تبیین رابطه صفات ذاتی و ذات واجب از دیدگاه ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مرکز تحقیق و توسعه

2 کارشناس ارشد فلسفه و کلام

چکیده

چکیده
پیرامون صفات ذاتی خداوند دو دیدگاه عمده وجود دارد. فلاسفه اسلامی قبل از صدرا و متکلمان امامیه عینیت صفات و ذات را برگزیدند. دسته ای از متکلمان غیر امامیه مانند اشاعره و کرامیه قائل به زیادت صفات بر ذات شدند ملاصدرا با رد کردن دیدگاه متکلمین غیر امامیه ادعای فلاسفه و متکلمان امامیه قبل از خود را که تنها با مبنا قرار دادن بساطت ذات، کثرت صفات را از ذات واجب نفی کردند؛ برگزید و ادعای عینیت صفات و ذات در تحقق خارجی را مطرح کرد. وی ضمن تشبیه رابطه صفات و ذات به رابطه معقولات ثانی فلسفی و وجود، و با استفاده از حیثیت تقییدیه کیفیت عینیت صفات و ذات را بیان کرد. ملاصدرا در مقام تصدیق و اثبات علاوه بر بیان محذورات زیادت صفات بر ذات و شکل دادن آنها در قالب قیاس استثنائی؛ استدلال های دیگری را اقامه کرد که با استفاده از مبانی خاص فلسفی خود نظیر اصالت و تشکیک وجود به اثبات مدعای خویش نائل آمد. به مناسبت طرح بحث صفات ذات؛ صفات اضافی، سلبی و فعلی هم بررسی شد که با تحلیل صدرا صفات اضافی و سلبی عین ذات واجب هستند و صفات فعل هم به اعتبار ارجاع به صفت قدرت عین واجب شدند.
واژه گان کلیدی: صفات ذات، وحدت ذات، کثرت صفات، بساطت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Explanation as to the Relationship between Essential Attributes and Necessary Essence in Mulla Sadra's Viewpoint

نویسندگان [English]

  • Hamid Reza Khademi 1
  • Salman Shariati 2
1 Assistant professor of philosophy, researching and development institute of Humanism Science, corresponding author
2 MA student of Islamic philosophy and theology, Qom University
چکیده [English]

There are two main views about essential attributes of God. Muslim philosophers prior to Mulla Sadra and Imamiyyah theologians believed in the identity of attributes and essence. A group of non-Imamiyyah theologians, including Ash'arites and Karramiyyah, believed in the augmentation of attributes over essence. Refuting the view of non-Imamiyyah theologians, Mulla Sadra accepted the claim of Imamiyyah philosophers and theologians prior to him, who negated the multiplicity of attributes from necessary essence on the basis of simplicity of essence, and proposed the identity of attributes and essence in external actualization. Likening the relationship between attributes and essence to the relationship between philosophical secondary intelligibles and being, and using the conditional mode, Mulla Sadra explained the identity of attributes and essence. In addition to explaining the false consequences of augmentation of attributes over essence and forming them in the form of an exceptional deduction and in order to prove his idea, he put forward other arguments and could prove his claim using his own philosophical principles such as fundamentality and gradation of existence. Because of discussing the attributes of essence, relative and negative attributes are discussed in this paper, which are identical to necessary being, based on Mulla Sadra's analysis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • attributes of essence
  • unity of essence
  • multiplicity of attributes
  • simplicity

مراجع

  1.  

    1. ابن سینا، حسین بن عبد الله (1363). المبدأ والمعاد، به اهتمام: عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل با همکاری دانشگاه تهران.

    1. ابن سینا، حسین بن عبد الله (1376). الالهیات من کتاب الشفاء، تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
    2. ابن سینا، حسین بن عبد الله (1421). التعلیقات، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    3. ابن عبد الکریم العقل، ناصر (1418). القدریة والمرجئة، ریاض: دار الوطن.

    5. اشعری، ابو الحسن (1400). مقالات الاسلامیین، تصحیح: هلموت ریتر، بی‌جا: دار النشر.

    6. آشتیانی، سید جلال‌الدین (1370). شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم شیخ اکبر محیی‌الدین عربی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

    1. جوادی آملی، عبدالله (1389). رحیق مختوم، قم: مرکز نشر اسراء.

    8. سبزواری، ملاهادی (1360). التعلیقات علی الشواهد الربوبیة، تصحیح و تعلیق: سید جلال‌الدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.

    1. سبزواری، ملاهادی (1369-1379). شرح المنظومه، تهران: نشر ناب.
    2. سهروردی، شهاب الدین یحیی (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    3. شهرستانی، ابی الفتح محمد بن عبد الکریم (1421). الملل والنحل، تحقیق: امیر علی مهنا و علی حسن فاعور، بیروت: دار المعرفة.
    4. صدر الدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم (1354). المبدأ والمعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
    5. صدر الدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم (1360 الف). الشواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیة، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
    6. صدر الدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم (1360 ب). اسرار الآیات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
    7. صدر الدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم (1363 الف). مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
    8. صدر الدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم (1363 ب). المشاعر، تهران: کتاب‌خانه طهوری.
    9. صدر الدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم (1370). شرح اصول کافی، تصحیح: محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    10. صدر الدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم (1422). شرح الهدایة الاثیریة، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
    11. صدر الدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
    12. صدوق، محمد بن بابویه (1357). التوحید، تصحیح: هاشم حسینی طهرانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    13. صدوق، محمد بن بابویه (1412). الاعتقادات فی دین الامامیة، تحقیق: غلام‌رضا مازندرانی، قم: انتشارات المحقق.
    14. طباطبایی، محمد حسین (1368). اصول فلسفه و روش رئالیسم، تعلیقات: مرتضی مطهری، قم: انتشارات صدرا.
    15. طباطبایی، محمد حسین (1385). نهایة الحکمة، قم: مرکز اصدارات مؤسسة الامام الخمینی للتعلیم والبحث.
    16. طوسی، ابی جعفر نصیر الدین (1405). مصارع المصارع، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
    17. عطوان، حسین (1371). فرقه‌های اسلامی در سرزمین شام در عصر اموی، ترجمه: حمیدرضا شیخی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس.
    18. علم الهدی، سید مرتضی (1414). شرح جمل العلم والعمل، تصحیح: یعقوب جعفری مراغی، ایران: دار الاسوة للطباعة والنشر.
    19. فارابی، ابونصر (1405). الجمع بین رأی الحکیمین، تهران: انتشارات الزهراء.
    20. فارابی، ابونصر (1413). الکمال الفلسفة، تحقیق: جعفر آل یاسین، بیروت: دار المناهل.
    21. فارابی، ابونصر (1996). کتاب السیاسة المدنیة، بیروت: مکتبة الهلال.
    22. فارابی، ابونصر (بی‌تا). کتاب الحروف، تحقیق: محسن مهدی، بیروت: دار المشرق.
    23. مصباح یزدی، محمدتقی (1366). آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
    24. مطهری، مرتضی (1366). شرح مبسوط منظومه، قم: انتشارات حکمت.
    25. مطهری، مرتضی (1375). مجموعه آثار، تهران: صدرا.
    26. میرداماد، محمدباقر (1376). تقویم الایمان و شرحه کشف الحقائق، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
    27. میرداماد، محمدباقر (1381-1385). مصنفات میرداماد، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
    28. یزدان‌پناه، سید یدالله (1388). مبانی نظری عرفان نظری، قم: مؤسسه امام خمینی (ره).
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار