تبیین فلسفی مسئولیت اخلاقی از دیدگاه علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس دانشگاه فرهنگیان

2 استاد دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

هر چند علامه طباطبایی در باره مسئولیت اخلاقی بحثی مستقل ندارند اما می توان مباحث مربوط به این مسئله را در آثار ایشان بازخوانی کرد. در مقام بازخوانی آثار علامه معلوم می شود که ایشان مسئولیت اخلاقی را پاسخ گویی به استدلال های مرتبط با امر اخلاقی می دانند. با توجه به اصول هستی شناختی و انسان شناختی همچون اصالت وجود، علیت، سیر اشتدادی و ابعاد مختلف زندگی انسان، او نسبت به خداوند، دیگر انسان ها و جهان دارای مسئولیت اخلاقی است. در مسئولیت اخلاقی، عامل فعل به عنوان عامل دارای علم، قدرت و اختیار و عمل به عنوان متعلق عامل موضوعیت دارند. توجه به نکته اخیر معلوم می کند که از نظر علامه مسئولیت اخلاقی دارای مولفه ها و شرایط متعدد است. چالش فراروی مسئولیت اخلاقی که هم از منظری کلامی و هم از منظری فلسفی قابل طرح است مسئله جبر می باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Philosophical Explanation of Moral Responsibility in Allamah Tabatabaii's View

نویسنده [English]

  • soleiman Habibi 1
چکیده [English]

 
Suleiman Habibi[1]
Reza Akbari[2]
Abstract
Although Allamah Tabatabaii does not have a separate discussion on moral responsibility, the related issues can be extracted from his works, showing that he regards moral responsibility as accountability to arguments related to moral affairs. Given such ontological and anthropological principles as causality, intensifying journey and fundamentality of existence as well as different aspects of man's life, he has moral responsibility towards God, other men and the world. The agent as having knowledge, power and will, and the act as the associate of agent are relevant in moral responsibility, which indicates that Allamah considers several components and conditions for moral responsibility. The issue of determination is the challenge facing moral responsibility, which can be discussed theologically and philosophically.
 



[1] . Instructor of Farhangian (Teachers') University Habibi.soleyman@gmail.com


[2] . professor of Imam Sadiq University rezaa.akbari@gmail.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • moral responsibility
  • conditions of moral responsibility
  • types of moral of responsibility
  • Allamah Tabatabaii

مراجع

  1. قرآن کریم
  2. اردستانی، محمدعلی، و کوچنانی، قاسمعلی (1388)، ابداعات فلسفی علامه طباطبایی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  3. پارسانیا، حمید (1392)، جهان‌های اجتماعی، قم، کتاب فردا، چاپ دوم.
  4. خسروپناه، عبدالحسین و دیگران (1390)، علامه طباطبایی، فیلسوف علوم انسانی‌ـ‌اسلامی (مجموعه مقالات)، به کوشش عبدالحسین خسروپناه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  5. سرل، جان (1382)، ذهن، مغز و علم، ترجمه و تحشیه امیر دیوانی، قم، بوستان کتاب، چاپ اول.
  1. سعیدی‌مهر، محمد و مقدس، سعید (1391)، «بررسی نظریة علامه در باب سازگاری ضرورت علّی و اختیار انسان»، نشریه‌ی حکمت معاصر، سال سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1391.
  2. طباطبایی، سید محمدحسین (1378)، بدایة الحکمة، تعلیق علی شیروانی، قم، دارالفکر.
  3. طباطبایی، سید محمدحسین (1387)، اصول فلسفه رئالیسم، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم.
  4. طباطبایی، سید محمدحسین (1388 الف)، بررسی‌های اسلامی، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، ج 2.
  5. طباطبایی، سید محمدحسین (1388 ب)، شیعه در اسلام، قم، بوستان کتاب، چاپ پنجم.
  6. طباطبایی، سید محمدحسین (1420ق)، نهایة الحکمة، تعلیق عباس علی الزارعی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الخامسة عشرة المنقحة.
  7. طباطبایی، سید محمدحسین (1422ق/ 2002م)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، الطبعة الثانیة، ، ج 1.
  8. طباطبایی، سید محمدحسین (1428ق/ 2007م الف)، الإنسان والعقیدة، تحقیق صباح الربیعی و علی الأسدی، قم، نشر باقیات، الطبعة الثانیة.
  9. طباطبایی، سید محمدحسین (1428ق/ 2007م ب)، رسالة الإعتبارات، در: مجموعة رسائل العلامة الطباطبائی، تحقیق صباح الربیعی.
  10. طباطبایی، سید محمدحسین (1428ق/ 2007م ج)، رسالة الإنسان بعد الدنیا، در: الإنسان والعقیدة، تحقیق صباح الربیعی و علی الأسدی.
  11. طباطبایی، سید محمدحسین (1428ق/ 2007م د)، رسالة الإنسان فی الدنیا، در: الإنسان والعقیدة، تحقیق صباح الربیعی و علی الأسدی.
  12. طباطبایی، سید محمدحسین (1428ق/ 2007م ز)، رسالة الولایة، در: الإنسان والعقیدة، تحقیق صباح الربیعی و علی الأسدی.
  13. طباطبایی، سید محمدحسین (1428ق/ 2007م و)، رسالة التوحید، در: مجموعة رسائل العلامة الطباطبائی، تحقیق صباح الربیعی.
  14. طباطبایی، سید محمدحسین (1428ق/ 2007م هـ)، رسالة الإنسان قبل الدنیا، در: الإنسان والعقیدة، تحقیق صباح الربیعی و علی الأسدی.
  15. طباطبایی، سید محمدحسین (1428ق/ 2007م ی)، مجموعة رسائل العلامة الطباطبائی، تحقیق صباح الربیعی، قم، باقیات.
  16. طباطبایی، سید محمدحسین (1428ق/ 2007م یب)، رسالة القوة والفعل، در: مجموعة رسائل العلامة الطباطبائی، تحقیق صباح الربیعی.
  17. طباطبایی، سید محمدحسین (1428ق/ 2007م یج)، رسالة المنامات والنبوات، در: مجموعة رسائل العلامة الطباطبائی، تحقیق صباح الربیعی
  18. طباطبایی، سید محمدحسین (بی‌تا، الف)، اسلام و اجتماع، تهران، جهان‌آرا، بی‌تا.
  19. طباطبایی، سید محمدحسین (بی‌تا، ب)، روابط اجتماعی در اسلام، تهران، بی‌نا، بی‌تا.
  20. علیا، مسعود (1391)، فرهنگ توصیفی فلسفه اخلاق (انگلیسی‌ـ‌فارسی)، تهران، هرمس و مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چاپ اول.
  21. کیاشمشکی، ابوالفضل (1383)، راز رستاخیز و کاوش‌های عقل نظری، قم، آیت عشق.
  22. کیاشمشکی، ابوالفضل (1390)، «کاربرد نظریه اعتباریات علامه طباطبایی در علوم انسانی»، در: علامه طباطبایی، فیلسوف علوم انسانی‌ـ‌اسلامی (مجموعه مقالات)، به کوشش عبدالحسین خسروپناه، ج 2.
  23. مصباح یزدی، محمدتقی (1381)، دروس فلسفه اخلاق، تحقیق و نگارش احمدحسین شریفی، تهران، نشر بین‌الملل.
  24. مطهری، مرتضی (1378)، شرح منظومه، تهران، صدرا، چاپ ششم.
  25. مطهری، مرتضی (1383)، مجموعه آثار، جلد 6، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران، صدرا، چاپ دهم.
  26. ملاصدرا، محمد (1419ق/ 1998م)، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق و ضبط محمد جعفر شمس الدین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، الطبعة الثانیة.
  27. ملاصدرا، محمد (1420ق/ 2000م الف)، العرشیة، تصحیح و تعلیق فاتن محمد خلیل اللبون فولادکار، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی.
  28. ملاصدرا، محمد (1420ق/ 2000م ب)، المشاعر، تعلیق و تصحیح فاتن محمد خلیل اللبون، بیروت، مؤسسة تاریخ العربی.
  29. ملاصدرا، محمد (1423ق/ 2002م)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  30. مور، جورج ادوارد (1375)، اخلاق، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ دوم، 1375.
  31. وارنوک، مری (1387)، فلسفه اخلاق در قرن بیستم، ترجمه ابوالقاسم فنائی، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم.
  32. Fischer, John Martin (2006), My Way: Essays on Moral Responsibility, London, Oxford University Press.
  33. Fischer, John Martin, and Others (2007), Four Views on Free Will, Blackwell.
  34. Fischer, John Martin, and Ravizza, Mark (1998), Responsibility and Control: A Theory of Moral Responsibility, London, Cambridge Studies in Philosophy and law, Cambridge University Press.
  35. Zimmerman, Michael, Reponsibility, Encyclopedia of Ethics, V. 2.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار