداقی صفات واجب تعالی، بدین معنا که صفات حق تعالی علاوه بر اینکه از نظر مصداق و واقعیت خارجی عین ذات او هستند. از نظر مفاهیم نیز درمورد خدای سبحان به یک معنا می‌باشد. ولی با توجه به عدم ارائه استدلال قابل قبول، و مبهم بودن کلمات و لوازم نادرستی که بدنبال دارد، درستی آن دشوار می نماید. از این رو سعی شده است این دیدگاه مورد بازنگری مجدد قرار گیرد. و دلائل عدم پذیرش آن از سوی حکمای مسلمان تبیین گردد.
معروف علی احمدوند استادیار گروه فلسفه وحکمت اسلامی دانشگاه شهیدمدنی آذربایجان

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review and Criticism of the Theory of the Conceptual and Extensional Identity (Union) of Divine Essence and Attributes

نویسنده [English]

  • Ma'rouf Ali Ahmadvand
چکیده [English]

The relationship between the God's Essence and His Attributes comprises the first and the most fundamental theological debates in the world of Islam, which is a point of conflict amongst the Muslim thinkers.  Some have taken an excessive standpoint and believe in humanlike attributes for the High Necessary Being, which returns to the idea of corporality of God. On the other hand, others have gone to other extreme and have taken an absolutely reductionist view as to deny all existential and affirmative attributes for God. In this regard, the balanced and reasonable viewpoint shared amongst Imamiyyah philosophers and speculative theologians is the extensional union and conceptual difference of Divine Attributes.  However, some of Avicenna’s utterances show conceptual and extensional union.  The present paper seeks to criticize and analyze the theory of conceptual and extensional union of attributes of High Necessary Being, that is, God’s Attributes are identical with His Essence not only in terms of instance and external reality but also is terms of concepts. However, this seems difficult to prove, because no acceptable argument has been provided in this regard and the discourses and their wrong implications are ambiguous. Therefore, this paper attempts to revise this viewpoint and explain the reasons why it has not been accepted by Muslim philosophers

کلیدواژه‌ها [English]

  • divine essence
  • divine attributes
  • conceptual union
  • extensional union
  • conceptual difference
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1357). النجاة، تهران: مرتضوی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد، به اهتمام: عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی مک‌گیل، چاپ اول.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). التعلیقات، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، چاپ چهارم.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1403). الاشارات و التنبیهات، شرح: خواجه نصیرالدین طوسی، تهران: دفتر نشر کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404). الشفاء (الالهیات)، تحقیق: ابراهیم مذکور، قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی نجفی.
اردبیلی، سید عبدالغنی (1381). تقریرات فلسفه امام خمینی (ره): شرح منظومه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول.
ایجی، قاضی عضدالدین (1325). شرح المواقف، شرح سید شریف علی بن محمد الجرجانی، قم: منشورات الرضی.
تفتازانی، سعدالدین (1409). شرح المقاصد، قم: منشورات الشریف الرضی.
ذبیحی، محمد (1383). «اتحاد مفهومی و مصداقی ذات و صفات واجب‌تعالی»، در: اندیشه دینی، ش13، ص29-46.
رضی، سید شریف ،1379. نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، انتشارات تهذیب
زنوزی، عبدالله (1361). لمعات الهیه، تصحیح: جلال‌الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران، چاپ دوم.
سبزواری، ملاهادی (1413). شرح منظومه، تصحیح و تعلیق: حسن حسن‌زاده آملی، تهران: نشر ناب، چاپ اول.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981). الحکمة المتعالیة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة.
صدوق، محمد بن بابویه قمی (1415). توحید، تصحیح: سید هاشم حسینی تهرانی، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ چهارم.
قمی، قاضی سعید (1362). کلید بهشت، تصحیح: سید محمد مشکوة، تهران: انتشارات الزهرا، چاپ اول.
قمی، قاضی سعید (1373). شرح توحید صدوق، تصحیح: نجفقلی حبیبی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج1.
کلینی، محمد بن یعقوب (1372). اصولی کافی، ترجمه و شرح: شیخ محمدباقر کمره‌ای،تهران، نتشارات اسوه.
لاهیجی، عبدالرزاق (1372). گوهر مراد، تحقیق: زین‌العابدین قربانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
CAPTCHA Image