خواب و رؤیا و تحلیل آن از منظر ابن‌سینا و ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری الهیات دانشگاه اصفهان.

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه اصفهان

چکیده

خواب و رؤیا، معنا و جایگاه آن در فلسفه بحثی است که کمتر فیلسوف برجسته ای از آن غافل مانده و به بررسی آن از منظر اصول و مبانی فلسفی خود نپرداخته باشد. در نظر حکمای اسلامی، رؤیا حاصل فاصله گرفتن روح از حواس ظاهری و میل آن به قوای باطنی است، به این معنی که انسان گاهی در عالم خواب به ادراک حقایق هستی و وقایع آینده موفق می شود و از این رهگذر، به ادراک و معرفت شهودی دست می یابد؛ این احوال اگر در عالم خواب طبیعی پیش آید، در صورتی که شفاف باشد، «رؤیای صادقه» است و در صورتی که ضعیف و مبهم باشد، پیام آن باید با تفسیر و تجزیه و تحلیل (تعبیر)، روشن شود.از دیدگاه ابن سینا، در حالت خواب، قوه متخیله به عالم قدس متصل می شود و از طریق حس مشترک به کشف و الهام نائل می گردد. ملاصدرا نیز همین نظر را دارد ولی قائل به این است که شخص برای متّحد شدن با عقل فعال باید به مقام و مرتبه جامعیت در نشآت سه گانه عقلی، نفسی و حسی رسیده باشد. پرسش هایی چون ،ماهیت خواب چیست؟ آیا خوابها احتیاج به تعبیر دارند؟؛واگر پاسخ به آن مثبت است آیا همه خواب ها باید تعبیر شوند یا پاره ای از آنها ؟ آیا بین تعبیر و تأویل تفاوت است؟و ... سوالاتی هستند که برای هر صاحب عقل سلیمی ممکن است مطرح شوند؛اینک ما در این مقاله برآنیم تاتحلیل این مسائل را ازمنظر دوفیلسوف ابن سینا و ملاصدرا به تماشا گزاریم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sleep and Dream and Their Analysis from Avicenna and Mulla Sadra's View

نویسندگان [English]

  • vahideh Haddad 1
  • Hamed Naji Isfahani 2
1 PhD student of theology, Khorastgan Azad Islamic University
2 Assistant professor of department of philosophy, Isfahan University
چکیده [English]

Many famous philosophers have paid attention to the concepts of sleep and dream and their status in philosophy, and have discussed about them within the framework of their own philosophical foundations and principles. According to Muslim philosophers, dream occurs when the soul separates from external senses and tends towards intrinsic forces, that is, man sometimes apprehends the realities of the existence and sees future events, thus attains an intuitive knowledge and apprehension. If these states occur in natural dream world and are clear, then they are "veridical dreams". If they are unclear and obscure, then their message should be explained and analyzed (interpreted). Avicenna shares with Mulla Sadra in the belief that imaginal faculty connects to sanctified world in world of dream and attains inspiration and manifestation through common sense, but the latter believes that a person should attain the status and stage of all-comprehensiveness in three intellectual, spiritual and sensual modes of being in order to unite with active intellect. Such questions as "what is the nature of dream?", "are dreams needed to be interpreted", if so, "should all dreams be interpreted or some of them", "is there any difference between interpretation and esoteric interpretation" etc. may be asked by anyone with common sense. The present paper analyzes the aforementioned issues from the view of Avicenna and Mulla Sadra.

کلیدواژه‌ها [English]

  • dream
  • fancy
  • sleep
  • Avicenna
  • Mulla Sadra

قرآن کریم.

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1315). رساله در روان‌شناسی، تصحیح و تحشیه و مقدمه: محمود شهابی، تهران: خیام.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1331 ب). رساله نفس، مقدمه و تصحیح: موسی عمیر، تهران: انجمن آثار ملی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1348). روان‌شناسی شفا، ترجمه: اکبر داناسرشت، تهران: چاپ‌خانه بانک بازرگانی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363 الف). اشارات و تنبیهات، ترجمه: حسن ملک‌شاهی، تهران: سروش.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363 ب). المبدأ والمعاد، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل با همکاری دانشگاه تهران، چاپ اول.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). التعلیقات، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ چهارم.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1384). الاشارات والتنبیهات، شرح: خواجه نصیرالدین طوسی، تحقیق: آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ اول، ج3.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1385). الاهیات نجات، ترجمه و شرح: یحیی یثربی، قم: بوستان کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1386). روان‌شناسی شفا، ترجمه: اکبر داناسرشت، بی‌جا: نشر المعی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (بی‌تا). شفا: برگزیده طبیعیات، ترجمه: ابراهیم مدکور، بی‌جا: نشر قاهره.
ابن­سینا، حسین بن عبدالله، (1400ق)، رسائل ( الرساله العرشیه، الفعل و الانفعال)، قم، بیدار، چاپ اول.
ابن­سینا، حسین بن عبدالله، (1371)، المباحثات، تحقیق: محسن بیدارفر، قم، بیدار، چاپ اول.
ابن­سینا، حسین بن عبدالله، (1375)، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق: آیت الله حسن حسن­زاده آملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ اول.
ابن‏عربی، محیی الدین، (1384) فتوحات مکیه، ترجمه و تعلیق: محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، چاپ دوم.
راغبصفهانی، حسین بن محمد (1387). المفردات فی غریب القرآن، ترجمه: حسین خداپرست، قم، دفتر نشر نوید اسلام.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1362). مبدأ و معاد، ترجمه: احمد حسینی اردکانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363). مفاتیح‌ الغیب، تحقیق: محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، ( ملاصدرا)، (1370)، شرح اصول کافی، تحقیق: محمد خواجوی، تهران، مؤسسه­ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، ( ملاصدرا)، (1378)، المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه، تصحیح و تحقیق و مقدمه: سید محمد خامنه­ای، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، ( ملاصدرا)، (1360)، تفسیر قرآن کریم، تحقیق: محمد خواجوی، قم، انتشارات بیدار، ج1.
 صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1378). اسفار الاربعه، ترجمه: محمد خواجوی، تهران: نشر مولا.
طباطبایی، محمد حسین (1392). المیزان فی تفسیر القرآن، تهران: نشر دار الکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمد باقر (1392). بحار الانوار، تهران: نشر کتاب‌فروشی اسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1362). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
نجاتی، عثمان محمد، (بی­تا)، الادراک الحسی عند ابن­سینا؛بحث فی عند النفس عند العرب، نشر مصر.
CAPTCHA Image