نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
2 دانشجوی دکتری رشته ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
چکیده
تازه های تحقیق
1- حزن و اندوه که در آغاز اسلام به خاطر ترس از دوزخ و قهر الهی پدید آمده بود، در سدة اول به سبب حوادث و بحران‌های آن تقویت شد و پس از شکل گیری عرفان و تصوف، مورد توجه خاص صوفیان قرار گرفت. اهمیت حزن در تصوف اسلامی به حدی است که آن را به عنوان نشانه‌ای از حالات درونی سالک می‌دانند.
2- حزن به محض ورود در مباحث عرفانی، مورد توجه خاص قرار گرفت و برای آن مراتبی قائل شدند. حزن در عرفان و تصوف اسلامی لازمة سلوک سالک به شمار میآید. سالک با وقوف کامل بر آن، مکان و موقعیت خویش را در سلوک بهتر می‌شناسد.
3- حزن فراتر از یک مقام عرفانی است و حالتی است که در مقام‌های متفاوت همراه سالک است.
4- حزن در هر مرحله از سلوک به دلیل عوامل مشخصی به وجود میآید؛ در ابتدای سلوک از خوف ناشی می‌شود. پس از آن ممکن است سالک به سبب قبض، دچار حزن شود. بعد از این مرتبه، هنگامی که عارف به وصال کامل و فنای در حق برسد، از خوف و قبض، فراتر می‌رود و مدهوش هیبت حق می‌گردد و حزن و اندوهش به دلیل مشاهدة هیبت حق است. پس حزن ناشی از هیبت را می‌توان بالاترین نوع حزن صوفیانه به شمار آورد.
5- اندوه تا مرحلة هیبت ملازم سالک است و همین که خورشید حق روی نماید، سردی اندوه از قلب عارفان برچیده می‌شود. سالک پس از پیمودن همة مراحل سلوک و با رسیدن به انس، کاملا از حزن رها می‌شود.
6- مرتبة اول حزن که به دلیل خوف از عقوبت اخروی و کوتاهی در عبادات به وجود میآید، مربوط به مبتدیان طریقت است که به نام حزن شناخته می‌شود. مرتبة دوم آن که مربوط به عارفان است، با انقطاع موقت از حق به وجود میآید و آن را قبض می‌نامند. مرتبه نهایی حزن که مربوط به واصلان و فانیان دریای حقیقت است، از مشاهدة شکوه و عظمت محبوب ایجاد می‌شود و آن را هیبت می‌نامند.عارفان بزرگی چون عمر سهروردی، نجم‌الدین کبری، جنید بغدادی و هجویری به این مرتبه از حزن اشاره کرده‌اند.
7- در برابر خوف و قبض و هیبت که به فنا ختم می‌شود، رجا و بسط و انس قرار دارد که بنا برعقیدة بسیاری از عرفا از جمله جنید، سهروردی و هجویری، به بقا منتهی می‌شود و به همین دلیل، رجا و بسط و انس را از خوف و قبض و هیبت برتر می‌دانند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Grief, from the beginning, has been among themes which have seen some stages and developments. The first causes of emerging grief are the Koranic verses and the prophetic Hadiths concerning the other-worldly punishment, with which Muslims are intimidated. Foremost, grief was the spiritual and inner reaction of the Prophet Muhammad's Companions Known as 'the weepers'. During the first century, such a thing was considered more and more as a result of political and social crises; subsequently, the concept of grief as a spiritual heritage transmitted from the early devouts to the Muslim mystics. When this concept was discussed by the Muslim mystics, they affirmed some degrees for it as well as described its inner causes including fear, contraction and awe. The present article deals with such factors and its developments
کلیدواژه‌ها [English]
)
ارسال نظر در مورد این مقاله