تبیین و ارزیابی انواع ناسازگارباوری اختیارگرا در حل تعارض بین اختیار انسان و جهان جبری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فلسفه از دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد فلسفه دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

ناسازگارباوری اختیارگرا‌‌‌‌‌‌، تعیّن علّی حاکم بر تمام رخدادهای عالم را مانعی جدّی‌‌ بر سر راه اختیار فاعل می‌‌داند. از این‌رو، ذیل سه رویکرد نامتعیّن‌انگاری صرف‌‌‌‌‌‌، علّیّت نامتعیّن رخدادها و علّیّت فاعل به دنبال راهی جهت تأمین اختیار انسان است. در پژوهش حاضر به دیدگاه نظریه‌‌پردازان اصلی این سه حوزه‌‌ اشاره کرده و به تبیین و نقد آن‌ها می‌‌پردازیم. سپس با اتکا به تعریف «اختیار» بر مبنای دو اصل «وجود جایگزین‌‌های محتمل در لحظه انتخاب» و «کنترل فعالانه فاعل نسبت به فعل»؛ نشان خواهیم دا‌‌د که تنها «علّیّت فاعل»‌‌‌‌‌‌، موفق به ارائۀ تصویری معقول از فاعلیت اختیاری انسان می‌‌شود؛ زیرا دیدگاه‌‌های رقیبش از نقش فاعل در کنترل و هدایت فعل اختیاری غفلت کرده و فعل اختیاری را صرفاً به فعلی اتفاقی و تصادفی تقلیل می‌‌دهند. «علّیّت فاعل» با انکار انحصار نقش علّیّت برای رخدادها، مدعی است که آدمی در اراده کردن تنها متأثر از رخدادهای پیرامون خود نیست، بلکه بالذّات و با قوای علّی‌‌ای که دارد‌‌‌‌‌، حداقل علّت ایجاد یکی از رخدادهای نفسانی‌‌ای می‌‌شود که آغازگر فرایند تحقق فعل خارجی است. از این‌رو، به‌رغم تعیّن علّی او حقیقتاً مختار است و هدایت و کنترل فعلش را در دست دارد.
 

تازه های تحقیق

نتیجه‌گیری

به همان میزان که تعیّن‌انگاریِ علّی تهدید جدّی‌‌ای برای فعل اختیاری تحت کنترل فاعل به حساب می‌آید، نامتعیّن‌انگاری با دو نگاه «عدم علّیّت» و «علّیّت نامتعیّن رخدادها» نیز اختیار را تهدید کرده و نمی‌‌توانند به‌درستی ترسیم‌کنندۀ جهانی باشند که فاعل در آن فعل خود را کنترل می‌‌‌‌کند؛ زیرا در جهانی فاقد ساختار علّی و یا با ساختار علّی نامتعین‌‌‌‌‌‌، تحقق هر رخدادی صرفاً اتفاقی و تصادفی است و به همان میزان که فعلِ متعیّن شده توسط رخدادها تحت کنترل فاعل نخواهد بود‌‌‌‌‌‌، رخداد تصادفی نیز حقیقتاً منتسب به فاعل و تحت کنترل او نیست. 

در این میان تنها «علّیت فاعل» است که برخلاف دو دیدگاه‌‌ رقیبش از قاعدۀ کلی علّیّت خارج نمی‌‌شود و می‌‌پذیرد که هر رخدادی علتی دارد و این علل متعّین‌کننده هستند، اما نکته این است که علّت متعیّن کنندۀ انتخاب فاعل‌‌‌‌‌‌، منحصر در رخدادهای خاصّی که از درون یا بیرون به فاعل تحمیل شده باشند‌‌‌‌‌‌، نیست، بلکه خودِ ذات فاعل، یعنی جوهر در زمان و مکانی که هم ویژگی‌‌های نفسانی دارد و هم ویژگی‌‌های مادّی و فیزیکی، جزء علل تأثیر‌گذار است.

بنابر این، «علّیّت فاعل» با تأکید بر  این‌که راه حل مشکل اختیار و مسئولیت اخلاقی فاعل در به رسمیّت شناختن فاعل به عنوان نوعی متمایز از علّیّت رخدادهاست، دیدگاهی به‌مراتب معقول‌‌تر  از دیگر ناسازگارباوران اختیارگرا ارائه می‌‌کند. دیدگاهی که دست‌کم فعل اختیاری را به رخداد تصادفی تقلیل نداده و می‌‌تواند نحوۀ کنترل حقیقی فاعل در جهان متعیّن را تبیین کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Explaining and Evaluating Types of Liberal Incompatibilism in Solving the Conflict between Human Free Will and the Determined World

نویسندگان [English]

  • Zeynab Abolghasemi Dehaghani 1
  • Mohammad Saeedi Mehr 2
1 PhD in Islamic Philosophy, Tarbiat Modarres University
2 Professor, Philosophy Department, Tarbiat Modarres University
چکیده [English]

Liberal incompatibilism considers the causal determinism governing all events of the world (including free actions) as a serious obstacle to human freedom.Thus, they seek a way of protecting human freedom with one of these three different approaches: 1. Non-causal account or simple indeterminism, 2. Event causal account or indeterministic causation of events. 3. Agent causation account. In this research, we study the views of the main theorists of these three ideas and criticize them. Then, according to the definition of free will, based on two principles: possible alternatives at the moment of choice and active control of the agent in relation to the act, we will show that it only the agent causation account that succeeds in providing a sensible picture of man’s freedom in action; because the other two views have neglected the role of the agent in controlling and directing action, and have reduced voluntary action merely to an accidental and random event. Agent causation refutes the monopoly of the role of causality for phenomena and claims that the agent is not only passive and affected by events occurring around him but essentially and with his causal powers is at least the creational cause for one of the mental events that initiates the process of realizing the external act. Therefore, despite causal determination, he is truly free, and the direction and control of his actions is in his hands.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • incompatibilism
  • free will
  • agent causation
  • indeterministic event causality
  • simple indeterminism
 
 برنجکار، رضا. (1390). نقد و بررسی دیدگاه ابن‌سینا و اسپینوزا درباره ضرورت علیت. پژوهش‌های  فلسفی- کلامی. 12، (47)، 37-58.
References
-  Bishop, J. (2003).Prospects for a Naturalist Libertarianism: O'Connor's Persons and Causes. Philosophy and Phenomenological Research, 66 (1), 228-243.
-  Chisholm, R. M. (1986). Human Freedom  nd The Self. G. Watson (ed.). Free Will, 26-37. New York: Oxford University Press.
-  Clarke, R. (1996). Agent Causation and Event Causation in the Production of Free Action. Philosophical Topics. 24 (2), 19-48.
-  Clarke, R. (2002). Libertarian Views: Critical Survey of Noncausal and Event-Causal Accounts of Free Agency. Kane, R. (ed.). The Oxford Handbook of Free Will, 358-387. New York: Oxford university press.
-  Clarke, R. (2003).Freedom of the will. Stephen P. Stich, Ted A. Warfield (ed.). The Blackwell Guide to Philosophy of Mind, 369-404. UK: Blackwell publishing Ltd.
-  Clarke, R. and Capes J. Incompatibilist (Nondeterministic) theories of Free Will. https://plato.stanford.edu. 2017.
-  Donagan, A. (1987). Choice, the Essential Elelement in human action. London and New York: Routledge & Kegan Paul.
-  Fischer, J. M. (1995). the metaphysic of free will. Oxford: Blackwell.
-  Ginet, C. (1990). On Action. Cambridge: Cambridge university press.
-  Griffith, M. E. (2005). Does Free Will Remain a Mystery? A Response to Van Inwagen. Philosophical Studies: An International Journal for Philosophy in the Analytic Tradition. 124, (3), 261-269.
-  Inwagen, P. V. (1989). When is the Will Free?. Philosophical Perspectives. 3, 399-422.
-  Kane, R. (2002). Introduction The Contours of Contemporary Free Will Debates. Robert Kane (ed.). Handbook of Free Will, 5-44. New York: Oxford university press.
-  O'Connor, T. (1993). Indeterminism And Free Agency: Three Recent Views. philosophy And Phenomenologcal Research. 53 (3), 499-526.
-  O'Connor, T. (1995). AgentCausation.T. O'Connor (Ed.). Agents, Causes And Events, 173-200. Oxford: Oxford university press.
-  O'Connor, T. (1996). Why Agent Causation? Philosophical Topics, 24 (2), 143-158.
-  O'Connor, T. (2000a). Causality, mind, and free will.  Philosophical Perspective, Action and Freedom. 14, 105-117.
-  O'Connor, T. (2000). Persons and Causes, The Metaphysics of Free Will. New York: Oxford university press.
-  O'Connor, T. (2002). Libertarian Views: Dualist and Agent-Causal Theories.  Kane R. (Ed.). The Oxford Handbook of Free Will, 339-357. New York: Oxford university press.
-  O'Connor, Timothy. (2003). Review: Understanding Free Will: Might We Double-Think?.  Philosophy and Phenomenological Research. 67 (1), 222-229.
-  Reid, T. (1983). The Works Of Thomas Reid, Hamilton w. Hildesheim: Olms.
-  Taylor, R. (1983). Metaphysics (ed.3). New Jersey: Englewood Cliffs.
Resources written in Arabic / Persian
-  Berenjkar, R. (2011). The Necessity of Causality from Avicenna’s and Spinoza’s Viewpoints. The Journal of Philosophical - Theological Research, 12 (47), 37-58.
CAPTCHA Image