نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسنده
کارشناس ارشد علوم سیاسی (اندیشة سیاسی) دانشگاه تهران، محقق
چکیده
تازه های تحقیق
در نزد نسفی حرکتی در عالم وجود دارد که به ترقی و تنزل انسانها منجر می شود. معیار ترقی و تنزل نیز معیاری معرفت شناختی است که در کالبد هستی شناسی نسفی معنا می یابد ؛ هر آنکه معرفت بیشتری کسب می کند و می تواند به بواطن عمقی عالم هستی بیشتر شناخت بیابد، وی به لحاظ وجودی نیز ارتقاء می یابد. هنگامی که نسفی از علم و معرفت و شناخت سخن می گوید اساساً علم حصولی را مدنظر ندارد، بلکه علمی را مورد توجه قرار می دهد که در لسان قرآن «یُزیکیهم و یُعلمهم» مورد خطاب قرار می گیرد. آنگونه که در بالا ذکر شد نسفی علم و طهارت را در کنار هم می آورد و بدینگونه نشان می دهد که وقتی سخن از علم دارد، منظور وی علمی است که با نوعی تزکیه روحی نیز همراه است. چنین علمی است که می تواند سالک را به مقامات، به مثابه امری وجود شناختی برساند. بدین ترتیب نسفی میان علم ِ همراه با طهارت و مقام، ارتباط برقرار می کند :
« . .. و مقام هریک جزای علم و طهارت وی است. هر که علم و طهارت زیادت می کند، مقام وی عالی تر می شود، یعنی نه چنان است که اهل شریعت گفتند که هر یک را مقام معلوم است، چون به مقام معلوم خود رسیدند، دایرة هر یک تمام شد و چون دایره تمام شد، ترقی ممکن نمی‌ماند.» (نسفی، پیشین، 129)
مسلم است که چنین رویکردی به لحاظ روش شناسی تنها روش شهودی را برمی‌تابد و سه ضلع مثلث معرفت شناسی، هستی شناسی و روش شناسی نسفی را تکمیل می کند. ما بر آنیم که در این نقطه صدرای شیرازی دقیقاً تحت تأثیر عزیز نسفی است. اهل فلسفه می دانند که نسفی از چه سخن می گوید، وی طرحی را بنیان می گذارد که ملاصدرا بعدها آن را با عنوان حرکت جوهری مطرح کرد. حرکت جوهری از مبانی اساسی عقیده قوس صعودی و قوس نزولی بود که پیشتر توسط عرفای بزرگی چون عین القضاه همدانی مطرح شده بود. و اینکه ما آنرا عقیده نامیدیم به دلیل استناد قرآنی آن است. (نجم ؛ 9) در واقع عرفان اسلامی آنگونه که بسیاری معتقدند متأثر از گرایشهای باطنی در عالم غرب همانند اندیشه نوافلاطونی نبود و کاملاً صبغه اسلامی داشت. اساساً یکی از مهمترین عوامل شکل گیری فلسفه در عالم اسلام جهد در فهم قرآن و رسیدن به بواطن عمقی آن بود.
نسفی نیز یکی از قوی ترین رویکرد های معرفت شناسانه در عالم اسلام را عرضه داشت که مبتنی بر آموزه‌های قرآنی و مکاشفات عرفانی بود. بنابراین ارتباط میان نظام هستی شناسی و معرفت‌شناسی در نزد عزیزالدین نسفی که بالاتر بدان پرداختیم تنها ناشی از خلاقیت ذهنی یک فیلسوف صرف نیست، بلکه به زعم خودش سعی نموده تا حقیقت را کشف کند. ( نسفی، 1381، 103 ) از آنجا که فلسفه ورزی برای نسفی به معنای کشف حقیقت است، هر نوع یافتة عقلانی لزوماً ابتناء به یک حقیقت وجودی نیز دارد. برای نسفی مقامات معرفتی که در معرفت شناسی خود بدان اشاره می کند، قرینة مقامات وجودی و هستی شناسانة سالک است که در سلوک عقلی و عملی خود بدان می‌رسد. بدین ترتیب نسفی یکی از منسجم ترین مبانی معرفت شناسانه را در عالم اسلام بنیان نهاد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسنده [English]
Among the great sages of Iran is `Aziz ad-Din Nasafi, who is still unknown like other great Iranian philosophers. In epistemology and ontology, Nasafi has put forward discussions which enjoys logical coherence and theoretical strength so that they can satisfy any fair readers. In his discussions, Nasafi ties the epistemological matters to the ontological ones and explains the complicate philosophical issues in terms of mystical concepts. As a matter of fact, his doctrines were a proper capital for substantial motion viewed by Mullah Sadra who, like Nasafi, tried to integrate reason and intuition.
کلیدواژه‌ها [English]
قرآن کریم
12. کاشانی عزالدین محمود بن علی، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، مقدمه و تصحیح از جلال الدین همایی، چاپ سوم، تهران، موسسه نشر هما، 1367
13. کربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی (متن کامل)، ترجمه سید جواد طباطبایی، تهران، انتشارات کویر، به اهتمام انجمن ایرانشناسی فرانسه در ایران، چاپ سوم، 1380
19. ---، ---، مجموعه رسائل مشهور به کتاب الانسان الکامل، با پیش گفتار هانری کربن، تصحیح و مقدمه ماریژان موله، ترجمه مقدمه از سید ضیاء الدین دهشیری، تهران، انتشارات طهوری، چاپ هفتم، 1384
21. ---، ---، مقصدالاقصی، به همراه اشعه اللمعات از جامی و منتخب الجواهر الاسرار از آذری، مرکز نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، نسخه شماره B/253، شماره میکرو فیلم 9089
)
ارسال نظر در مورد این مقاله