معرفت‌شناسی حقوقی و اخلاقی از دیدگاه دانشمندان مسلمان‌

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشکده حقوق دانشگاه قم

چکیده

حق ‌و تکلیف، ممنوع و مجاز، و خوب و بد مهم‌ترین مفاهیمی‌اند که در فلسفۀ ارزش و به ویژه در فلسفۀ حقوق و اخلاق محور گفت‌و‌گو قرار می‌گیرند. یکی از عمده‌ترین جنبه‌های بحث از آنها جنبۀ معرفت‌شناسانه است. پرسش اصلی در این پژوهش ناظر به منشأ گزاره‌های حقوقی و اخلاقی است. آیا این گزاره‌ها ملاک صدقِ واقعی و خارجیِ مستقیم دارند؛ یا منشأ مستقیم آنها چیزی جز تصمیم، جعل و صلاحدید صاحبان تصمیم و قرارداد نیست؟ طبیعت‌گرایان حقوقی و اخلاقی با قرائت‌های مختلف احتمال نخست را برگزیده‌اند؛ و قراردادگرایان در پی اثبات احتمال دوم برآمده‌اند. در این نوشتار، با این پیش‌فرض که جعل و انشاء در حوزه حکمت عملی از جنس ایجاد اعتباری قلمداد می‌شود، نظریۀ قرارداد عقلایی قابل دفاع‌تر و انتقادات وارد بر آن قابل پاسخ دانسته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legal Epistemology from the Perspective of Muslim Scholars

نویسنده [English]

  • Ahmad Deylami
چکیده [English]

The concepts of right and obligation, of lawful and unlawful, and of good and bad are the most focal ones in the philosophy of value, particularly in the philosophy of law and ethics. They are mostly discussed from epistemological aspects. Our main question in this survey is of the origin of legal and ethical propositions. Do they directly relate to an objective external reality that determines their truth; or are they only based on the intentions and the purposes of the people who stipulate them? Legal and moral naturalists have chosen the first explanation with various interpretations, and conventionalists have tried to prove the second one. In this study, configuration and construction are regarded as mental construct entities in practical philosophy and the theory of conventionalism is shown to be more reasonable and defensible.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • legal epistemology
  • ethical epistemology
  • naturalism
  • conventionalism
  • the tools of knowledge
  • religiousknowledge

مراجع

1. ابن‌سینا، 1403، اشارات و تنبیهات، قم، دفتر نشر کتاب.
2. اصفهانی، محمد‌حسین (کمپانی)، 1415، نهایه الدرایه، تحقیق ابوالحسن قائمی، قم، آل البیت، چاپ اول، ج3.
3. جوادی آملی، عبدالله، 1383، فلسفه حقوق بشر، قم، نشر اسرا، چاپ چهارم.
4. حائری، سید کاظم، 1407، مباحث الاصول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ج1.
5. حائری یزدی، سید مهدی، 1361، کاوش‌های عقل عملی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
6. خراسانی، محمد‌کاظم، بی‌تا، الفوائد الاصولیه، پیوست حاشیه فرائدالاصول، قم، منشورات بصیرتی.
7. ---------- ، 1417، کفایه الاصول، قم، آل البیت (ع)، چاپ دوم.
8. خمینی، سید مصطفی، 1385، تحریرات فی الاصول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ دوم.
9. خویی، سید ابوالقاسم، 1409، مصباح الاصول (تقریر محمد سرور واعظ حسینی بهسودی)، قم، داوری، چاپ اول.
10. سبحانی جعفر، 1382، حسن و قبح عقلی، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ اول.
11. سبزواری، هادی، 1375، شرح الاسماء الحسنی، تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
12. شهابی، محمود، 1361، رهبر خرد، تهران، کتابفروشی خیام، چاپ ششم.
13. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، 1425، نهایه الاقدام فی علم الکلام، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
14. رازی، قطب‌الدین، 1403، محاکمات (چاپ شده در پاورقی شرح اشارات)، قم، دفتر نشر کتاب.
15. طوسی، خواجه نصیرالدین، 1403، شرح اشارات (چاپ شده در ضمن الاشارات و التنبیهات)، قم، دفتر نشر کتاب.
16. ---------- ، 1360، اخلاق ناصری، تصحیح و تنقیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران، انتشارات خوارزمی.
18. ---------- ، 1413، تجرید الاعتقاد، قم، مؤسسه نشر اسلامی.
17. ---------- ، 1405، نقد المحصل، بیروت، دارالاضواء.
18. لاهیجی، عبدالرزاق، 1364، سرمایه ایمان، به کوشش و تصحیح صادق لاریجانی، تهران، الزهراء، چاپ دوم.
19. ---------- ، 1388، گوهر مراد، تهران، نشر سایه، چاپ دوم.
20. حلی، 1363، الجوهر النضید، قم، انتشارات بیدار.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار