واقع‌گرایی تجربی یان هکینگ دربارۀ هستومندهای نظری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه آموزشی فلسفۀ علم، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

2 دانش‌آموختۀ فلسفۀ علم، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

منظور از هستومند‌های نظری آن دسته از هستومند‌های مشاهده‌ناپذیری است که برای تبیین پدیده‌های مشاهدتیِ توضیح‌ناپذیر در یک نظریه، مفروض گرفته می‌شوند. یکی از مهم‌ترین نکاتی که در بررسی این‌گونه هستومند‌ها همواره بحث‌برانگیز بوده و این مقاله نیز بر آن تأکید می‌ورزد شأن هستی‌شناختی آنهاست: آیا می‌توانیم به همۀ این هستومند‌ها باور داشته باشیم و بی چون و چرا واقعیت وجودی آنها را بپذیریم؟ آیا باید همۀ هستومند‌های نظری را به مثابۀ افسانه‌های برساختۀ ذهن دانشمندان کنار گذاشت و کوشید علمی جدید و بدون هیچ هستومند نظری پایه‌ریزی کرد؟ با توجه به نقش بسیار مهمی که برای این‌گونه از هستومندها در تبیین علمی رویداد‌ها قائلیم، مشاهده‌ناپذیر بودن آنها باعث به وجود آمدن حساسیت بسیار بالا و شکل‌گیری دیدگاه‌های متنوع و گاه متضاد دربارۀ این هستومند‌ها شده است. دو دیدگاه رویارو را واقع‌گرایی و پاد-واقع‌گرایی، با طیف‌بندی‌های گوناگون در میزان پای‌بندی به عناصر سازای هر دیدگاه، تشکیل می‌دهند. اگر هیچ یک از دو دیدگاه واقع‌گرایی و پاد-واقع‌گرایی در رادیکال‌ترین تجلی خود به گونه‌ای کامل پاسخ‌گوی پرسش از شأن هستی‌شناختی هستومندهای نظری نباشد، آنگاه باید در جست‌وجوی معیارهایی باشیم تا بتوانیم با کمک آنها هستومند‌های واقعی را از افسانه‌هایی که تنها ساخته و پرداخته ذهن هستند، جدا کنیم. هدف این مقاله بررسی مفهوم و جایگاه هستومند‌های نظری در علم، و تلاش برای دست‌یابی به معیاری درخور برای داوری دربارۀ واقعیت عینی آنها در چارچوب واقع‌گرایی تجربی یان هکینگ است. این مقاله می‌کوشد باور‌های بنیادین دیدگاه‌های مهم دربارۀ هستومند‌های نظری را بررسی کرده، با روشن‌سازی جایگاه آنها در علم بر موضع هکینگ تأکید کند.  

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ian Hacking’s Experimental Realism about Theoretical Entities

نویسندگان [English]

  • Musa Akrami 1
  • Azadeh Azarinezhad 2
چکیده [English]

 Theoretical entities mean those unobservable entities which are taken for granted to explain observable indescribable phenomena in a theory. One of the most important issues which are always controversial in studying these entities and emphasized in the present paper is their ontological aspect. Can we believe in all these entities and accept their existential reality unconditionally? Should we reject all theoretical entities as myths constructed by scientists’ minds and try to establish a new science with no theoretical entity? Given the very important role we assign to this kind of entities in scientific explanation of events, their unobservablity has led to a very high sensitivity and formation of various and sometimes contradictory views about these entities. Two opposing views are realism and antirealism with different spectral classifications in terms of the rate of their commitment to constructive elements of each view. If none of these two views- realism and antirealism- can answer the question of ontological state of theoretical entities completely in their most radical manifestation, then we need to search for some criteria to help us in differentiating real entities from myths which are merely constructed by mind. The present paper seeks to study the concept and status of theoretical entities in science and tries to achieve a proper criterion to judge about their objective reality in the framework of Ian Hacking’s experimental realism. It tries to review fundamental beliefs of important views about theoretical entities and emphasize on Hacking’s position by clarifying their status in science.
Musa Akrami[1]

Azadeh Azarinezhad[2]

[1] . Associate professor of department of philosophy of science, Tehran Azad Islamic University, Sciences and research Unit


[2] . Graduate of philosophy of science, Tehran Azad Islamic University, Sciences and Research Unit 

کلیدواژه‌ها [English]

  • theoretical entities
  • realism
  • antirealism
  • experimental realism
  • Ian Hacking

مراجع

  • کارناپ، رودولف (1378). مقدمه‌ای بر فلسفۀ علم، ترجمۀ یوسف عفیفی، تهران: انتشارات نیلوفر.
  • هوشیار، یاسمن (1386). «تجربه‌گرایی در برابر واقع‌گرایی علمی: نگاهی تاریخی به سیر تحولات دو رویکرد»، جستارهای فلسفی، ش11، ص103-133.
    • § Gelfert, A. (2003). "Manipulative Success and the Unreal", in: International Studies in the Philosophy of Science, Vol. 17, pp. 245-263.
    • § Hacking, Ian (1983). Representing and Intervening, Cambridge: Cambridge University Press.
    • § Hacking, Ian (1999). The Social Construction of What? , Harvard University Press.
    • § Ladyman,  James (2002). Understanding Philosophy of Science, London: Routledge.
    • § Mcarthur, Dan (2006). “Ccontra Cartwright: Structural Realism, Ontological Pluralism and Fundamentalism about Laws”, Synthese, vol. 151, No 2., pp. 233-255.
    • § Miller, Alexandr (1997). Philosophy of Language, McGill – Queen’s University Press.
    • § Okasha, Samir (2002). Philosophy of Science: A Very Short Introduction, Oxford University Press.
    • § Resnik, D. B. (1998). “Hackings Experimental Realism” in: Martin Curd & J. A. Cover (1998). Philosophy of Science, New York: W.W.Norton, pp. 1169-1185. (Originaly published as Resnik, D: "Hacking's Experimental Realism", Canadian Journal of Philosophy, Vol. 24 (1994): 395-412).
    • § Shapere, D. (1993). "Astronomy and Antirealism", in: Philosophy of Science, Vol. 60, pp.134-150.
    • § Tanesini, Alessandra (2007). Philosophy of Language A-Z, Edinburgh University Press.

 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار