اعتقادنامه‌های شیخ بهایی و مجلسی: گزارش، مقایسه و تحلیل

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه اصفهان

چکیده

                                                   
ارائه اصول اعتقادات دینی به شکل مکتوب یا بیان آن به صورت شفاهی، سنتی دیرپا در میان مسلمانان است. این اعتقادنامه‌ها در حفظ و انتقال اصول زیربنایی و مشترک هر مکتب تلاش می‌کنند، اما در عین حال، برخی آرا و باورهای شخصی نویسنده یا گوینده را نیز در خود دارند که نباید آنها را با اصول مشترک فیه، اشتباه کرد. مسائل و مباحثی که هر نویسنده در رساله خود می‌آورد علاوه بر نشان دادن اساس مذهب او، نشانگر طرز تفکر، بینش و منش و شخصیت وی نیز هست. در این مقاله رساله اعتقادی شیخ بهایی و مجلسی تبیین و تحلیل و مقایسه می‌شود. مجلسی در رساله خود بیشتر در مقام توصیه و تجویز است و لحن دستوری او، رساله اعتقادی‌اش را به رساله‌های عملیه فقها شبیه کرده است. اما شیخ بهایی به طور مطلق، در مقام توصیف و تبیین رأی خود است و برخلاف مجلسی، به نقد یا تکفیر مخالفان نمی‌پردازد. شیخ بهایی، دو سوم حجم رساله خود را به مسائل عملی اسلام اختصاص داده اما مجلسی بیشترین همّ خود را صرف شرح اصول عقاید کرده و در بخش اعمال، به شرح مقدمات عمل و توصیه‌های اخلاقی بسنده کرده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Account, Comparison and Analysis of Two Letters of Beliefs

نویسنده [English]

  • Furough Al-Sadat Rahimpoor
چکیده [English]

 
 
Oral or written presentation of religious principles of faith is an old tradition among Muslims. The aim of these letters of beliefs is to preserve and transfer the basic and common principles of every sect. However, they include some of the writer or narrator's personal views and beliefs which should not be confused with those common principles. The issues and discussions presented by a writer in his/her treatise show not only the basis of his religion but also his way of thinking, insight, nature and character. The present paper elaborate on, analyzes and compares Sheikh Baha'i' and Majlesi's letters of beliefs. In his treatise, Majlesi is more concerned with recommendation and prescription, and his imperative language likens his treatise to jurists' practical treatises. In contrast, Sheikh Baha'i' absolutely describes and explains his views and does not criticize or anathematizes the opponents. He allocates two third of his treatise to the explanation of practical issues of Islam, but Majlesi allocates most of his treatise to the explanation of the principles of faith and considers the explanation of preliminaries of acts and moral recommendations sufficient in terms of acts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sheikh Baha'i'
  • Majlesi
  • treatise on the principles of faith
  • قرآن کریم.

    • ابن سینا، حسین بن عبدالله (1376). الشفا، الالهیات، تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    • جهان‌بخش، جویا (1387). اعتقادات شیخ بهایی، تهران: نشر اساطیر، چاپ اول.
    • حائری یزدی، مهدی (1361). هرم هستی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    • حر عاملی، محمد بن حسن (1403). وسایل الشیعه، تهران: مکتبه الاسلامیه، ج18 و 1.
    • خمینی، روح‌الله (1379 الف). کتاب الطهاره، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام (ره)، ج3.
    • ــــــــ (1379 ب). تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام (ره)، ج1.
    • خویی، ابوالقاسم (بی‌تا). التنقیح فی شرح العروه الوثقی، قم: آل البیت، ج3.
    • دینانی، غلامحسین (1379). ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران: طرح نو، چاپ دوم، ج2.
    • رازی، محمد بن زکریا (1371). السیره الفلسفیه، تصحیح: پول کراوس، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ دوم.
    • رخ‌شاد، محمدحسین (1381). در محضر علامه طباطبایی، قم: انتشارات آل علی (ع)، چاپ اول.
    • رحیم‌پور، فروغ السادات (1389). «تأملی در مبانی اختلاف نظر ابن‌سینا و ملاصدرا پیرامون صادر اول و انطباق آن با حقیقت محمدیه»، در: الاهیات تطبیقی، س1، ش4، ص73-88.
    • سید مرتضی، ابوالقاسم علی بن الحسین (1961). تنزیه الانبیاء، نجف: مطبعه الحیدریه.
    • شیخ بهایی، بهاء الدین محمد (1387). رساله الاعتقادات، مندرج در: اعتقادات شیخ بهایی، تهران: نشر اساطیر، چاپ اول.
    • ـــــــ (2537 شاهنشاهی). کشکول، گزینش: ابوالقاسم آیت‌اللهی، تهران: انتشارات توکا.
    • صدوق (ابن بابویه)، ابو جعفر محمد بن عبدالله (1412). الاعتقادات فی دین الامامیه، تحقیق: غلامرضا مازندرانی، قم: المطبعه العلمیه.
    • ـــــــ  (1392). من لا یحضره الفقیه، تصحیح و تعلیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: مکتبه الصدوق، ج1.
    • ـــــــ (1387). کتاب التوحید، ویرایش‌: هاشم الحسینی، تهران: مکتبه الصدوق.
    • صدر المتألهین، محمد بن ابراهیم (1383)، الاسفار الاربعه، تصحیح و مقدمه: مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول، ج1.
    • ـــــــ (بی‌تا). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تعلیق و تصحیح: سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    • طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: چاپ جامعه مدرسین.
    • ـــــــ (1363). نهایه الحکمه، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    • غزالی، ابوحامد محمد (1363). تهافت الفلاسفه، ترجمه: علی‌اصغر حلبی، بی‌جا: انتشارات زوار.
    • کلینی، محمد بن یعقوب (1388). الاصول من الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ج2.
    • مجلسی، محمدباقر (1368). مجموعه رسائل اعتقادی، تحقیق: سید مهدی رجایی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
    • ـــــــ (1403). بحار الانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء، ج17.
    • ـــــــ (بی‌تا). حق الیقین، تهران: انتشارات رشیدی.
    • ـــــــ (1409). الاعتقادات، قم: مکتبه العلامه المجلسی، چاپ اول.
    • مکدرموت، مارتین (1372). اندیشه‌های کلامی شیخ مفید، ترجمه: احمد آرام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    • مفید، محمد بن نعمان (1363). تصحیح الاعتقاد بصواب الانتقاد، مقدمه: هبه الدین شهرستانی، قم: منشورات رضی.
    • ـــــــ (1340). النکت الاعتقادیه، بغداد: مطبعه دار السلام.
CAPTCHA Image