فلسفۀ اسلامی متأخر و علم حضوری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران.

چکیده

برخی پیروان امروزی فلسفۀ اسلامی، بر این باور‌اند که دیدگاه‌های فیلسوفان متأخر اسلامی دربارهٔ علم حضوری، می‌تواند برخی مسائل مطرح در نظریهٔ دانش را حل کند. احتمالاً‌‌، خاستگاه این باور دو نظریهٔ مشهور علامه طباطبایی دربارهٔ بازگشت علوم حصولی به علوم حضوری و نظریهٔ‌ آیة ‌اللّه محمد تقی مصباح یزدی دربارهٔ ارجاع بدیهیات اولیه به علوم حضوری است. بنا به نظریهٔ اول، هر علم حصولی ریشه در علمی حضوری دارد. مسئله‌‌ای اصلی دربارهٔ باورهای حسّی‌‌، چگونگی رابطه توجیهی میان تجربه حسّی از یک سو و باورهای حسّی از سوی دیگر است‌‌، اما در این نظریه توضیحی دربارهٔ چگونگی امکان تبدیل علم حضوری به علم حصولی برآمده از آنْ وجود ندارد و بنابراین، به حلِّ آن مسئله مهم کمکی نمی‌کند. همچنین بنا به نظریهٔ‌ آیة ‌اللّه مصباح یزدی، ضمانت صحت بدیهیات اولیه به خاطر آن است که بر علومی حضوری مبتنی‌‌اند‌‌، اما دلایل متنوعی وجود دارند که نشان می‌دهند علوم حضوری نمی‌توانند ضمانت صحتی برای بدیهیات اولیه فراهم کنند.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Late Islamic Philosophy and Knowledge by Presence

نویسنده [English]

  • ُSeyed Ali Taheri Khorramabadi
Assistant Professor, Philosophy of Science Department, Sharif University of Technology, Tehran, Iran
چکیده [English]

 
Some of the contemporary advocates of Islamic Philosophy believe that the view of the modern Islamic philosophers regarding knowledge by presence can solve some of the issues present in the theory of knowledge. The origins of this belief are probably two popular theories: Allama Tabatabai’s view that acquired knowledge comes back to knowledge by presence and Ayatollah Misbah Yazdi’s view regarding the reference of basic axioms to knowledge by presence. According to the first view, all acquired knowledge is rooted in knowledge by presence. The main issue is regarding sensory beliefs and the circumstances of the justified relationship between sensory experience on one hand and sensory beliefs on the other; however, in this theory, no explanation has been provided regarding how knowledge by presence can be converted to acquire knowledge which has been derived from it. Therefore, this view does not help in solving that important issue. Similarly, according to Ayatollah Misbah’s view, the guarantee of the validity of basic axioms is because they are based on knowledge by presence. However, various reasons show knowledge by presence cannot provide the validity guarantee for basic axioms.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge by presence
  • acquired knowledge
  • analytic proposition
  • basic axioms

مراجع

حسین‌زاده‌‌، محمد. (138۵). علم حضوری؛ ویژگیها‌‌، اقسام و گستره. معرفت فلسفی‌‌، ۴(۲)، 10۵۔1۴۶.
حسین‌زاده‌‌، محمد. (139۵). معیار صدق بدیهیات اولیه. در مصباح یزدی، محمد‌تقی، رهیافت‌ها و ره آوردها: دیدگاه‌های حضرت آیه اللّه محمد تقی مصباح یزدی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره).
زادیوسفی‌‌، امیر حسن؛ حسینی‌‌، داوود. (1392). علم حضوری راه حلی برای چند مسئله در اولیات: نگاهی به نظریه محمد تقی مصباح یزدی. فصلنامه ذهن‌‌، ۵۵‌‌، 101۔12۶.
سربخشی‌‌، محمد و فنائی اشکوری‌‌، محمد. (1391). تعریف علم حضوری و اقسام آن. معرفت فلسفی‌‌، 9 (3)‌‌، ۴۵۔7۶.
سربخشی‌‌، محمد. (139۴ الف). نگاهی به شبهات خطاناپذیری علم حضوری و پاسخ آنها. معرفت فلسفی‌‌، 13 (2)‌‌، 7۵۔100.
سربخشی‌‌، محمد. (139۴ ب). چیستی و ارزش معرفت‌شناختی علم حضوری. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره).
شریف‌زاده‌‌، بهمن. (1382). علم حضوری پایه ارزش معلومات: نیم نگاهی بر نظر علامه طباطبایی دربارهٔ رابطه معلومات با علم حضوری. فصلنامه ذهن‌‌، 1۵ و1۶‌‌، 83۔9۶.
طاهری خرم آبادی‌‌، سید علی. (1397). فلسفۀ اسلامی متأخر و مسئله دانش به جهان خارج. پژوهش‌های فلسفی۔ کلامی‌‌، 20 (78)‌‌، 1۴7۔1۶۴. 10.22091/PFK.2017.23941719: doi
طباطبایی‌‌، سید محمد حسین (علامه طباطبایی). (138۶). نهایه الحکمه. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره).
طباطبایی‌‌، سید محمد حسین (علامه طباطبایی). (1387). اصول فلسفه رئالیسم. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.
فنائی اشکوری‌‌، محمد. (137۵). علم حضوری: سنگ بنای معرفت بشری و پایه‌‌ای برای یک معرفت‌شناسی و مابعدالطبیعه متعالی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره).
کرد فیروزجایی‌‌، یارعلی. (1392). حقیقت ادراک حسّی از دیدگاه علامه طباطبایی. معرفت فلسفی‌‌، 10 (3)‌‌، 11۔29.
مصباح یزدی‌‌، محمد تقی. (1383). آموزش فلسفه.(ج 1). تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
مصباح یزدی‌‌، محمد تقی. (1393). تعلیقه علی نهایة الحکمة. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی‌(ره).
مطهری‌‌، مرتضی. (137۵ الف). مجموعه آثار استاد شهید مرتضی مطهری. (ج ۶) .تهران: انتشارات صدرا.
مطهری‌‌، مرتضی. (137۵ب). مجموعه آثار استاد شهید مرتضی مطهری. (ج 9). تهران: انتشارات صدرا.
المظفر‌‌، محمد رضا. (1382). المنطق. تصحیح: علی شیروانی. قم: انتشارات دارالعلم.
ملکیان‌‌، محمد باقر. (139۵). اقسام بدیهیات در رهیافت‌ها و ره آوردها: دیدگاه‌های حضرت آیة اللّه محمد تقی مصباح یزدی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره).
 
Ayer, A. J. (1971). Language, Truth and Logic. London: Penguin Books.
BonJour, L. (1978). Can Empirical Knowledge Have a Foundation? American Philosophical Quarterly. 15 (1), 1۔13.
BonJour, L. (1985). The Structure of Empirical Knowledge. Cambridge: Harvard University Press.
BonJour, L. (2010). Epistemology: Classic Problems and Contemporary Responses. (Second Edition). Maryland: Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
Chisholm, R. M. (1964). The Myth of the Given. in Sosa E. & Kim, J. & Fantl, J. & McGrath, M. (Eds.) Epistemology: An Anthology. Malden: Blackwell Publishing.
Davidson, D. (1989). A Coherence Theory of Truth and Knowledge. in Sosa E. & Kim, J. & Fantl, J. & McGrath, M. (Eds.) Epistemology: An Anthology. Malden: Blackwell Publishing.
Fanai Ashkvari, M. (1375 AP). Ilm-i Huduri: Sangbana-i Ma‘refat-i Bashari va Payeh-i baraye Yek Ma‘refat Shenasi va Ma Ba‘d al-Tabi‘ah-i Muta‘ali (knowledge by presence: the foundation of human knowledge and a foundation for a transcendental epistemology and metaphysics). Qom: Publication of Imam Khomeini Education and Research Institute.
Hosseinzade, M. (1385 AP). Ilmi Huduri (Vizhegiha, Aqsam va Gostare) (knowledge by presence; characteristics, types and scope). Marefat Falsafi, 14 (5), 105-146.
Hosseinzade, M. (1395 AP). Me‘yar-i Sidq-i Badihiyat-i Avvaliyye (the criterion for validity in basic axioms). In Rahyaft-ha va Rah Avard-ha: Didgah-ha-i Hazrat Ayatollah Muhammad Taqi Misbah Yazdi (approaches and results: the views of Ayatollah Muhammad Taqi Misbah Yazdi). Qom: Imam Khomeini’s Educational and Research Institute Publications.
Kant, I. (1999). Critique of Pure Reason (P. Guyer & A. W. Wood, Eds.). Cambridge: Cambridge University Press.
Kord Firozjayi, Y. A. (1392 AP). Haqiqat-i Idrak-i Hissi az Didgah-i Allameh Tabtabai (the reality of sensory perception according to Allamah Tabatabai). Marefat Falsafi, 10 (3), 11-29.
Malekian, M. B. (1395 AP). Aqsam-I Badihiyyat dar Rahyaft-ha va Rahavard-ha: Didgah-ha-i Hadrat Ayatollah Muhammad Taqi Mesbah Yazdi (the types of axioms in approaches and results: the views of Ayatollah Mesbah Yazdi). Qom: Publication of Imam Khomeini Education and Research Institute.
Mesbah Yazdi, M. T. (1383 AP). Amozesh-i Falsafe (teaching philosophy). (vol. 1). Tehran: Amir Kabir Publication Institute.
Mesbah Yazdi, M. T. (1393 AP). Ta‘liqat ‘ala Nihayat al-Hikmah (a commentary of Tabatabai’s Nihayat al-Hikmah). Qom: Imam Khomeini’s Educational and Research Institute Publications.
Motahhari, M. (1375 AP). Majmu ‘a-i Aathar (a collection of works. (vol. 6). Tehran: Sadra Publications.
Motahhari, M. (1375 AP). Majmu‘a-i Aathar (a collection of works). (vol. 9). Tehran: Sadra Publications.
Mozaffar, M. R. (1382 AP). Al-Mantiq. Ali Shirwani (Ed.). Qom: Dar al-Ilm Publications.
Sarbakshi, M. & Fanai Ashkvari, M. (1391 AP). Ta‘rif-i Ilm-i Huzuri va Aqsam-i aan (a definition of knowledge by presence and its types). Marefat Falsafi, 9 (3), 45-76.
Sarbakshi, M. (1394 AP). Chisti va Arzesh-i Ma‘refat Shenakhti-i Ilm-i Huduri (the epistemological essence and value of knowledge by presence). Qom: Publication of Imam Khomeini Education and Research Institute.
Sarbakshi, M. (1394 AP). Negahi be Shubuhat-i Khatanapaziri-i Ilm-i Huduri va Pasukh be Anha (a look at the doubts regarding the infallibility of knowledge by presence and a response to them). Marefat Falsafi, 13 (2), 75-100.
Sharifzadeh, B. (1382 AP). Ilm-i Huduri Paye-i Arzesh-i Ma‘lumat: Nim-negahi bar Nazariye-i Allameh Tabatabai darbare-i Rabite-i Ma‘lumat ba Ilm-i Huzuri (knowledge by presence as the value foundation of knowledge: a glance at Allamah Tabatabai’s views regarding the relationship of knowledge with knowledge by presence). Zehn, nos. 15 & 16, 83-96.
Tabatabai, M. H. (1386 AP). Nihayat al-Hikmah. Qom: Publication of Imam Khomeini Education and Research Institute.
Tabatabai, M. H. (1387 AP). Usul-i Falsafe va Ravish-i Re’alism (the principles of philosophy and method of realism. Compiled by Seyed Hadi Khosroshahi. Qom: Bustan-i Ketab.
Taheri Khurramabadi, A. (2018). Modern Islamic Philosophy and our Knowledge of the External World. Journal of Philosophical Theological Research, 20 (4), 148-165.
ZadYousefi, A. H. & Hosseini, D. (1392). Ilm-i Huduri Rah-i Halli baraye Chand Ma’ale dar Avvaliyat: Negahi be Nazariye-i Muhammad Taqi Mesbah Yazdi (knowledge by presence as a solution for multiple problems in the basic axioms according to Ayatollah Mesbah Yazdi). Zehn, 55, 101-126.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار