زیبایی‌شناسی اسلوب و معنا در سبک نویسندگی ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت معلم آذربایجان

چکیده

محمدبن ابراهیم، مشهور به ملاصدرا از جملۀ دانشمندانی است که اسلوبی ساده و روان و در عین حال بلیغ و متعالی، محمل افکار بلند و عمیق وی گشته؛ کسی که عمق و گستردگی معنا و زیبایی و استواری اسلوب، در کنار اندیشۀ فلسفی و عرفانی فراخ و تابناکش، رمز و راز پایندگی و جاودانگی سخن او را باعث شده است. سبک نویسندگی ملاصدرا، به جهت برخورداری از ویژگی‌های نثر فنی، اسلوبی زیبا، رفیع و شکوهمند دارد. دقت در گزینش و انتخاب واژگان، حسن مطلع، حسن تخلّص، حسن ختام، تناسب و همبستگی و توافق میان الفاظ، قوّت و استحکام اسلوب که در بهره‌گیری از صور خیالی همچون تشبیه، استعاره، کنایه و استفاده از اسلوب‌های استدلالی و استشهادی و اقتباس از قرآن و حدیث، نمود یافته؛ استیفای معنا و پرداختن به همهٴ جوانب معنا که در قالب صنایعی چون ایغال، توشیع، تذییل، اعتراض، تقسیم و ... به چشم می‌خورد و نیز فضایی لبریز از موسیقی و آهنگی دلنشین که در ظرافت‌هایی همچون، سجع، موازنه، طباق، جناس، مراعات‌النظیر، ردّ العجز علی الصدر، تشابه الاطراف و ... نواخته می‌شود، علاوه بر تعمیق و تلطیف معنا، از بارز‌ترین ویژگی‌های سبک نویسندگی ملاصدراست که زیبایی روح‌افزایی به کلام وی بخشیده است. در این مقاله، بر اساس آثار وی، سبک نویسندگی او را از منظر زیبایی‌شناسی بررسی می‌کنیم.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Aesthetic Feature of Style and Meaning in the Mulla Sadra's Style of Writing

نویسنده [English]

  • Amir Muqaddam Muttaqi
چکیده [English]

Muhammad Inb Ebrahim, well known as Mulla Sadra, is among thinkers whose simple and fluent and yet expressive style of writing carries his deep and transcendent thoughts. The depth and width of his teachings and his elegant style of writing, alongside the exalted and glorious philosophical and mystical thoughts, is the secret of the stability and perpetuity of his works. Choosing of words carefully, beauty of exordium, beauty of conclusion, symmetry and harmony and synergy between words, enjoyment of fantasy literature in the forms of: simile, metaphor, irony, and also enjoyment of argumentative and intuitive methods and benefiting from the Qur'an and traditions are some features of his style of writing. Also, covering all aspects of the subject in figures of speech such as: Ighal (to add some extra explanations in the end of discussion), Tawshih (to interpret a dual word with two single words), Tazyeel (to repeat the meaning of a sentence in other words), I'tiraz (to add a parenthetical sentence), Taqsim (to mention appropriate divisions) etc, are some other features of his beautiful style of writing. Also a musical atmosphere and melodies rhythm gained by using some other figures of speech such as: rhythm, balance, tibagh (to mention a word ant its contrary like light and dark),  pun, symmetry, Mura'aat al-Nazir (to mention related words In a situation), using tow forms of a word in the top and end of a sentence, Tashabuh al-'Atraf (to repeat in the heed of a sentence the word used in the end of the previous one) added to the beauty of his works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • aesthetic
  • style of writing
  • Mulla Sadra

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن منقذ، أسامة بن مرشد بن علی، 1407، البدیع فی البدیع فی نقد الشعر، بیروت، دارالکتب العلمیة، الطبعة الأولی.
  3. ابوزهره، محمد، 1370، معجزۀ بزرگ، محمود ذبیحی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی مشهد، چاپ اول.
  4. احمد بدوی، احمد، 1996، اسس النقد الأدبی عند العرب، القاهرة، دار نهضة مصر للطباعة و النشر.
  5. ایران‌زاده، نعمت‌الله، 1377، «نظری به تدوین دانش بدیع در ادب فارسی»، در: مجله دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی، ش6، زمستان.
  6. بو ملحم، علی، 1995، فی الأسلوب الأدبی، بیروت، دار و مکتبة الهلال، الطبعة الثانیة.
  7. التفتازانی، سعد‌الدین، 1416، کتاب المطوّل، قم، مکتبة الداوری، الطبعة الرابعة.
  8. الجارم، علی و امین، مصطفی، 1413، البلاغة الواضحة، قم، دار الثقافة، الطبعة الثالثة.
  9. حاج‌ابراهیمی، محمد‌کاظم، 1376، النقد الادبی، انتشارات دانشگاه اصفهان، چاپ اول.

10.الحسینی الموسوی الجزائری، نور‌الدین بن نعمة‌الله، بی‌تا، فروق اللغات فی تمییز بین مفاد الکلمات، مکتب نشر الثقافة الاسلامیة، الطبعة الثالثة.

  1. رجایی، محمد‌خلیل، 1379، معالم البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، مرکز نشر دانشگاه شیراز، چاپ پنجم.
  2. شیرازی (ملاصدرا)، 1363، المشاعر، بدیع‌الملک میرزا عماد الدوله، چاپ دوم.
  3. ------- ، 1377، تفسیر آیه النور، ترجمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، چاپ دوم.
  4. ------- ، 1377، تفسیر سوره جمعه، ترجمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، چاپ دوم.
  5. ------- ، 1377، تفسیر سوره واقعه، ترجمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، چاپ دوم.
  6. ------- ، 1377، رساله سه اصل، تصحیح سید حسین نصر، تهران، انتشارات روزنه، چاپ سوم.
  7. ------- ، 1380، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، ترجمه محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، چاپ اول، ج1/1و 2/4.
  8. ------- ، 1419، المظاهر الالاهیة، تحقیق جلال‌الدین الآشتیانی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیة، الطبعة الثانیة.
  9. ------- ، تفسیر القرآن الکریم، آیة الکرسی و النور، قم، انتشارات بیدار، ج4.
  10. ------- ، تفسیر سورة البقرة، قم، انتشارات بیدار، ج3.
  11. ------- ، تفسیر سورة الواقعة، قم، انتشارات بیدار، ج7.
  12. ------- ، 1981، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة، ج1، 7، 9.
  13. ------- ، 1360، مقدمة الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، مؤسسة التاریخ العربی، الطبعة الثانیة.
  14. ------- ، 1362، رسائل فلسفی، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم.
  15. ------- ، 1419، مفاتیح‌الغیب، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، الطبعة الأولی، الجزء الثانی.
  16. ------- ، 1422، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال‌الدین الآشتیانی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، الطبعة الثالثة.
  17. شیرازی، أحمد أمین، 1369، آیین بلاغت، ناشر: مؤلف، چاپ دوم.
  18. صابری، علی، 1384، النقد الأدبی و تطوره فی الأدب العربی، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول.
  19. عسکری، ابو هلال حسن بن عبدالله بن سهل، 1372، معیار البلاغة: مقدمه‌ای در مباحث علوم بلاغت، ترجمه الصناعتین، محمد‌جواد نصیری، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  20. العقاد، بی‌تا، مراجعات فی الآداب و الفنون، مصر، المطبعة المصریه.
  21. غریب، رز، 1378، نقد بر مبنای زیبایی‌شناسی و تأثیر آن در نقد عربی، نجمه رجایی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی، چاپ اول.
  22. الفاخوری، حنا، 1377، تاریخ الأدب العربی، تهران، انتشارات طوس، چاپ اول.
  23. مازندرانی، محمد‌هادی بن محمد صالح، 1376، انوار البلاغة، به کوشش محمد‌علی غلامی‌نژاد، تهران، مرکز فرهنگی قبله، چاپ اول.
  24. المصری، ابن أبی الإصبع، 1368، بدیع القرآن، علی میر‌لوحی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
  25. الهاشمی بک، سید احمد، 1314، جواهر البلاغة فی المعانی و البیان و بدیع، قم، مکتبة المصطفوی، الطبعة السادسة.
  26. ------- ، 1380، جواهر البلاغة، حسن عرفان، قم، نشر بلاغت، چاپ اول، ج2.

هاشمی خراسانی، ابو معین حمید ‌الدین، 1371، مفصّل شرح مطوّل، نشر حاذق، چاپ اول، ج 6 و 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار