بررسی و تحلیل روایت‌های کلامی و فلسفی برهان تمانع

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفة دانشگاه قم

چکیده

اثبات یگانگی خداوند متعال برای همه دین‌داران به‌ویژه مسلمانان اهمیتی اساسی دارد. از گذشته تا حال  اندیشمندان اسلامی ارایة استدلال‌های متعدّد و گوناگون برای این امر سعی بلیغی داشته‌اند. یکی از این استدلال‌ها که ملهم از آیات قرآن کریم است برهان تمانع است. این نوشته ضمن طرح و بررسی دو روایت کلامی و دو روایت فلسفی از این برهان، به تحلیل مبانی و سنجش قوّت و ضعف آنها پرداخته و در نهایت، به جمع‌بندی مطالب و معرفی جامع این برهان کرده است. از نظر نگارنده، این برهان همچنان برهان استواری برای اثبات مطلوب است.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Demonstration against dualism from Mutual Hindering: An Analytical Examination of its Theo–Philosophical Versions

نویسنده [English]

  • `Askar Dīrbāz
چکیده [English]

Obviously for a religious person it is of basic importance to be proved God’s unity. From a long time ago, Islamic thinkers have made a great effort to offer different arguments for it. One of these arguments is based on the ‘Mutual Hindering’, which is inspired from the holy Qur’an. Presenting two theological versions as well as two philosophical versions of the argument, this paper deals with the analysis of their principles and the evaluation of their strengths and weaknesses, and at the end it represents the summing-up of the matters and the complete formulation of this demonstration, which in the author’s view, is still a convincing proof.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unity
  • lordship
  • coexistence of independent causes
  • unreasonable preference
  • unity of the universe

مراجع

  1. الاسترآبادی المعروف به شریعتمدار، البراهین القاطعه فی شرح تجرید العقاید الساطعه، اعداد و تحقیق: مرکز الابحاث و الدراسات الاسلامی، بوستان کتاب، چاپ اول، قم، 1424.
  2. استیس، والتر ترنس، دین و نگرش نوین، احمد رضا جلیلی، انتشارات حکمت، تهران، 1377.
  3. الاشعری، ابوالحسن، اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، مطبعه کاتولیکی، بیروت، 1952 م.
  4. الایجی، عضد الدین عبدالرحمن بن احمد، شرح المواقف، ج 4، جزء 8 ، نشر الشریف الرضی، قم، 1370.
  5. برت، ادوین آرتور، مبادی مابعد الطبیعی علوم نوین، عبدالکریم سروش، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1369
  6. التفتازانی، مسعود بن عمر بن عبدالله، مشهور به سعدالدین، شرح المقاصد، ج 4، عالم الکتاب، بیروت، 1409.
  7. جوادی آملی، عبدالله، شرح حکمت متعالیه، الزهرا، چاپ 1، بخش 2، ج 6، تهران، 1368.
  8. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح المسمی تاج اللغة و صحاح العربیه، دارالفکر، بیروت، 1418.
  9. حسینی تهرانی، سید هاشم، توضیح المراد تعلیقه بر شرح تجرید الاعتقاد، مطبعة تبریز، ج2، 1387.
  10. سبحانی، جعفر، الالهیات علی هدی الکتاب و السنه و العقل، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، ج2،  قم، 1411.
  11. الشریف المرتضی موسوی، ابولقاسم علی بن الحسین بن محمد، الملخص فی اصول الدین، تحقیق محمد رضا انصاری قمی،مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول، تهران، 1381.
  12. الشیرازی، صدرالدین محمد (ملاصدرا)، الاسفار الاربعة فی الحکمة المتعالیة، جزء اول از السفر الثالث، مکتبة مصطفوی، قم، 1386.
  13.  ____________ ، المبدأ و المعاد فی الحکمة المتعالیة، ج 1، تصحیح و تحقیق دکتر محمد ذبیحی و دکتر جعفر شاه‌نظری، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1381.
  14. صفایی، سید احمد، علم کلام، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم، تهران، 1368.
  15. طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، منشورات جماعه المدرسین، بی‌تا، ج 7، قم.
  16. ____________ ، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی، شهید مرتضی مطهری، انتشارات صدرا،  بی‌تا، جلد5 ، قم.
  17. ____________  ، نهایة الحکمة، موسسة النشرالاسلامی، چاپ 13، قم، 1416.
  18. عبدالجبار القاضی، شرح الاصول الخمسة، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1422.
  19. العبیدی الحسین، عمیدالدین ابوعبدالله عبدالمطلب بن مجدالدین؛ اشراق اللاهوت فی نقد شرح یاقوت، تصحیح علی اکبر ضیایی، مرکز نشر میراث مکتوب، چاپ اول، (الیاقوت لابی اسحاق ابراهیم بن نوبخت، انوار الملکوت فی شرح الیاقوت للعلامه الحلی)، تهران، 1381.
  20. عصار، سید محمد کاظم، مجموعة آثار، سید جلال الدین آشتیانی، امیرکبیر، تهران.
  21. الفخر الرازی، عمر بن مسعود، التفسیر الکبیر، ج 17، جزء 22، دار احیاء تراث العربی، بیروت، چاپ 3، بی‌تا.
  22. مشکوة الدینی، عبدالمحسن، تمهید الاصول در علم کلام اسلامی، شرح بخش نظری رسالة جمل العلم والعمل، تألیف سید مرتضی، شرح از محمد بن الحسن الطوسی، انجمن حکمت و فلسفه، تهران، 1358.
  23. کراجکی محمد بن علی بن عثمان، کنز الفؤاد، دارالذخایر، چاپ اول،  قم، 1410.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار