بررسی تطبیقی نظریۀ ابن سینا در باب طبقه بندی علوم

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه قم

چکیده

مقالۀ حاضر، ضمنِ گذری اجمالی بر تاریخچه و فواید طبقه بندی علوم با مطرح نمودن پاره‌ای از دیدگاههای فلاسفۀ شرق و غرب در این زمینه سعی می‌نماید ویژگی‌ها و نقاط برجستۀ تقسیم بندی ابن سینا را بیان کرده و به تبیین بعضی از زوایای آن بپردازد.
موضوعات، مسائل، روش‌ها و اهداف و غایات و تاریخ تولد علوم و وجوه ممیزۀ دیگری، علوم را از یکدیگر متمایز می‌کند. نظریۀ ابن سینا در تقسیم بندی و طبقه بندیِ علوم علاوه بر دارا بودن ویژگی‌ها و محسناتی نظیر عقلی بودن تقسیم، تام بودن استقرائات، تباین بین اقسام، مانعیت و جامعیت، دارای نوع خاصی از انتظام، هنجارمندی و رعایت اصول ارزشی است.  شناسایی و به کارگیری بعضی از محسنات این نوع نظام های طبقه بندی علوم، می‌تواند رهیافت های روشنی را به جهان فلسفۀ علم، ارائه دهد.
در این مقاله سعی شده است نظریۀ طبقه بندی علوم از دیدگاه ابن سینا با نگاهی به طبقه بندی علوم از منظر فیلسوفان دیگر مشرق زمین مانند  فارابی و ملا هادی سبزواری و برخی دیگر از عالمان روش شناس غربی مانند، اگوست کنت، فرانسیس بیکن، وآمپر، بررسی گردیده  و بر وجوه امتیاز نظریۀ ابن سینا تاکید شود.
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Avicenna’s View on the Classification of Sciences: A Comparative Study

نویسنده [English]

  • Mahdiyah as-Sadat Mostaqimi
چکیده [English]

Looking a glance at the history and benefits of classification of sciences, the present essay firstly explains the viewpoints of some eastern philosophers (al-Farabi, Sa’in ad-Din ibn Turkah, Mulla Hadi Sabzawari) as well as western philosophers (Auguste Comte, Francis Bacon, André Ampère), and then enumerates some distinguished characteristics of Avicenna’s classification. In addition to the features such as rationality, totalizing induction, differentiation of types, universality and property, his classification enjoys special orderliness, normativity, and value-regarding, and also it can exhibit a clear approach to the philosophy of science.

.

کلیدواژه‌ها [English]

  • philosophy of science
  • Avicenna
  • Al-Farabi
  • Sa’in ad-Din ibn Turkah
  • Mulla Hadi Sabzawari
  • Auguste Comte
  • Francis Bacon
  • André Ampère
1ـ ابن سینا ـ حسین بن عبدالله، 1370 ـ نجات ـ ترجمه دکتر یحیی یثربی ـ تهران ـ فکر روز .
2ـ _______، 1390ق - شفا ـ انتشارات وزارت العمومیه ـ قاهره .
3ـ _______، 1373 – اشارات و تنبیهات ـ شرح خواجه نصیرالدین طوسی و شرح قطب الدین رازی ـ ج 3 ـ نشر کتاب.
4ـ ______،1383- رساله نفس ـ تصحیح دکتر موسی عمید ـ دانشگاه بوعلی سینا و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ـ 1383.
5ـ ______، 1383 دانشنامۀ علائی ـ سیدمحمد شکوه و دکتر محمد معین ـ انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
6ـ ______،  1405 - منطق المشرقین و القصیده المزدوجه فی المنطق ـ انتشارات آیه ا... العظمی مرعشی .
7ـ ابراهیمیان، سیدحسن، 1383. معرفت شناسی از دیدگاه فلاسفه اسلامی و غربی ـ دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم،1383.
8ـ الترکه ـ صائن الدین، 1360. تمهید القواعد ـ تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی ـ انجمن اسلامی ـ حکمت.
9ـ اصفهانی ـ شیخ محمد، 1373 ـ نهایه الدرایه ـ جلد 1 ـ قم ـ موسسه سیدالشهدا .
10ـ اوجبی ـ علی ـ کلام جدید در گذار اندیشه‌ها ـ اندیشه معاصر ـ تهران ـ 1375.
11ـ باترفیلد ـ هربرت، 1373 ـ مبانی علم نوین ـ ترجمه یحیی نقاش صبحی ـ شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
12ـ ترابی ـ دکتر علی اکبر، 1347 ـ فلسفه علوم ـ امیرکبیر ـ تهران.
13ـ جعفری ـ محمدتقی، 1377ـ تحقیقی در فلسفه علم ـ موسسه تدوین و نشر علامه جعفری .
14ـ جوادی آملی ـ عبدالله، 1373 ـ شریعت در آینۀ معرفت ـ نشر فرهنگی رجا .
15ـ جیمز جید ـ کادو، 1361 ـ فیزیک و فلسفه ـ ترجمه علیقلی بیانی ـ انتشارات علمی و فرهنگی .
16ـ خراسانی ـ محمدکاظم، 1367 ـ کفایه الاصول، موسسه آل البیت ـ قم .
17ـ دکارت، رنه، 1381،گفتار و روش راه بردن عقل ـ ترجمه محمدعلی فروغی ـ زوار ـ تهران .
18ـ رایشنباخ ـ هانس ـ پیدایش فلسفه علمی ـ ترجمه موسی اکرمی ـ انتشارات علمی و فرهنگی تهران.
19ـ راسل ـ برتراند، 1373 ـ تاریخ فلسفه غرب ـ ترجمه نجف دریابندی ـ انتشارات کتاب پرواز .
20ـ راسل ـ برتراند ـ جهان بینی علم ـ ترجمه حسن منصور ـ انتشارات امیرکبیر.
21ـ زین الدین ـ شیخ حسن، 1364 ـ معالم الدین و ملاذالمجتهدین (قسمت اصول فقه) معالم الاصول ـ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی .
22ـ ژیلسون ـ اتین، 1377 ـ تاریخ فلسفه غرب ـ ترجمه دکتر احمد احمدی ـ انتشارات حکمت ـ تهران .
23ـ سبزوردی ـ ملاهادی، 1369 شرح غررالفوائد ـ مهدی محقق و توشی هیکوایزتسو ـ تهران.
24ـ ساروخانی ـ محمدباقر، 1378 ـ روشهای تحقیق در علوم اجتماعی ـ ج1 ـ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ـ تهران .
25ـ سبزواری ـ ملاهادی، ـ بی تا ـ شرح المنظومه ـ انتشارات علامه ـ قم.
26ـ صدر ـ سیدمحمدباقر، 1405 ـ مباحث الدلیل اللفظی ـ تألیف سیدمحمود هاشمی ـ مجمع العمی شهید صدر .
27ـ صفا ـ ذبیح الله، 1371ـ تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی تا اواسط قرن 5 ـ ج1 ـ مؤسسه انتشارات و دانشگاه .
28ـ طباطبایی ـ محمدحسین، 1362 ـ نهایه الحکمه ـ مؤسسه نشر اسلامی جامعۀ مدرسین .
29ـ فلیسین شاله، 1368 ـ فلسفه علم سـ ترجمه دکتر مهدوی ـ انتشارات دانشگاه تهران .
30ـ فارابی ـ ابونصر، 1360 ـ احصاءالعلوم ـ ترجمه حسین خدیوجم ـ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی تهران .
31ـ فیض ـ علیرضا، 1363 ـ مبادی فقه و اصول ـ مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران .
32ـ کرومبی، آلیستر کامرون، 1373 ـ از اگوستین تا گالیله ـ ترجمه احمد آرام ـ سازمان مطالعه و تدوشین کتب علوم انسانی دانشگاه .
33ـ مظفر ـ محمدرضا، 1404ـ منطق ـ ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی ـ انتشارات حکمت .
34ـ _________، 1418 ـ تلخیص المنطق ـ تلخیص اکبر ترابی ـ موسسه دارالعلوم .
35ـ مصباح یزدی ـ محمدتقی، 1372 ـ اخلاق در قرآن ـ ج2 ـ تهران امیرکبیر .
36ـ _________،  1374-  شرح نهایه الحکمه ـ تهران ـ امیرکبیر .
37ـ نصر ـ سیدحسن، 1371 ـ سه حکیم مسلمان ـ ترجمه احمد آرام ـ شرکت سهامی کتابهای جیبی با همکاری مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
38ـ دامپی یر، ویلیام سسیل دامپیر ـ یر ـ تاریخ علم ـ ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ ـ تهران ـ 1371 ـ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهی ـ تهران .
39ـ هرمی ـ علی، 1373 ـ شناخت روش علمی در علوم رفتاری پایه های پژوهش ـ نشر پارسا ـ بی‌جا.
CAPTCHA Image