طباطبایی و نظریۀ «روح معنا» در تبیین الفاظ متشابه قرآن

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه مفید

2 استاد دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات

3 استاد دانشگاه تربیت مدرس تهران.

چکیده

 
 
دربارۀ الفاظ متشابه قرآن مانند لوح، قلم، عرش، کرسی و ... دو دیدگاه اصلی وجود دارد. یک نظر آن است که این واژه‌ها در معانی محسوس، حقیقت، و در معانی معقول مجازند، اما طبق دیدگاه دیگر این واژه‌ها در معانی معقول هم حقیقت‌اند. طبق این دیدگاه، که آن را با الهام از غزالی «نظریۀ روح معنا» نامیده‌ایم، الفاظ بر ارواح معانی وضع شده‌اند و خصوصیات مصادیق در معنای اصلی وجود ندارد. اصل این دیدگاه از غزالی است و بسیاری از عارفان و حکیمان پس از او هم آن را پذیرفته‌اند. این دیدگاه خود به سه صورت قابل تقریر است که دیدگاه طباطبایی در المیزان دربارۀ این الفاظ نیز با یکی از این تقریرات سه‌گانه مطابقت دارد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Tabatabai and the Theory of "the Kernel of Meaning" as a Device for Explaining Metaphorical Words of the Qur'an 1. ابن ترکه اصفهانی، صائن‌الدین علی بن محمد، 1375،

نویسندگان [English]

  • Hamid Shiwa 1
  • Sayyid Muhammad Baqir Hujjati 2
  • Nihle Gharawi Naini 3
چکیده [English]

There are two basic viewpoints about the metaphorical words of the Qur'an such as: tablet, pen, throne, stool etc. These words, according to one viewpoint, are literally used in their sensible meanings but metaphorically in the philosophical meanings. According to the other viewpoint, however, they are literally and really used even in their philosophical meanings. According to this view that we have called it, inspired by Ghazali, the "theory of the kernel of meaning, words are coined for the universal meanings and, in other words, for the kernel of meaning, not only for the sensible instances. This idea is proposed for the first time by Ghazali and then many philosophers and mystics agreed with his idea. This view has three readings one of which is elaborated in Al-Mizan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • metaphorical words of the Qur'an
  • coinage of words
  • the theory of the kernel of meaning
  • Ghazali
  • Tabatabai

مراجع

  1.  

    1. ابن ترکه اصفهانی، صائن‌الدین علی بن محمد، 1375، شرح گلشن راز، به تصحیح و تعلیق کاظم دزفولیان، نشر آفرینش.
    2. ابن رشد، 1993، تهافت التهافت‏، با مقدمه و تعلیق محمد العریبى‏، بیروت‏، انتشارات دارالفکر.
    3. ابوزید، نصر حامد، ۱۳۸۰، معنای متن (پژوهشی در علوم قرآن)، مرتضی کریمی‌نیا، تهران، طرح نو.
    4. افلاطون، 1380، دورۀ آثار، ج2، محمدحسن لطفی، تهران، انتشارات خوارزمی، چاپ سوم.
    5. جندی، مؤید الدین، ۱۳۸۰، شرح فصوص‌الحکم، قم، انتشارات بوستان کتاب.
    6. جوادی آملی، عبدالله، ۱۳۸۴، سرچشمۀ اندیشه، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ دوم.
    7. خمینی، روح‌الله، 1373، مناهج الوصول إلی علم الاصول، قم، انتشارات مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    8. ------- ، 1376، مصباح الهدایة إلى الخلافة و الولایة، تهران مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ سوم.
    9. ------- ، ۱۳۸۱، شرح دعاء السحر، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم.
    10. زمخشرى، محمود، 1407، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، بیروت‏، دار الکتاب العربی‏.
    11. سبزوارى‏، ملاهادی، 1360، التعلیقات على الشواهد الربوبیة، مشهد، المرکز الجامعى للنشر، چاپ دوم‏.
    12. ------- ، 1369- 1379، شرح المنظومة، تهران، نشر ناب‏.
    13. ------- ، 1372، شرح الأسماء، به تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    14. ------- ، 1383، اسرار الحکم‏، به تصحیح کریم فیضى، قم، مطبوعات دینى‏.
    15. سیوطی، جلال الدین، ۱۴۲۰، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت، دارالفکر.
    16. شیرازی، صدرالدین محمد، 1354، المبدأ و المعاد، به تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانى‏، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران‏.
    17. ------- ، 1363، مفاتیح الغیب‏، با مقدمه و تصحیح محمد خواجوى، ‏ تهران، مؤسسۀ تحقیقات فرهنگى‏.
    18. ------- ، 13۶۶، تفسیر القرآن الکریم، قم، انتشارات بیدار.
    19. ------- ، 1366، شرح أصول الکافی‏، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏.
    20. ------- ، 1387، سه رسالۀ فلسفى‏، با مقدمه و تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانى، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم، چاپ سوم‏.
    21. ------- ، 1981، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت‏، دار احیاء التراث‏، الطبعة الثالثة.
    22. طباطبایی، سید محمدحسین، 1417، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
    23. ------- ، بی‌تا، حاشیة الکفایة، بی‌جا، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
    24. غزالی، ابوحامد محمد، ۱۴۱۱، جواهر القرآن، بیروت، دار احیاء العلوم، الطبعة الثالثة.
    25. ------- ، ۱۴۱۶، مجموعة رسائل الامام الغزالى، ‏بیروت، انتشارات دارالفکر.
    26. ------- ، بی‌تا، إحیاء علوم الدین‏، بیروت، دار الکتاب العربى.
    27. فیض کاشانی، ملامحسن، 1375، اصول المعارف، با تعلیق و تصحیح و مقدمۀ سید جلال‌الدین آشتیانى، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى‏، چاپ سوم.
    28. ------- ، 13751379، علم الیقین، حسین استاد ولی، تهران، انتشارات حکمت.
    29. ------- ، 13751415، الصافی، تهران، انتشارات الصدر، چاپ دوم‏.
    30. قیصرى‏، داوود، 1375، شرح فصوص ‌الحکم، به کوشش سید جلال‌الدین آشتیانى‏، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى‏.
    31. کاشانی، کمال‌الدین عبدالرزاق، 1381، اصطلاحات الصوفیة، تهران، انتشارات حکمت.
    32. لاهیجی، شمس‌الدین محمد، ۱۳۷۱، مفاتیح ‌الاعجاز فی شرح گلشن راز، انتشارات سعدی، چاپ پنجم.
    33. ویتگنشتاین، لودویگ، 1380، پژوهش‌های فلسفی، فریدون فاطمی، تهران، نشر مرکز.
      1. Whittingham, Martin, 2007, Al-Ghazali and the Quran (One Book, Many Meanings), Routledge.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار