ارزیابی تبیین عرفا از ضرورت خلافت الاهی بر اساس روایات اهل بیت (ع)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه قم

چکیده

کی از مباحث مهمی که در بحث خلافت الاهی انسان، در متون دینی مطرح شده است، ضرورت وجود خلیفه در عالم است. در هستی‌شناسی عرفانی، به تبع متون دینی، به تبیین ضرورت وجود خلیفه، که همان انسان کامل است، پرداخته شده است. علاوه بر عرفان اسلامی، در علوم مختلف اسلامی، همچون کلام و فلسفه نیز در این باره مباحث مختلفی مطرح شده است و هر کدام از زوایای فکری خاص خود و با توجه به مبانی مخصوص آن علم، به این بحث پرداخته‌اند. در این نوشتار پس از بررسی روایات اهل بیت (ع) در باب ضرورت وجود خلیفه الاهی، به تبیین ضرورت خلافت از منظر عرفان اسلامی می‌پردازیم و میزان مطابقت تبیین عرفا را با مکتب اهل بیت (ع) روشن می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Evaluation of Mystics' Explanation on the Necessity of Divine Vicegerency, Based on the hadiths narrated by Holy Prophet's household (peace be upon them)

نویسنده [English]

  • reza noroze
چکیده [English]

Abstract
One of the important issues discussed in religious texts under the rubric of man's divine vicegerency is the necessity of being a vicegerent in the world. Following religious texts, mystical ontology has dealt with the necessity of a vicegerent, i.e. the perfect man. In addition to Islamic mysticism, the issue has been differently discussed in different Islamic sciences such as theology (Kalam) and philosophy, each of which addresses the issue from its specific intellectual angle and with regard to its specific foundations. Having reviewed the hadiths narrated by Holy Prophet's household (peace be upon them), the present paper elaborates on the necessity of vicegerency from the view of Islamic mysticism and clarifies the degree of conformity of mystics' explanation with infallible Imams' school.

کلیدواژه‌ها [English]

  • God's vicegerent
  • necessity of divine vicegerency
  • perfect man
  • Holy Prophet's household (peace be upon them)
  • Islamic mysticism

مراجع

  1. القرآن الکریم.
  2. نهج البلاغه.
  3. اصطلاحات الصوفیة، کاشانی، عبدالرزاق بن جلال الدین، تصحیح و تعلیق: مجید هادی زاده، تهران، حکمت، 1381.
  4. الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد؛ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، بیروت، نشر دار الاضواء، چاپ دوم، 1406.
  5. اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، الحوزی الشرتونی، سعید،منشورات مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی، قم، 1403 ق.
  6. الالهیات علی هدی الکتاب والسنه و العقل، سبحانی، جعفر ، به قلم: محمد مکی العاملی، قم، مؤسسه الامام الصادق(ع)، چاپ چهارم، 1417 ق.
  7. بحار الانوار، مجلسی، محمدباقر ، بیروت، موسسه الوفاء، 1404 ق.
  8. البلد الامین، کفعمی، ابراهیم ابن علی ، چاپ سنگی، بی‌جا، بی‌تا.
  9. تحریر تمهید القواعد؛ جوادی آملی، عبدالله،الزهرا، چاپ اول، 1372.
  10. ترجمه ی شرح اصول کافی؛ صدرالدین شیرازی، محمد، ترجمه و تعلیق: محمد خواجوی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1383.
  11. ترجمه و متن کتاب الفکوک؛ قونوی، صدرالدین، مقدمه و ترجمه و تصحیح: محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، 1371هـ.ش.
  12. تسنیم، جوادی آملی، عبدالله ، تنظیم: احمد قدسی، ویرایش: علی اسلامی، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ اول، جلد 3 ، 1380 ش.
  13. تفسبر نور الثقلین؛ عروسی حویزی، عبد العلی بن جمعه، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415.
  14. تفسیر القرآن الکریم؛ صدرالدین شیرازی، محمد، تصحیح: محمد خواجوی، قم، بیدار، چاپ سوم، 1415.
  15. تفسیرالقرآن مجید برگرفته از آثار امام خمینی(ره)، خمینی، روح الله ، نگارش: محمد علی ایازی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) مؤسسه چاپ و نشر عروج،1385 ش.
  16. تمهید القواعد، ترکه اصفهانی، علی بن محمد ، با حواشی محمدرضا قمشه‌ای و محمود قمی، مقدمه، تصحیح و تعلیق: سیدجلال الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1381 ش.
  17. جامع الاسرار و منبع الانوار؛ آملی، سید حیدر، با مقدمه هانری کربن و عثمان اسماعیل یحیی، انتشارات علمی فرهنگی، چاپ دوم، 1368 ش.
  18. جوادی آملی، عبدالله ، حیات حقیقی انسان در قرآن (تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج15)، قم، مرکز نشر اسراء، 1382 ش.
  19. الذخیره فی علم الکلام؛ سید مرتضی، تحقیق: سید احمد حسینی، قم، موسسه نشر الاسلامی، 1411.
  20. رسالة النصوص، قونوی؛ محمد بن اسحاق، با تعلیقات آقا میرزا هاشم اشکوری، مرکز نشر دانشگاهی، بدون تاریخ.
  21. شرح المقاصد؛ التفتازانی، مسعود بن عمر بن عبدالله ، تحقیق، تعلیق و مقدمه: عبدالرحمن عمیره، تصدیر: صالح موسی شرف، قم، منشورات الشریف الرضی، چاپ اول، 1409 ق.
  22. شرح فصوص الحکم؛ جندی، مؤید الدین، تصحیح: سید جلال الدین آشتیانی، مشهد، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه مشهد، 1361.
  23. شرح فصوص الحکم؛ قیصری، داوود، تحقیق: حسن حسن زاده آملی، قم، بوستان کتاب قم، 1382.
  24. عقلة المستوفز، (موجود در رسائل ابن عربی ابن عربی، محیی الدین ، ج 2، تحقیق و تقدیم: سعید عبدالفتاح)، بیروت، مؤسسه انتشارالعربی، چاپ اول، 2002 م.
  25. علل الشرایع، صدوق، ابوجعفر محمد بن علی ، قم مکتبه الداوری، بیتا.
  26. علم الیقین فی اصول الدین؛ فیض کاشانی، ملامحسن، تحقیق و تعلیق: محسن بیدارفر، قم، بیدار، چاپ اول، 1377ش.
  27. عیون اخبار الرضا(ع)، صدوق، ابوجعفر محمد بن علی ، انتشارات جان، 1378 ق.
  28. الفتوحات المکیة؛ ابن عربی، محیی‌الدین، 4 جلدی، بیروت، دار صادر، بدون تاریخ.
  29. فصوص الحکم، ابن عربی، محی‌الدین، تحقیق: عاصم ابراهیم الکیانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، 2009م.
  30. الکافی، الکلینی، محمد بن یعقوب، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1365.
  31. کتاب الانسان الکامل، نسفی، عزیز الدین، تصحیح و مقدمه فرانسوی: ماریژان موله، تهران، زبان و فرهنگ ایران، 1359.
  32. کتاب التفسیر؛ عیاشی، محمد بن مسعود، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، چاپخانه علمیه،1380 ق.
  33. کتاب العین، فراهیدی، خلیل بن احمد، قم، انتشارات هجرت، چاپ دوم، 1410 ق.
  34. الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، زمخشری، محمود بن عمر ، تصحیح: مصطفی حسین احمد، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ سوم، 1407 ق.
  35. کمال‌الدین و تمام النعمة؛ صدوق، محمد بن علی، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1405.
  36.  کمال الدین، صدوق، ابوجعفر محمد بن علی، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
  37. لسان العرب، ابن منظور، 2000 م، بیروت، دار صادر، 1395 ق.
  38. مبانی و اصول عرفان نظری، یزدان‌پناه، سید یدالله، نگارش: سید عطاء انزلی، قم، انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ اول، 1388 ش.
  39. مجموعه آثار؛ مرتضی مطهری، تهران، صدرا، 1378.
  40. مشارق انوار الیقین فی اسرار امیرالمؤمنین(ع)؛ الحافظ رجب البرسی، بیروت، دارالاندرس، بدون تاریخ.
  41. مصباح المتهجد، طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، مقدمه: علی اصغر مروارید، بیروت، مؤسسه فقه‌الشیعه، چاپ اول، 1411 ق.
  42. المصباح المنیر، الفیومی، احمد بن محمد، قم، دارالهجره، چاپ اول، 1405.
  43. معجم مقاییس اللغه، احمد بن فارسی، ابوالحسین، تحقیق و ضبط: عبدالسلام محمد هارون، مکتب الاعلام الاسلامی، 1404 ق.
  44. المغنی فی ابواب التوحید و العدل؛ قاضی عبدل جبار، تحقیق: جورج قنواتی، قاهره، نشر الدار المصریه، 1962.
  45. المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، حسین بن محمد، تحقیق: صفوان عدنان داود، دمشق، بیروت، دارالعلم ـ دارالشامیه، چاپ اول، 1412 ق.
  46. المقدمات من نص النصوص؛ آملی، سید حیدر، انتشارات توس، چاپ دوم، 1367 ه.ش.
  47. من لا یحضره الفقیه؛ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی، قمع موسسه انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، چاپ سوم، 1413.
  48. منهاج السنه النبویه فی نقض کلام الشیعه و القدریه، ابن تیمیه الحرانی، احمد بن عبد الحلیم، تصحیح: عبد الله محمود محمد عمر، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1420.
  49. المواقف فی علم الکلام، الایجی، عبدالرحمن بن احمد ، بیروت، عالم الکتب، بیتا.
  50. المیزان فی تفسیرالقرآن؛ طباطبائی، سید محمد حسین، قم، دفتر انتشارات اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1424 ق.
  51. نسخه الحق، (موجود در رسائل ابن عربی، ابن عربی، محیی‌الدین، ج1، تحقیق و تقدیم: سعید عبد الفتاح)، بیروت، مؤسسه انتشارا العربی، چاپ اول، 2001 م.
  52. نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص؛ جامی، عبدالرحمن بن احمد، مقدمه و تصحیح: ویلیام چیتیک ، پیشگفتار: جلال‌الدین آشتیانی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1370.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار