بررسی تطبیقی تحوّل جسم طبیعی در فلسفهٔ ملاصدرا با تحوّل مستمر «ذرات» کوانتومی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی، گروه فلسفه وکلام اسلامی ، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 استادیار گروه فلسفه وکلام اسلامی ، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.

3 استاد گروه فیزیک، دانشکده علوم پایه، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

در نظریهٔ کوانتوم، اشیاء (ذرّات) مدام در حال تغیر ناشی از اصل عدم قطعیت بوده و حالت ذرّه با یک بسته موج تابع زمان توصیف می‌شود؛ به طوری که تابع موج منتسب به حتی یک ذرّه آزاد، دارای تحوّل پی‌در پی است و ذره، حالتی نامعین و دگرگون‌شونده دارد. همچنین در نظریهٔ میدان‌های کوانتومی نسبیتی، به جای مفاهیم ذرّه و بستهٔ موج، اصالت به شیْ‏ء پیوسته‌‌ای به نام «میدان» که دارای افت و خیز دائمی در حالت پایه (خلأ کوانتومی) است، داده می‌شود. از سوی دیگر، موضوع تحوّل جسم، در فلسفۀ  ملاصدرا هم در قالب حرکت ذاتی و تکاملی جلوه‌‌گر شده است. در این پژوهش، برآنیم تا - با استفاده از منابع شناخته شده و استاندارد در حوزه فلسفۀ صدرایی و همچنین فیزیک مدرن  - به روش مطالعه و تحقیق کتابخانه‌ای -  در دو حوزهٔ پیش‌گفته به بررسی تطبیقی بپردازیم. نتیجهٔ کار این است که همان‌گونه که تحوّل جسم طبیعی در فلسفۀ صدرایی، دال بر وجود یافتن و وجود باختن فلسفی نیست، تحوّل و تغیّر ذرّات کوانتومی و یا خلق و فنای ذرّات بنیادین، بر اساس نظریهٔ میدان‌های کوانتومی نیز قابل تطبیق با این معناست؛ هم‌چنین، این که بر اساس اصل عدم قطعیت کوانتومی، یک ذرّه در دو لحظهٔ پیاپی وضعیت یکسانی ندارد، با نظریهٔ حرکت جوهری ملاصدرا که حرکت را در بستر زمانْ تبیین می‌کند، قابل تطبیق است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Investigation of the Intrinsic Mobility of the Natural Body in the Mulla Sadra’s Philosophy with the Continuous Evolution of Quantum “Particles”

نویسندگان [English]

  • Farid Hojjati 1
  • Mahdi Monfared 2
  • Habibollah Razmi 3
1 Ph.D. Student of Comparative Philosophy, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Qom, Qom, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Qom, Qom, Iran.
3 Professor, Department of Physics, Faculty of Basic Sciences, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

In quantum theory, objects (particles) are intrinsically evolving and changing based on the Uncertainty Principle, and the particle state is described by a time-dependent wave packet such that the wave packet corresponding to even a free particle is successively evolvable; a quantum particle has an indefinite and transformative state. In the relativistic Quantum Fields Theory, instead of the concepts of particle and wave packet, a continuous object named “field” with permanent fluctuation in its ground state (the quantum vacuum) is considered as the original concept. In Mulla Sadra’s philosophy, based on the Substantial Motion Theory, the subject of continuous evolution and change in the natural body appears as the intrinsic mobility of the natural body. In this paper, we are going to present a comparative investigation of this topic in the two areas of study mentioned. Initially, we present some necessary topics in physics including the motion of fundamental particles, the motion of quantum objects (quantum non-localizability), Quantum Fields Theory, quantum vacuum, and the creation and annihilation of particles in the Quantum Fields Theory; then, we consider some necessary topics in some fields of study in philosophy about the natural body and the nature and the identity of physical bodies including the ideas and the special opinion of Mulla Sadra. Particularly and with more detail, we pay attention to the Sadrian philosophy about the evolution and intrinsic mobility of the natural body based on his famous Substantial Motion Theory. With a comparative study, and by considering Sadrian philosophy as the fundamental philosophical basis for natural sciences, particularly physics, we try to compare the intrinsic motion of natural bodies in Mulla Sadra’s philosophy with the intrinsic evolution of quantum objects in modern physics. Our research method is based on and uses standard resources including books and research papers about Mulla Sadra’s thoughts and theories and the internationally well-known books and papers on standard quantum physics and quantum fields theory. The conclusive remarks are as follows:

The transformation of quantum particles or the creation and annihilation of particles in the theory of quantum fields agrees with this point that the intrinsic mobility of the natural body in Mulla Sadra’s philosophy doesn’t reason on the philosophical existence and/or loss of existence.
That a quantum particle doesn’t have a constant status in two consecutive instants is in agreement with the Sadrian Substantial Motion Theory that explains ‘motion’ in the ‘bed’ of time.

Finally, we should mention that although the intrinsic motion of the natural body in Mulla Sadra’s philosophy is based on its completion while the creation and annihilation of particles in Quantum Fields Theory may be better compared with the emergence and extinction well known in peripatetic philosophy, by considering the background quantum vacuum field as the main basis of the so-called “particles” which is continuously in evolution and permanent fluctuation and is the basis for the creation and annihilation of particles, the comparison between the modern Quantum Fields Theory and Mulla Sadra’s philosophy is done well.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra’s philosophy
  • substantial motion
  • natural body
  • Quantum Theory
  • Quantum Fields Theory
  • Uncertainty Principle
ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1383). شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی. تهران: نشر حکمت.
ابن‌ سینا، حسین بن علی. (1357). النجاة. تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌ سینا، حسین بن علی. (1376). الالهـیات من کتاب الشفاء. (تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
ابن‌ سینا، حسین بن علی. (1383). دانشنامه علایی (بخش الهیات). همدان: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دانشگاه بو علی.
ابن‌ سینا، حسین بن علی. (1404ق). الشفاء (الطبیعیات). (ج ۱ و ۲، تحقیق: سعید زائد). قم: کتابخانة آیة ‌اللّه مرعشی.
ارسطو. (1377). متافیزیک. (ترجمه: شرف الدین خراسانی)، تهران: نشر حکمت.
پانوماریف، ال. (1359). در آنسوی کوانت. (ترجمه: هوشنگ طغرائی). مسکو: بنگاه نشریات میر (گوتنبرگ).
دهباشی، مهدی. (1378). شبکه سیستمی هستی‌شناسی ملاصدرا و امکان بازتاب آن در فیزیک جدید. نامه فلسفه، 3 (3)، ص 46 ۔66.
شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1378). رسالة فی الحدوث. (تحقیق: حسین موسویان). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. (ج 3، 4، ۵). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فولکیه، پل. (1366). فلسفه عمومی (مابعدالطبیعه). (ترجمه: یحییٰ مهدوی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فیاضی، غلامرضا. (1389). علم النفس فلسفی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
کلوز، فرانک. (1387). فیزیک ذرات. (ترجمه: فیروز آرش). تهران: فرهنگ معاصر.
مطهری، مرتضی. (1383). درسهای اسفار. (مباحث قوّه و فعل). تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی. (1384). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. (چاپ هفتم، ج 5). تهران: انتشارات صدرا.
منفرد، مهدی. (1394). فلسفه تطبیقی چیست؟ پژوهش‌های فلسفی کلامی. 16 (4)، ص 25۔42.
ناجی اصفهانی، حامد و قاسمی، ناصر. (1395). مقایسه بین جوهر فرد از نظر متکلمان اسلامی و ذرّات بنیادین در فیزیک نوین. پژوهشهای علم و دین. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 7 (2)، ص 97۔116.
نصیری محلاتی، احمد؛ کهنسال، علیرضا و مسعودی، جهانگیر. (1397). نگرشی تطبیقی بر اندیشه  اصالت وجود  و نظریه مکانیک کوانتومی. حکمت صدرایی. 6 (2)، ص 163۔169.
هاوکینگ، استیون؛ ملودینو، لئوناردو. (١٣٩١). طرح بزرگ. (چاپ دوم، ترجمه: سارا ایزدیار و علی هادیان). تهران: چاپ مازیار.
هایزنبرگ، ورنر. (1370). فیزیک و فلسفه. (ترجمه: محمود خاتمی). تهران: شرکت چاپ و انتشارات علمی.
CAPTCHA Image