بررسی و نقد تأثیرپذیری عقلگرایی زیدیه از معتزله

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور

چکیده

 
پژوهش حاضر در پی آن است تا با بهره‌مندی از منابع علمی معتبر، ریشه‌های پنداریِ تأثیر‌پذیری ‌‌‌اندیشۀ عقل‌گرایانه زیدیه از معتزله واکاوی‌‌‌‌‌‌، نقد و بررسی کند و این پرسش که آیا عقل‌گرایی زیدیه متأثر از ‌‌‌اندیشۀ فکری معتزله است و این که چرا بسیاری بر این باورند زیدیه تحت تأثیر اندیشۀ فکری معتزله قرار گرفته و معتقد به اصول پنج‌گانه آنان هستند‌‌‌‌‌‌، پاسخی ارائه کند و ضمن رد دلایل ارائه شده‌‌‌‌‌‌، نشان دهد که - برخلاف دیدگاه موجود و غالب ‌‌‌‌‌‌- نگاه عقل‌گرایانه زیدیه‌‌‌‌‌‌، متأثر از اندیشۀ نظری معتزله نیست‌‌‌‌. هرچند زیدیه در«کلام» همانند معتزله به «عقل» تمسک می‌کند‌‌‌‌‌، لیکن همانند شیعه امامیه که عقل‌گرایایی آن بر گرفته از سیرۀ ائمۀ معصومین (ع) است در کنار استدلال به برهان عقلی‌‌‌‌‌‌، مستندات نقلی را هم مورد استناد و استدلال قرارمی دهد و این به معنای نفی این که زیدیه از جمله فِرَقی هستند که به عقل و عقلانیت توجه ویژه دارند، نیست و در همین راستا به چگونگی سود جستن و بهره‌‌گیری زیدیه از عقل پرداخته شد.

تازه های تحقیق

نتیجه:

 با توجه به مباحث پیش گفته شده و نقد و بررسی علل و ریشه های پنداریِ تأثیرپذیری زیدیه از معتزله در عقل گرایی، و نگاهی به مواردی از استدلال عقلی می توان چنین نتیجه گرفت که:  عقل حقیقت نورانی و موجودی ملکوتی است که خداوند آن را به عنوان رسول باطنی در وجود انسان به ودیعت گذاشته است. قرآن کریم در مواردی فراوان و پیامبر خاتم J و ائمه معصومین%بسیار زیاد به تمجید و ستایش از عقل و تشویق به بهره مندی از عقل تاکید نموده اند، از این رو عقل گرایی را می توان به امامیه و حتی ائمه اطهار3نیز نسبت داد. و  زیدیه در اندیشه کلامی همانند معتزله به عقل تمسک می جوستند،‌ لیکن  همانند امامیه حتی در آن بخش از مباحث کلام که تنها عقل به آن راه دارد و با عقل قابل استدلال می باشد و به عقل تمسک می کنند نیز از نقل یعنی آیات و روایات هم به عنوان مؤید حکم عقل استشهاد می کنند و در سایر موارد در کنار استدلال به برهان عقلی، به مستندات نقلی هم توجه داشته و به آن استناد و استلال می کنند و بدین جهت استدلال خود را محکم تر می سازند که به مواردی از آن اشاره شد.

 از این رو می توان گفت: زیدیه پیش از این که متأثر از نگاه عقل گرایانه معتزله باشد؛ متأثر از اندیشه عقل گرایانه شیعه بودند. و بر اساس نگاه شیعه به عقل به عنوان رسول باطنی از آن در کنار شرع استفاده می کردند، سایر رهبران زیدیه پس از ایشان همین مسیر را رفتند. برخی از شاخه های زیدیه مانند سلیمانیه و صالحیه مسیر دیگری را طی می کردند و آرام آرام با عقل گرایی فاصله گرفته و به اهل حدیث و اهل تسنن روی آورده و حتی و به وهابیت گرایش پیدا کردند.

 همان گونه که در نوشته بیان شد موارد افتراق فراوانی میان زیدیه و معتزله در حوزه مباحث کلام و حتی میان معتزله بغداد و بصره وجود دارد، از آن جایی که مهم‌ترین کارکرد عقل، استدلال یا استنتاج است، بدین جهت معتزله در فهم دین از روش های استدلالی عقل پیروی می کردند. و زیدیه هم در مباحث نظری عقل گرا بودند، - البته نه همه شاخه های آن- بنابر این اتحاد افق فکری میان معتزله و زیدیه در فهم دین و هم سو بودن، بروز و ظهور داشت. و این به معنای تأثیر پذیری زیدیه از معتزله نمی باشد،

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Study and Critique of the Impressionability of Zaidi’s Rationalism from Muʻtazila

نویسنده [English]

  • : Sayyed Mohammad Reza Hosseini
Associate professor, History, Civilization and ReligionsProgram, Payam Nur University
چکیده [English]

The present article strives to analyze, study and critique the intellectual roots of the impressionability of the Zaidi rationalist thought from the Muʻtazila by using authentic scientific sources and to provide an answer for the question as to whether Zaidi rationalism is influenced by Muʻtazila intellectual thought and why many believe that the Zaidis are under the influence of their intellectual ideas and believe in their five principles; and also while disproving the presented arguments, to show that contrary to the present and dominant view, the Zaidis rationalist perspective is not influenced by the Muʻtazila’s theoretical thought. Even though the Zaidis, like the Muʻtazila, adhere to the intellect in theology, but like the twelve Shiʻa whose rationalism takes root from the practical behavior of the infallible Imams (a.s.) alongside argumentation through intellectual proofs, the Zaidis also rely on and present narrative proofs. This does not mean refuting the fact the Zaidis are one of the sects that give particular attention to the intellect and rationalism and it is in this vein that the circumstances of utilizing and benefitting from the intellect by the Zaidis is explained.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • critique
  • rationalism
  • Zaidi
  • Muʻtazila
  • Twelver Shiʻa

مراجع

 
* قرآن کریم
-   ابن اثیر الجزری‌‌‌‌‌‌، أبو السعادات المبارک بن محمد‌‌. (1367)‌‌‌‌. النهایة فی غریب الحدیث و الأثر‌‌‌‌. قم: انتشارات اسماعلیان‌‌.
-   ابن سینا‌‌‌‌‌‌، حسین بن عبداللّه‌‌. (1400ق)‌‌‌‌. رسائل ابن سینا‌‌‌‌. قم: انتشارات بیدار‌‌‌‌.
-   ابن مرتضی‌‌‌‌‌‌، احمد بن یحیی‌‌. (۱۴۰۹ق)‌‌‌‌. طبقات المعتزله‌‌‌‌. تحقیق: سوسنه دیفلد فلرز‌‌‌‌. بیروت: دارالمنتظر‌‌‌‌.
-   ابن مرتضی‌‌‌‌‌‌، امام احمد بن یحیی‌‌. (1409ق)‌‌‌‌. البحر الزخار‌‌‌‌. (چاپ دوم)‌‌‌‌. صنعا: دارالحکمة الیمانیة‌‌‌‌.
-   ابن مرتضی‌‌‌‌‌‌، امام احمدبن یحیی‌‌. (1409ق)‌‌‌‌. القلائد فی تصحیح العقائد‌‌‌‌. ‌تحقیق: نصری نادرالبیر‌‌‌‌. صنعا: دارالمشرق‌‌.
-   ابن منظور الأنصاری‌‌‌‌‌‌، محمد بن مکرم بن على‌‌‌‌‌‌. (1414 ق‌‌)‌‌‌‌. لسان العرب‌‌. ‌‌‌، بیروت: دار صادر‌‌‌‌.
-   ابن وزیر‌‌‌‌‌، محمد بن ابراهیم‌‌. (1407ق)‌‌‌‌. ایثارالحق علی الخلق فی ردالخلافات الی المذهب الحق‌‌‌‌. بیروت: دارالکتاب العلمیة.
-   ابن وزیر‌‌‌‌‌، هادی بن ابراهیم‌‌. (‌‌1423ق)‌‌‌‌. رفع الخصاصة عن قراء لباب المصاصه‌‌‌‌. صنعا: مؤسسة الامام زید بن علی الثقافیه‌‌‌.
-   ابن‌شعبه حرانی‌‌‌‌‌، حسن بن علی‌‌. (۱۳۶۳)‌‌‌‌. تحف العقول عن آل‌الرسول صلی‌اللّه علیهم‌‌. مصحح ‌‌‌ علی‌اکبر غفاری‌‌‌‌. قم.  علی‌اکبر غفاری‌‌‌‌.
-   ابوالفرج اصفهانی‌‌‌‌‌‌، علی بن الحسین‌‌. (1414ق)‌‌‌‌. مقاتل الطالبیین‌‌‌‌. قم‌‌‌‌: الشریف الرضی‌‌.
-   ابوزهره‌‌‌‌‌‌، محمد‌‌. (1973م)‌‌‌‌. الامام زید حیاته و عصره‌‌‌‌. آراؤه و فقهه‌‌‌‌. بیروت: دارالندوة الجدیدة‌‌‌‌.
-   اشعری‌‌‌‌‌، ابوالحسن. (1400ق)‌‌‌‌. مقالات الاسلامیین‌‌‌‌. تصحیح: هلموت ریتر‌‌‌‌.؟؟؟؟ جمعیة المستشرقین الالمانیة‌‌‌‌. چاپ سوم. ویسبادن دارالنشر فراتز شتاینر.
-   اشعری‌‌‌‌‌‌، ابوالحسن.‌‌‌‌ (۱۴۲۰)‌‌‌‌. الابانة عن أُصول الدیانة‌‌‌‌.  تحقیق: بشیر محمد عون‌‌‌‌. دمشق، سوریه: مکتبة دارالبیان‌‌‌‌.
-   اطروش‌‌‌‌‌‌، حسن بن علی‌‌. (1418ق)‌‌‌‌. البساط‌‌‌‌. صعده: مکتبة التراث الاسلامی‌‌‌‌.
-   آذرنوش‌‌‌‌‌‌، آذرتاش‌‌‌‌. فرهنگ معاصر عربی- فارسی‌‌. (۱۳۷۹) تحت کلمه اعتزال‌‌‌‌. تهران: نشر نی‌‌‌‌.
-   آمدی‌‌‌‌‌، عبدالواحد بن محمد تمیمی‌‌. (1366)‌‌‌‌. غررالحکم و دررالکلم‌‌‌‌. قم‌‌:؟؟؟؟
-   بصری‌‌‌‌‌‌، حسن‌‌‌‌. رسائل العدل و التوحید‌‌‌‌‌، و دراسه‌‌. تحقیق: محمد عماره‌‌‌‌.؟؟؟؟؟: دارالهلال‌‌.
-   بغدادی‌‌‌‌‌‌، عبدالقاهر‌‌‌‌. طاهربن محمد‌‌. (1419ق)‌‌‌‌. الفرق بین الفرق‌‌‌‌. بیروت: المکتبة العصریة‌‌‌‌.
-   بلخی‌‌‌‌‌‌، ابوالقاسم عبداللّه بن احمد الکعبی‌‌. (۱۹۷۴م)‌‌‌‌. باب ذکر المعتزله‌‌‌‌‌، تحقیق: فوأد سید‌‌‌‌. تونس: الدار التونسیه للنشر‌‌‌‌.
-   تفتازانی‌‌‌‌‌‌، سعدالدین‌‌. (۱۴۰۹)‌‌‌‌. شرح مقاصد‌‌‌‌. قم: انتشارات شریف رضی‌‌.
-   جعفریان‌‌‌‌‌‌، رسول‌‌. (1372ش)‌‌‌‌. مناسبات فرهنگی معتزله وشیعه تاآغازدوره انحلال معتزله در شیعه‌‌‌‌. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی‌‌‌‌.
-   جوادی، قاسم‌‌‌‌. (۱۳۷۸). تأثیر اندیشه‌های کلامی شیعه بر معتزله‌‌‌‌. فصلنامه هفت آسمان‌‌.‌‌. ش۱‌‌.
-   جوهری‌‌‌‌‌‌، ابونصر‌‌‌، اسماعیل بن حماد‌‌‌‌. (1410ق‌‌. ) الصحاح ‌تاج ‌اللغة و صحاح ‌العربیة‌‌‌‌. لبنان: دار العلم للملایین‌‌‌‌.
-   حسن  بن  بدرالدین‌‌. (1422ق)‌‌‌‌. ینابیع النصیحة فی العقائد الصحیة‌‌‌‌. صنعا: مکتبة بدرللطباعة و النشر و التوزیع‌‌.
-   حسنی‌‌‌‌‌، عبداللّه بن حمزه‌‌. (1406 ق‌‌. ) الشافی فی الامامة‌‌‌‌. صنعا: مکتبة الیمن الکبری‌‌‌‌.
-   حوثی‌‌‌‌‌، محمد بن قاسم‌‌. (1420ق)‌‌‌‌. ‌الموعظة الحسنة‌‌‌‌. عمان: مؤسسة الامام زید بن علی الثقافیة‌‌‌‌.
-   خوئی‌‌‌‌‌‌، السید ابوالقاسم‌‌‌‌. معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرباط‌‌‌، قم: منشورات مدینة العلم‌‌.
-   دفتری‌‌‌‌‌‌، فرهاد‌‌. (1376ش)‌‌‌‌. تاریخ و عقاید اسماعیلیه‌‌‌‌‌‌، ترجمه: فریدون بدره‌ای‌‌‌‌. تهران: نشرفروزان‌‌‌‌.
-   راغب اصفهانی‌‌‌‌‌‌، حسین بن محمد‌‌. (1414ق)‌‌‌‌. الذریعة الی مکارم ‌الشریعة، الفصل الثانی فی‌العقل‌‌‌‌. ؟؟؟منشورات الشریف الرضی‌‌.
-   راغب اصفهانی‌‌‌‌‌‌، حسین بن محمد‌‌. (1412ق)‌‌‌‌. مفردات ألفاظ القرآن‌‌‌‌. دمشق: نشر دار العلم الدار الشامیة‌‌‌‌.
-   رصاص‌‌‌‌‌‌، احمد‌‌. (1414ق)‌‌‌‌. مصباح العلوم فی معرفة الحی القیوم‌‌‌‌‌، المعروف بالثلاثین مسئله‌‌‌‌. صنعا: دارالحکمة الیمانیة‌‌.
-   سبحانی‌‌‌‌‌‌، جعفر‌‌. (۱۹۹۱م)‌‌‌‌. بحوث فی الملل و النحل‌‌‌‌. بیروت: الدار الاسلامیة‌‌.
-   سید مرتضی‌‌. (1368ش)‌‌‌‌. أمالی مرتضی‌‌‌‌. غرر الفوائد و دررالقلائد‌‌‌‌. تهران: نشر جهان‌‌.
-   شرفی‌‌‌‌‌، محمد بن علی‌‌. (1378ق)‌‌‌‌. ‌نیرالبرهان فی توطید عقاید الایمان‌‌‌‌. بی‌جا: بی‌نا‌‌.
-   شهرستانی‌‌‌‌‌‌، عبدالکریم‌‌. (1404ق)‌‌‌‌. الملل والنحل‌‌‌‌. بیروت: دارالمعرفة‌‌.
-   شیخ مفید‌‌. (1413ق)‌‌‌‌. اوائل المقالات‌‌‌‌. المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید‌‌‌‌. قم: مصنفات الشیخ المفید‌‌‌‌.
-   شیرازی‌‌‌‌‌‌، محمدبن ابراهیم‌‌‌‌. (ملاصدرا)‌‌. (1366‌‌‌‌‌‌). ‌‌‌‌‌‌ شرح اصول کافی‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی‌‌‌‌‌‌.
-   شیرازی‌‌‌‌‌‌، محمدبن ابراهیم‌‌‌‌. (ملاصدرا)‌‌. (1366)‌‌‌‌. شرح اصول کافی‌‌‌‌. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی‌‌‌‌.
-   صبحی‌‌‌‌‌، احمد محمود‌‌. (1405 ق)‌‌‌‌. فی علم الکلام دراسه فلسفیه لآراءالفرق الاسلامیه فی اصول الدین‌‌‌‌. بیروت: دارالنهضة‌‌‌‌.
-   صبحی‌‌‌‌‌‌، احمد محمود‌‌‌‌. (1410ق)‌‌‌‌. الامام المجتهد یحیی بن حمزه و آراؤه الکلامیه‌‌‌‌. العصر الحدیث‌‌.
-   صعدی حابس‌‌‌‌‌‌، احمد بن یحیی‌‌. (‌1411ق)‌‌. کتاب الإیضاح شرح المصباح الشهیر بالأساس الکبیر‌‌‌‌. دارالحکمة‌‌‌‌. صنعا: الیمانیه‌‌.
-   طبری‌‌‌‌‌‌، ابوجعفر محمد بن جریر‌‌‌‌. (1403ق)‌‌. تاریخ الامم والملوک بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات‌‌‌‌.
-   طریحی‌‌‌‌‌‌، فخرالدین بن محمد‌‌‌‌. (1375ش)‌‌‌‌. مجمع البحرین ومطلع النیرین‌‌‌‌. تهران: انتشارات مرتضوی‌‌.
-   عارف‌‌‌‌‌‌، احمد‌‌‌‌. (1407ق)‌‌‌‌. الصله بین الزیدیه والمعتزله‌‌‌‌. دراسة کلامیه مقارنه لآراء الفرقتین‌‌‌‌. صنعا: المکتبة دارآزال‌‌.
-   عبداللّه بن حمزه‌‌‌‌. (1423ق)‌‌‌‌. شرح الرساله الناصحه بالادله الواضحه‌‌‌‌. صعده: مرکز أهل البیت للدراسات الإسلامیة‌‌‌‌.
-   عماره محمد‌‌‌‌. (1984م)‌‌‌‌. المعتزله و اصول الحکم‌‌‌‌‌‌، ؟؟؟؟؟الموسسة الموسیة للدراسات و النشر‌‌‌‌.
-   عمرجی‌‌‌‌‌‌، احمد شوقی ابراهیم‌‌‌‌. (2000م)‌‌‌‌. الحیاة السیاسیة والفکریة للزیدیة فی المشرق الاسلام‌‌‌‌. قاهرة: مکتبة مدبولی‌‌.
-   عمری‌‌‌‌‌‌، حسین بن عبداللّه‌‌. (‌1421م)‌‌‌‌. العلامة والمجتهد المطلق الحسن بن احمد الجلال‌‌‌‌. دمشق: دارالفکر‌‌.
-   غلیس‌‌‌‌‌‌، اشواق احمد مهدی‌‌. (1417ق)‌‌‌‌. التجدید فی فکر الامامة عند الزیدیة‌‌‌‌. القاهرة: مکتبة مدبولی‌‌‌‌.
-   الفراهیدی‌‌‌‌‌‌، عبد الرحمن الخلیل بن احمد‌‌‌‌. (1409ق‌‌. ) العین‌‌‌‌. قم: دار الهجرة‌‌.
-   فرمانیان‌‌‌‌‌‌، مهدی‌‌. (۱۳۸۶ق)‌‌. فرق تسنن‌‌‌‌. قم، ایران: نشر ادیان‌‌.
-   فیض کاشانی‌‌‌‌‌‌، محمد بن شاه مرتضی‌‌. (1425ق)‌‌‌‌. الشافی فی العقائد و الاخلاق و الاحکام‌‌‌‌. تهران: دار اللوح المحفوظ‌‌.
-   فیومی‌‌‌‌‌‌، هحمدابراهیم‌‌. (1423ق)‌‌‌‌. الشیعه العربیه و الزیدیه‌‌‌‌. قاهره: دارالفکر العربی‌‌.
-قاسم بن محمد. (1421ق‌‌‌‌‌‌). الاساس لعقائد الأکیاس فی معرفه رب العالمین وعدله فی الخلوقین وما یتصل بذاک من أصول الدین‌‌‌‌‌‌، صعده‌‌‌‌: مکتبة التراث الإسلامی‌‌‌‌‌‌.
-   قاسم بن محمد‌‌. (1423ق)‌‌. الإرشاد إلی سبیل الرّشاد‌‌‌‌. صنعاء: مرکز أهل البیت للدراسات الإسلامیة‌‌‌‌.
-   قاضی عبدالجبار معتزلی‌‌‌‌‌‌. (1993‌‌‌‌‌‌). فضل الاعتزال و طبقات المعتزله‌‌‌، دارالتونسیه لنشر‌‌‌‌‌‌، تونس‌‌.
-   کلینی‌‌‌‌‌‌، محمد بن یعقوب بن اسحاق. (۱۳۶۳)‌‌‌‌‌‌. الکافی‌‌‌‌‌‌، تهران: دارالکتب الاسلامیه‌‌‌‌‌‌.
-   لالانی‌‌‌‌‌، ‌ارزینا‌‌‌‌‌‌، بی‌تا‌‌‌‌‌‌، نخستین اندیشه‌های شیعی آموزه‌های امام محمد باقر(ع)‌‌. ترجمه: فریدون بدره‌ای‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌: نشر و پژوهش فرزان روز‌‌‌‌‌‌.
-   مجلسی‌‌‌‌‌‌، محمد باقر (علامه مجلسی)‌‌. (بی‌تا‌‌‌‌‌‌). مراه العقول فی شرح اخبار آل الرسول‌‌‌‌‌‌، تصحیح: هاشم رسولی، تهران‌‌‌‌: دارالکتب الاسلامیه‌‌‌‌‌‌.
-   مدرسی طباطبایی‌‌‌‌‌‌، حسین‌‌‌‌‌. (1386‌‌‌‌‌‌). ضمیمه کتاب مکتب در فرآیند تکامل‌‌‌، ؟؟؟؟نظری بر تطور مبانی فکری.
-   مسعودی‌‌‌‌‌‌، علی بن الحسین بن علی‌‌‌‌‌. (1411ق‌‌‌‌‌‌). مروج الذهب و معادن الجوهر‌‌‌‌‌‌، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات‌‌‌‌‌‌‌‌.
-   مصطفوی‌‌‌‌‌‌، حسن‌‌‌. (1430ق‌‌‌‌‌‌). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‌‌‌‌‌‌، نشر آثار العلامة المصطفوی‌‌‌‌‌‌، بیروت: دارالکتب العلمیه‌‌‌‌‌‌.
-   مطهری‌‌‌‌‌‌، مرتضی. (؟؟؟؟‌‌‌‌‌‌).  آشنایی با علوم اسلامی‌‌‌‌‌‌، قم: انتشارات صدرا‌‌‌.
-   مقریزی‌‌‌‌‌، احمد. (بی‌تا)‌‌‌‌‌‌. المواعظ والاعتبار بذکرالخطط و الآثار المعروف بالخطط‌‌‌، قاهره: مکتبة الثقافیه الدینیه‌‌‌‌‌‌.
-   ملطی الشافعی‌‌‌‌‌‌، محمد بن أحمد بن عبدالرحمن‌‌‌‌‌‌. (1977‌‌‌‌‌‌). التنبیه والرد‌‌‌‌‌‌. ( الطبعة الثانیة‌‌‌‌‌‌). قاهره: المکتبة الأزهریة للتراث‌‌‌‌‌‌.
-   نراقی‌‌‌، محمد مهدی‌‌‌. (بی‌تا)‌‌‌‌‌‌. جامع السعادات‌‌‌‌‌‌، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات‌‌‌‌‌‌.
-   نوبختی‌‌‌‌‌‌، حسن بن موسی‌‌‌‌‌‌. (1404ق‌‌‌‌‌‌). فرق الشیعة‌‌‌‌‌‌، بیروت: دارالاضواء‌‌‌‌‌‌.
-   یحیی بن حسین بن القاسم‌‌‌‌‌‌. (1421ق‌‌‌‌‌‌). مجموعه رسائل امام الهادی الی الحق‌‌‌‌‌‌، مؤسسة الامام زید بن علی الثقافیه‌‌‌‌‌‌، صنعاء‌‌. 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش‌های فلسفی -کلامی
دوره 20، شماره 3 - شماره پیاپی 77
مقالات
مهر 1397
صفحه 109-132

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار