جاودانگی عالم در تعامل با خلقت از دیدگاه ابن رشد

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه قم

چکیده

بسیاری از فیلسوفان با استدلال‌های فلسفی خود به قدم عالم معتقد شده‌اند، درعین حال، بر این باورند که انبیاG در معارف خود، حدوث عالم را بیان کرده‌اند. غزالی نیز در این مسئله به تکفیر فلاسفه پرداخته است. اما ابن‌رشد در برابر وی به دفاع از فلسفه برخاسته و اعتراضات او را پاسخ داده است. ولی عقیدة خود ابن‌رشد چیست؟
بعضی به این دلیل که نتوانسته‌اند بین آرای او جمع کنند، گاهی او را متهم به تناقض‌گویی کرده و گاهی نیز داشتن دو نظر مختلف را به او نسبت داده‌اند. مقالة حاضر به بازسازی نظر ابن‌رشد در این مسئله پرداخته و پس از بیان کیفیت جمع بین دین و فلسفه از نظر فیلسوف قرطبه به این نتیجه رسیده که ابن‌رشد بدون مسئلة جمع بین شریعت و حکمت قابل شناخت نیست. وی در تفسیر مابعدالطبیعه که در آن‌جا، تنها شارح ومفسر آرای ارسطوست، قدم عالم را گفته، ولی در آثاری که عقیدة شخصی خود را بیان می‌کند، به حدوث عالم گرایش دارد و با تأویل لفظ خلقت و مجاز دانستن آن و تمایز بین حدوث ذاتی و زمانی راهی برای پیوند عقل و نقل یافته است.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Eternity and Creation of the World as Viewed by Averroes

نویسنده [English]

  • Ahmad ‘ Abedi
چکیده [English]

On the basis of their philosophical arguments, some philosophers, on the one hand, came to believe the eternity of the world; at the same time, they believe that the prophets have affirmed the creation of the world in their teachings. On the other hand, some famous thinkers, including Algazel, had objections to the above-mentioned philosophers and excommunicated them. However, Averroes, a philosopher of Cordova, defended the philosophers and presented answers to his objections. Yet some thinkers were not able to understand different aspects of Averroes’ viewpoint and accused him of self-contradiction. The present essay attempts to explain his viewpoint on this problem and sets forth the how of his gathering Shari`ah and wisdom, without which he remains unknowable.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • creation of the world
  • temporal eternal
  • essential contingency
  • temporal contingency
  • gathering reason and tradition
  • errors of philosophers
  1. قرآن مجید
  2. آشتیانی، سیدجلال‌الدین، نقدی بر تهافت الفلاسفه غزالی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1378 ش.
  3. ابن‌رشد، محمد بن احمد بن محمد بن رشد، فصل المقال و تقریر مابین الشریعة والحکمة من الاتصال، تحقیق عبدالمجید همو، دار معهد للطباعة والنشر، دمشق، 1996.
  4. ـــــــــ ، تهافت التهافت، تحقیق احمد شمس‌الدین، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1421 ق.
  5. ـــــــــ ، الکشف عن مناهج الأدلة فی عقائد الملة، تحقیق دکتر محمدعابد جابری، مرکز دراسات الوحدة العربیة، بیروت، 1998.
  6. ـــــــــ ، تفسیر مابعدالطبیة، تحقیق عثمان امین، انتشارات حکمت، تهران، 1377 ش.
  7. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات والتنبیهات، دفتر نشر کتاب، تهران، 1378 ش.
  8. ــــــ ، النجاة من االغرق فی بحرالضلالات، تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1364 ش.
  9. بدوی، عبدالرحمان، مؤلفات الغزالی، وکالة المطبوعات، کویت، 1977.
  10. جابری، محمدعابد، ابن‌رشد سیرة و فکر، مرکز دراسات الوحدة العربیة، بیروت، 1998.
  11. ـــــــ ، المدرسة الفلسفیة فی المغرب والاندلس، رباط، کلیة الآداب، 1978.
  12. آلوسی، حسام‌الدین، نقد ابن‌رشد لفلسفات الوجود، ابن‌رشد فیلسوف الشرق والغرب، اشراف مقداد عرفه منسیه، منشورات المجمع الثقانی، تونس، 1999.
  13. حمانه بخاری، ماذا یمکن ان نستفیده من ابن‌رشد الیوم، ابن‌رشد فیلسوف الشرق والغرب، همان.
  14. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن الحسن، تجرید الاعتقاد، تحقیق محمدجواد حسینی جلالی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1407ق.
  15. راغب اصفهانی، تفصیل النشأتین و تحصیل السعادتین، بی‌تا ، بی‌جا، بی‌نا.
  16. زینب محمود خضیری، اثر ابن‌رشد فی فلسفة العصور الوسطی، مکتبة انجلوالمصریة، قاهره، بی‌تا.
  17. ـــــــــ ، مشروع ابن‌رشد الاسلامی، ابن‌رشد فیلسوف الشرق والغرب، همان.
  18. سالم حمیش، عن الرشدیة، ابن‌رشد فیلسوف الشرق والغرب، همان.
  19. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم شیرازی، رسالة فی‌الحدوث، تحقیق دکتر سیدحسین موسویان، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1378 ش.
  20. علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، تحقیق جمعی از محققان، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1356ش.
  21. علامه حلی، حسن بن یوسف، انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، تحقیق محمد نجفی زنجانی، انتشارات رضی، قم، 1363 ش.
  22. غزالی، ابوحامد محمد، تهافت الفلاسفه، تحقیق جیرارجهامی، دارالفکر اللبنانی، بیروت، 1993.
  23. عزیز حدادی، صورة ابن‌رشد فی الکتابات الاروبیة والعربیة، مطبعة مابعدالحداثه، فاس، 2000.
  24. کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه، یونان و روم، ترجمة سیدجلال‌الدین مجتبوی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1368 ش.
  25. کحاله، عمررضا، الفلسفة و ملحقاتها، دمشق، مطبعة الحجاز، 1974.
  26. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1388 ق.
  27. ماسیمو، کامبانینی، الوجود واللغة فی کتاب ابن‌رشد، ابن‌رشد فیلسوف الشرق والغرب،‌ همان.
  28. ماجد، فخری، ابن‌رشد فیلسوف قرطبه، دارالمشرق، بیروت، 1992.
  29. ـــــــــــــــــــــــ  ، قدم العالم، ابن رشد فیلسوف الشرق و الغرب، همان.
  30. میرداماد، محمدباقر حسینی، القبسات، به اهتمام مهدی محقق، انتشارات دانشگاه تهران، 1367 ش.

نشار،‌ مصطفی حسن، فکرة الالوهیة‌ عند افلاطون، بیروت، 2002.

CAPTCHA Image