رویکرد شاعران به موضوعات کلامی در شعر عربی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه قم. ایمیل: Mahallati1000@yahoo.com

چکیده

پس از فروپاشی دولت امویان، وروی کارآمدن عباسیان در اوائل قرن دوم هجری، جامعة اسلامی شاهد تحولاتی عمیق در تمامی زمینه­ها گردید که عمده ترین این تحولات متوجه مبانی اعتقادی مردم شده بود. ظهور مکاتب مختلف مذهبی و تنوع گرایشهای کلامی و فلسفی از شاخصه­های برجسته این دوران به شمار می­رود. بسیاری از علوم و معارف انسانی از جمله ادبیات و شعر عربی تحت تأثیر این امواج پرخروش فلسفی و کلامی قرار گرفت که حاصل آن را در تنوع موضوعات ادبی می­توان جستجو کرد. نگارندة این مقاله سعی بر این دارد تا جنبه­های مختلف این تأثیر را بررسی کرده بازتاب آن را در شعر عربی بیان نماید.
 

تازه های تحقیق

نتیجه

از مطالب گفته شده در این مقاله می­توان دریافت که رویکرد شاعران به موضوعات کلامی و نیز رویکرد متکلّمان و صاحبان مذاهب دینی نسبت به مقولة شعر یک رویکرد راهبردی و اساسی بوده، و آنان کاملاً بر این مهم و نیاز مبرم واقف بودند که با استفاده گسترده از ابزار شعر، ماندگاری وسرعت انتقال آراء و دیدگاه­های کلامی وفلسفی تحقق می­یابد. این نیاز نه تنها برای گسترش اعتقادات مذهبی و کلامی ضروری به نظر می­رسید، بلکه برای رد شاعرانی که بر خلاف دیدگاه متکلّمان شعر می­سرودند، لازم بود. نکته مهم دیگر این است که متکلّمان با ورود به حوزة تفکّر وعرصة تعقّل تأثیر شگرفی بر تنوع موضوعات شعر برجای گذاشتند، و این تأثیر تا مدتها محسوس بود. شاعران نیز با بهره مندی از مفاهیم کلامی و روشهای خاص متکلمان مانند احتجاج و استدلال شیوه­ای نو در شعر عربی پدید آوردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Poets’ Approach to Theological Themes in Arabic Poetry

نویسنده [English]

  • Heydar Mahallati
چکیده [English]

After the collapse of the Umayyad dynasty and the Abbasids’ gaining power in the early years of the second century/eighth century, the Islamic community witnessed profound changes in all affairs, of which the most significant changes concerned people’s beliefs. So the appearance of various sects and theological-philosophical trends are regarded as the main characteristics of this period. Accordingly, several branches of Humanities, especially literature and Arabic poetry, have been influenced by this torrential theological-philosophical trend, whose effects are observable in the variations of the literary themes. This paper is going to deal with various aspects of this effect as well as its overtones in Arabic poetry.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • theology
  • determination
  • choice
  • Murji’ah
  • Mu`tazilah
  • Arabic poetry
1 ـ ابن المعتز، عبدالله بن محمّد، طبقات الشعراء، القاهره، دار المعارف، 1956م.
2 ـ ابن منظور، محمّد بن مکرم، أخبار أبی نواس، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم، 1995م.
3 ـ أبو العتاهیه، اسماعیل بن القاسم، دیوان أبی العتاهیة، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1999م.
4 ـ أبو الفرج الاصفهانی، علی بن الحسین، الأغانی، بیروت، دار الفکر، چاپ سوم، 1995م.
5 ـ أبو نواس، الحسن بن هانئ، دیوان أبی نواس، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1997م.
6 ـ البغدادی، عبدالقاهر بن طاهر، الفَرْق بین الفِرَق، بیروت، دار الآفاق الجدیدة، چاپ دوم، 1977م.
7 ـ پاینده، أبو القاسم، نهج الفصاحة: مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص)، تهران، انتشارات جاویدان، چاپ اول، 1374ش.
8 ـ الثعالبی، عبدالملک بن محمّد، خاص الخاص، مطبعة السعادة بمصر، 1809م.
9 ـ الجاحظ، عمرو بن بحر، البیان والتبیین، تحقیق: فوزی عطوی، بیروت، دار صعب، چاپ اول، 1968م.
10 ـ --، --، الحیوان، تحقیق: عبدالسلام محمّد هارون، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1969م.
11 ـ الجرجانی، عبدالقاهر بن عبد الرحمن، دلائل الإعجاز، تحقیق: الدکتور محمّد التونجی، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ اول، 1995م.
12 ـ الحر العاملی، محمّد بن الحسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1414 ق.
13 ـ الخطیب البغدادی، أحمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی­تا.
14 ـ الراغب الاصفهانی، حسین بن محمّد، محاضرات الأدباء، القاهرة، المطبعة الشرقیة، 1326 ق.
15 ـ ضیف، شوقی، التطور والتجدید فی الشعر الأموی، القاهرة، لجنة التألیف والترجمة والنشر، 1952م.
16 ـ الطبری، محمّد بن جریر، تاریخ الطبری، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1407ق.
17 ـ الکُمیت، الکمیت بن زید، الروضة المختارة (شرح القصائد الهاشمیات)، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات،
CAPTCHA Image