ابهاماتی در تقریر محمد‌حسین طباطبایی از برهان صدیقین

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد دانشگاه تهران

چکیده

برهان صدیقین که از قوی‌ترین براهین اثبات واجب تعالی است، تقریرهای متعددی دارد که تقریر محمد‌حسین طباطبایی آخرین تقریر ارائه‌شده است. در این مقاله ضمن تبیین این تقریر بر چند نکته تأکید شده است؛ نخست اینکه نفی واقعیت خارجی، منجر به اثبات «واقعیت خارجی» نمی‌شود؛ هرچند واقعیتٌ‌مایی - که می‌تواند «واقعیت وجود ذهنی» باشد - اثبات شود. دوم اینکه با توجه به نظری بودن آخرین مقدمه برهان - که مبدئی تصدیقی است - مطلق واقعیت، همان واقعیت مطلق (یعنی واجب‌الوجود) فرض شده، و این امر علاوه بر تعارض با ادعای وی، در کفایت برهان نیز ابهام ایجاد کرده است. سوم اینکه با فرض کفایت این تقریر، در اثبات واقعیت مطلق و «بذاته بودن» آن اثبات «لذاته بودن» آن فاقد بیانی روشن است. چهارم اینکه در این تقریر، واسطه قرار گرفتن جهان و جهان گذران (یعنی مشاهده غیر حقیقت وجود)- در برهانی که (طبق ملاک برهان صدیقین) باید وجودی صرف باشد- «صدیقین بودن» برهان را محل تردید قرار داده است. بنابراین، حتی با فرض کفایت این تقریر در اثبات واقعیت مطلق (از جهت بذاته و لذاته بودن)، «صدیقین بودن» آن قابل تأمل است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Some Ambiguities in Tabatabai’s reading of the Proof of Truthful ones

نویسنده [English]

  • F. FaghihImani
چکیده [English]

The proof of truthful ones, which is taken as the most forceful argument in
this regard, has different readings. Tabatabai has offered the last one.
Explaining this reading, we proceed to mention some critical points. The first
one is that the rejection of objective reality doesn’t lead to the approval of
“objective reality”; it just invokes a reality which can be a conceptual being.
The second point is that in the last premise of the proof which is theoretical,
“all reality” is understood as the “the Absolute Reality” (the Necessary
Being). This issue is not only inconsistent with his claim, but also calls the
proof into question. The third one is that assuming the validity of his reading
in proving absolute reality and its being in itself, it lacks a clear explanation to
prove its being for-itself. And finally, mediation of the world and the passing
world (namely the observation of non-being) in his reading of the proof, while
all its mediations supposed to be merely ontological, doesn’t meet with the
title of the proof: truthful ones. Thus, even if we accept the validity of his
reading and its ability to prove the absolute reality and its being in itself and
for itself, it cannot be called the proof of truthful ones.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • reality
  • the Necessary Being
  • the reality of being
  • demonstrative aspect
  • the truthfulness aspect
  • Tabatabaei
  1. قرآن کریم.

    1. ابراهیم، مصطفی، 1368، معجم الوسیط، استانبول، دارالدعوة، ج1.
    2. ابن‌سینا، حسین، 1382، الاشارات و التنبیهات، ملکشاهی، تهران، سروش، چهارم، ج1.
    3. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، 2000، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ اول، ج2 و 8.
    4. ازهری، محمد بن احمد، 1382، تهذیب اللغة، تهران، الصادق، ج6.
    5. بهشتی، احمد، 1384، هستی و علل آن، قم، بوستان کتاب.
    6. جوادی آملی، عبدالله، 1366، ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد، نشر علامه طباطبایی، الزهراء، چاپ سوم.
    7. ­­­­––––––––، 1368، شرح حکمت متعالیه، تهران، الزهرا، بخش اول از جلد ششم.
    8. حلّی، جمال‌الدین اسد بن یوسف، 1381، الجوهر النضید، محسن بیدارفر، انتشارات بیدار، چاپ اول.
    9. دهخدا، 1379، فرهنگ دهخدا، تهران، سیروس، ج1 و 30.
    10. سجادی،‌ جعفر، 1379، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    11. شایان‌مهر، علیرضا، 1377، دائرة المعارف تطبیقی علوم اجتماعی، انتشارات کیهان، چاپ اول، ج1.
    12. شیرازی، محمد صدرالدین، 1372، اسرارالآیات، محمدخواجوی، بیروت، دار الصفوه.
    13. شیروانی، علی، 1373، شرح مصطلحات فلسفی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
    14. صلبیا، جمیل، 1366، فرهنگ فلسفی، منوجهر صانعی، انتشارات حکمت، اول
    15. طباطبایی، سیدمحمدحسین، 1350، اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم، مؤسسة مطبوعاتی دارالعلم، ج5.
    16. ––––––––––، 1371، برهان، مهدی قوام صفری، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
    17. ––––––––––، 1368، تعلیقه بر اسفار، قم، مصطفوی، چاپ دوم، ج6.
    18. ––––––––––،1363، تفسیر المیزان، محمدباقر موسوی همدانی، قم، نشر بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، ج 17.
    19. ––––––––––، 1416، نهایه الحکمه، قم، نشر اسلامی، چاپ دوازدهم.
    20. فارابی، ابونصر، 1405، فصوص الحکم، محمدحسن آل‌یاسین، قم، انتشارات بیدار، چاپ دوم.
    21. فراهیدی، خلیل‌ بن احمد،1364، العین، مخدومی و سامرایی، الطیب، ج2.
    22. لوئیس معلوف،1380، المنجد، محمد بندرریگی، تهران، ایران، چاپ سوم، ج1.
    23. مطهری، مرتضی، 1350، پاورقی اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم، موسسه مطبوعاتی دارالعلم، ج5.
    24. ––––––––––، 1374، شرح منظومه: مجموعه آثار، تهران، صدرا، چاپ چهارم.
    25. مظفر، محمدرضا، 1423، تلخیص المنطق، اکبر ترابی، قم، دارالعلم، چاپ دهم.
CAPTCHA Image