کارکردهای عقل نظری و عملی از نگاه ابن‌سینا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی‌‌دانشگاه تربیت معلم سبزوار

چکیده

انسان به عنوان اشرف مخلوقات دارای نفس ناطقه است و نفس ناطقه انسان دارای دو قوّه عالمه و عامله است. قوّه عالمه عقل نظری نامیده می‌شود که ناظر به رابطه نفس و عقل فعّال است و قوّه عامله عقل عملی نامیده می‌شود که ناظر به رابطه نفس و بدن است. اما در بین فیلسوفان اسلامی‌تعبیر و تفسیر واحدی راجع به عقل نظری و عملی وجود ندارد. در این نوشتار ابتدا می‌کوشیم که واژه عقل را از منظر معنا‌شناسی بررسی کنیم و با اشاره به دیدگاه‌های مختلف فلسفی راجع به این دو قوّه، نگرش ابن‌سینا در خصوص مراتب عقل نظری و عملی و کارکردهای هر یک بررسی کنیم.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Functions of Practical and Theoretical Intellect in Ibn-Sina's View

نویسنده [English]

  • Mohammad Sheybany
چکیده [English]

Man as the noblest of all creatures, contains rational soul and the soul contains two faculties of theoretical and practical. Rational faculties is called theoretical intellect viewing the relation of soul and active intellect and practical faculty is called practical intellect viewing the relation of soul and body. But among Islamic philosophers there is not a unique interpretation and commentary on practical and theoretical intellect. In this article, we first try to consider the word "intellect" semantically, and then study Ibn-Sina's view on the ranks of practical intellect and theoretical intellect and their functions and the different philosophic viewpoints on these two faculties.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • intellect
  • theoretical intellect
  • practical intellect
  • rational soul
  • Ibn-Sina
1. ابن‌سینا، 1404، الهیات شفا، قم، منشورات مکتبه آیه الله العظمی‌المرعشی النجفی.
2. ابن‌سینا، 1368، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات، حسن ملکشاهی، تهران، سروش، ج1و2.
3. ابن‌سینا، بی‌تا، شرح عیون الحکمه، تحقیق: احمد حجازی، احمد السقا، قاهره، مکتبه الانجلوا المصریه.
4. ابن‌سینا، 1404، الشفا، الطبیعیات، الفن السادس، کتاب النفس، قم، منشورات مکتبه آیه الله العظمی‌المرعشی النجفی.
5. ابن‌سینا، 1364، النجات، تهران، انتشارات مرتضوی.
6. ابن‌سینا، 1331، رساله نفس، تصحیح موسی عمید، تهران، انجمن آثار ملی.
7. ابن‌سینا، 1363، روانشناسی شفا، اکبر دانا‌سرشت، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم.
8. ابن‌سینا، 1363، المبدأوالمعاد، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی‌دانشگاه مک گیل، با همکاری دانشگاه تهران، چاپ اول.
9.  ارسطو، 1366، درباره نفس، علیمراد داوودی، تهران، انتشارات حکمت.
10. اصفهانی، محمدحسین، 1384، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه،تحقیق ابوالحسن قائمی، قم، موسسه آل البیت.
11. ابن‌فارس، احمد، بی‌تا، معجم مقاییس اللغه، ج4.
12. برنجکار، رضا، 1383، حکمت و اندیشه دینی، تهران، انتشارات نبأ، چاپ اول.
13. بهمنیار، ابوالحسن، 1375،  التحصیل، تصحیح مرتضی مطهری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
14. حائری یزدی، مهدی، 1384، کاوش های عقل عملی، تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
15. جرجانی، علی بن محمد، 1306، التعریفات، مصر، الخیریه.
16.  جوهری، اسماعیل بن حماد،1990، الصحاح، بیروت، دارالعلم للملایین، ج 5.
17.  جوادی آملی، عبدالله، 1375، رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه، قم، نشراسراء، ج 1.
18. ذبیحی، محمد، 1386، فلسفه مشاء با تکیه بر اهم آراء ابن‌سینا، تهران، سمت.
19.  رازی، قطب‌الدین، 1403، حاشیه اشارات، تهران، دفتر نشر کتاب.
20.  راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1413، مفردات الفاظ القرآن، دمشق، دار العلم.
21. معلمی، حسن، 1380، مبانی اخلاق در فلسفه غرب و فلسفه اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
22.  سبحانی، جعفر، 1368، حسن و قبح عقلی، نگارش علی ربانی گلپایگانی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
23. سبزواری، ملا هادی، بی‌تا، شرح منظومه حکمت فلسفه.
24.  صدرالدین شیرازی، 1383، اسفار، قم، انتشارات مصطفوی،ج 6.
25.  فارابی، ابونصر، 1405، فصول منتزعه، تحقیق فوزی متری نجار، تهران، انتشارات الزهرا.
26.  قیّومی، 1414، المصباح المنیر، قم، دار الهجره.
27.  قرآن کریم، 1376، محمد مهدی فولادوند، تهران، نشردارالقرآن الکریم.
28. کاپلستون، فردریک، 1375، تاریخ فلسفه، اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، تهران، شرکت انتشارات علمی‌و فرهنگی سروش.
29. مصباح یزدی، محمد تقی، 1381، فلسفه اخلاق، تحقیق و نگارش: احمد حسین شریفی، چاپ و نشر بین‌‌الملل.
30.  مکتب الاعلام الاسلامی، 1404، قم.
31. مظفر، محمد رضا، بی‌تا، المنطق، قم،انتشارات دارالعلم.
32.  نراقی، احمد، جامع السعادات، ج1.
CAPTCHA Image