خداباوری و استدلال انباشتی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار فلسفه و کلام اسلامی، گروه معارف اهل‌البیت(ع)، دانشکده الهیات و معارف اهل‌البیت(ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشجوی دکتری فلسفۀ معاصر، گروه فلسفه، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران.

10.22091/jptr.2024.10906.3080

چکیده

برنامۀ پیشگامانۀ الهیات طبیعی، صورت‌بندیِ استدلال‌های خداباورانه با تکیه بر تحقیقات تجربی بوده است. برخی الهیدانان طبیعی به استدلال یا برهان انباشتی توجه داشته‌اند. طبق برهان انباشتی، دلایلی که بر اساس برخی معیارها به‌نحو جداگانه ضعیف ارزیابی می‌شوند، ممکن است ترکیب شوند تا استدلال‌هایی را تولید کنند که قوی‌تر باشند. از این استدلال دو صورت‌بندیِ قیاسی و غیرقیاسی ارائه می‌شود. هر دو صورت‌بندی در سه سطح مورد ارزیابی قرار می‌گیرند: 1. مزیت‌ها: تردید در خداناباوری و ندانم‌باوری و تثبیت باورهای خداباورانه. 2. اِشکالات قابل رفع: پیچیدگی فرآیند برهان انباشتی و دشواری آن برای عموم مردم، بی‌توجهی به فرضیه‌های رقیب و عدم تضمین قبول نتیجه به‌دلیل احتمال بالای 50% مقدمات. 3. انتقادات: درآمیختگی بین احتمال درستیِ باور و میزان معقولیت باور و تعیین‌ناپذیریِ مقادیر و ارزش‌گذاریِ مشخصی برای ضروب احتمالاتیِ استدلال انباشتی. این پژوهش، با تبیین کاربست الگوی انباشتی در سنت اسلامی ادامه می‌یابد تا نشان دهد چگونه اندیشمندان مسلمان، الگوی انباشتی را در اثبات وجود خدا و روش‌شناسی اعتقادات همچون تراکم ظنون، اثبات صدق نبوت و اقناع‌پذیری به‌کار می‌گیرند. استدلال انباشتی به‌رغم برخی نقاط ضعف، آنجا که در تقویت باورهای بنیادینِ نظری (اعتقادات) و نیز شعائر و مناسک (عبادات و اخلاقیات) در دین اثربخشی دارد، عقلانی و قابل دفاع است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Theism and Cumulative Argument

نویسندگان [English]

  • Ahmad Ebadi 1
  • Mohammad Emdadi Masuleh 2
1 Associate Professor of Philosophy and Islamic Theology, Faculty of Theology and Ahlulbayt's Studies, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Ph.D. Candidate of Contemporary Philosophy, Department of Philosophy, Faculty of Literature and Humanities, Imam Khomeini International University (IKIU), Qazvin, Iran.
چکیده [English]

In recent scholarly discourse, natural theology’s forefront initiative has been the construction of theistic arguments grounded in empirical observations. A notable focus within this domain is the cumulative argument (CA) approach. The CA posits that individually modest arguments, when synergized, can forge a more compelling collective case. This approach bifurcates into deductive and non-deductive methodologies, both scrutinized through a descriptive-analytical lens across three evaluative tiers: 1. Merits: The CA challenges atheistic and agnostic skepticism, bolstering theistic convictions. 2. Solvable Critiques: The CA process is complex and challenging for the general public, it overlooks competing hypotheses, and a mere 50% likelihood assigned to premises fails to substantiate conclusive acceptance. 3. Critiques: The CA blurs distinctions between belief accuracy probability and rationality degree; it also grapples with assigning definitive values to probability multipliers. This paper culminates with an exploration of the CA’s implementation within Islamic intellectual traditions, illustrating its application in affirming divine existence and underpinning methodologies like suspicious density and prophetic veracity, ultimately aiming to convince counterparts through reasoned dialogue. Although it has some limitations, CA is both rational and defensible when it effectively reinforces core theoretical beliefs and religious practices, including worship and ethics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cumulative Argument
  • Natural Theology
  • Deductive Argument
  • Non-Deductive Argument
  • Methodology of Religious Studies
CAPTCHA Image