صدق و کذب‌پذیری مشهورات نزد ابن‌سینا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه الزهرا(س)

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته فلسه و کلام دانشگاه الزهرا(س)

چکیده

این پژوهش در صدد یافتن موضع ابن‌سینا در قبال صدق و کذب‌پذیری مشهورات است و به جست‌وجوی قسم خاصی از این آراء که قابلیت اتصاف به صدق و کذب را دارا هستند، می‌پردازد. با توجه به اظهارات ابن‌سینا مبنی بر ابتنای احکام جدل بر تسلیم و شهرت و عدم اعتبار مقدمات جدلی ومشهورات بر اساس حق و حقیقت و هم‌چنین تصریحات دیگر او مبنی بر صدق و کذب‌پذیری مشهورات، این نتیجه حاصل می‌شود که موضع وی در قبال صدق و کذب‌پذیری آراء مشهوره لا‌بشرط است. به نظر می‌رسد صدق و کذب‌پذیری در میان اقسام مختلف مشهورات، وصف متعلق به قسم اخلاقی مشهورات است و عالم فوق‌نفسانی به عنوان نفس‌الأمر قضایای اخلاقی مشهوره و شریعت به عنوان ملاک و معیار صدق این قضایا محسوب می‌شود. درغیراین‌صورت این آراء مانند سایر آراء مشهوره، متغیر و نسبی خواهند بود و بدین‌ترتیب، خاتمیت پیامبرص و هدف از بعثت او نیز زیر سؤال خواهد رفت. توجیه صدق‌وکذب مشهورات، بر اساس تئوری‌های پراگماتیسم و تلائم نیز امکان‌پذیر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Truthfulness and Falsity of the Generally Accepted Premises in Avicenna's View

نویسندگان [English]

  • Mahnaz Amirkhani 1
  • Seyyedeh Maliheh Poorsaleh Amiri 2
1 Assistant professor of department of philosophy and theosophy, Al-Zahra University
2 MA graduate of philosophy and theosophy, Al-Zahra University
چکیده [English]

This present paper seeks to show Avicenna's view on the truthfulness and falsity of the generally accepted premises and look for a certain type of these premises which can be qualified as truth and false. Given Avicenna's comments on basing rules of dialectics on submission, reputation and invalidity of dialectical preliminaries and generally accepted premises according to truth, as well as his other specifications about the truthfulness and falsity of the generally accepted premises, it can be concluded that his view on the truthfulness and falsity of well-known views is non-conditioned.  It seems that truthfulness and falsity among different types of the generally accepted premises data is the attribution of associate to the moral type of generally accepted premises, that super sensual world will be as the actuality of the generally accepted moral propositions, and that religion is considered as the criterion for the truth of these propositions. Otherwise, these views will be variable and relative like other well-known ones and thus the finality of the Holy Prophet (May the blessing and peace of Allah be upon him and his progeny) and the purpose of his mission will be called into doubt and questioned. The justification of the truthfulness and falsity of the generally accepted premises is also possible on the basis of the theories of pragmatism and coherence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the well-known views
  • the truthfulness and falsity of the general accepted premises
  • moral type of generally accepted premises
  • super sensual world
  • Religion
  1. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، 1375، الاشارات و التنبیهات، قم، نشرالبلاغه، چاپ اول.
  2. همو، 1383،الاشارات و التنبیهات، قم، نشرالبلاغه، چاپ اول.
    1. همو، 1326، تسع رسائل فی الحکمة و الطبیعیات، قاهره، دارالعرب، چاپ دوم.
    2. همو، 1400، رسایل ابن‌سینا، قم، انتشارات بیدار.
    3. همو، 1953، رسائل ابن‌سینا2، به اهتمام حلمی ضیاء اولکن، استانبول، دانشکده ادبیات استانبول.
    4. همو، 2007م، رساله احوال نفس، مقدمه و تحقیق از فواد الاهوانی،  پاریس، دار بیبلیون.
    5. همو، 1313، رسائل اخری لابن‌سینا(هامش شرح الهدایة الاثیریة)، تهران، بینا.
    6. همو، 2005، رساله فی ما تقرر عنده من الحکومة، نقل در مبحث عن القوی النفسانیة او کتاب فی النفس علی سنة الاختصار، تقدیم و ترجمه و تحقیق ادورد کرنیلیوس فندیک، بیروت، داربیبلیون.
    7. همو، 1375،شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، شرح نصیر الدین طوسی به انضمام محاکمات قطب الدین رازی، قم، نشرالبلاغه، چاپ اول.

10. همو، 1404الف، الشفاء(مدخل)، تحقیق سعید زائد، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.

11. همو، 1404ب، الشفاء(طبیعیات)، تحقیق سعید زائد، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.

12. همو، 1404ج، الشفاء(العباره)، تحقیق سعید زائد، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.

13. همو، 1404د،  الشفاء(قیاس)، تحقیق سعید زائد، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.

14. همو،  1404ن، الشفاء(جدل)، تحقیق سعید زائد، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.

15. همو، 1404و،  الشفاء(خطابه)، تحقیق سعید زائد، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.

16. همو،  1404ه، الشفاء(برهان)، تحقیق سعید زائد، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.

17. همو،  1404ی، الشفاء(الهیات)ی، تحقیق سعید زائد، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.

18. همو، 1980، عیون الحکمة، مقدمه و تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت، دارالقلم، چاپ دوم.

19. همو،  1405الف، القصیدة المزدوجة فی المنطق، قم، مکتبة آیة الله المرعشی، چاپ دوم.

20. همو،1950، کتاب المجموع او الحکمة العروضیة فی معانی کتاب ریطوریقا، تحقیق و شرح دکتر محمدسلیم سالم، قاهره، مکتبة النهضة المصریة. 

21. همو، مختصرالاوسط، کتاب‌خانه ایاصوفیه استانبول، شماره دست‌نویس 4829.

22. همو،  1370، المسائل الغریبة العشرینیة، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

  1. 23.  همو، 1352ق، معراج نامه، به اهتمام بهمن کریمی، رشت، بی نا.

24. همو، 1388الف، المنطق الموجز، تصحیح و تحلیل هشت رساله منطقی ابن‌سینا از دکتر زینب برخورداری، پایان‌نامه دکتری، اساتید راهنما: دکتر نجفقلی حبیبی و دکتر احد فرامرزقراملکی، دانشگاه تهران، دانشکده الهیات.

25. همو، الموجزة فی المنطق، کتاب‌خانه دانشگاه استانبول، شماره دست‌نویس 3/4755.

26. همو، 1405ب، منطق المشرقیین، قم، مکتبة آیة الله المرعشی، چاپ دوم.

27. همو، 1379، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.

28. همو، 1400، النجاة و عیون الحکمة، تصحیح عبدالرحمن بدوی، قم، انتشارات بیدار.

29. همو، 1388ب، «نکت المنطق»، تصحیح سید حسین موسویان، نقل در جاویدان خرد، سال ششم، شماره دوم، دوره جدید، بهار.

30. پورصالح امیری، سیده ملیحه، 1393، پایان‌نامه تبیین مشهورات در منطقابن‌سینا،پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی: دکتر مهناز امیرخانی و مشاورت دکتر زینب برخورداری، دانشگاه الزهرا(س)، دانشکده الهیات، بیستم اسفند.

31. حاج‌حسینی، مرتضی، 1381، «بررسی و تحلیل گزاره‌های شرطی و شروط صدق آن‌ها در منطق ابن‌سینا»، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان(علوم انسانی)، جلد13، شماره1.

32. خسروپناه، عبدالحسین، 1379، «نظریه مطابقت»، خردنامه صدرا، شماره 22.

33. رازی، فخرالدین محمد بن عمر، 1384، شرح الاشارات و التنبیهات، مقدمه و تصحیح دکتر نجف‌زاده، تهران، نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ اول.

34. همو، 1400، شرح عیون‌الحکمة، تحقیق دکتر احمد حجازی احمد السقا، قاهره، مکتبة الانجلوالمصریة دارالتضامن، چاپ اول.

35. فرامرز قراملکی، احد 1373، رساله تحلیل قضایا، پایان نامه دکتری، به راهنمایی: دکتر ضیاء موحد و مشاورت دکتر احمد بهشتی، دانشگاه تهران، دانشکده الهیات، ششم شهریور.

36. همو، 1391، مقدمه التنقیح فی المنطق، نوشته: صدرالدین محمد شیرازی، تصحیح و تحقیق غلامرضا یاسی پور، با اشراف سید محمد خامنه‌ای، تهران، نشر بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ دوم.

37. فارابی، ابی نصر محمد بن محمد بن طرخان، 1408 الف،  المنطقیات، تحقیق و مقدمه از محمدتقی دانش پژوه، قم، مکتبة آیة الله المرعشی، چاپ اول.

38. هاک، سوزان، 1382، فلسفه منطق، ترجمه سید محمدحسین حجتی، قم، انتشارات کتاب طه.

CAPTCHA Image