تأملاتی بر نظریه «معاد جسمانی » در دیدگاه حکیم آقاعلی مدرس

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسه و کلام دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

بیان کیفیت «معاد جسمانی» یکی از مسائل معرکهآرا و پرچالش در بین مسایل کلامی و فلسفی است. گروهی کیفیت آن را در معاد جسمانی عنصری منحصر دانسته و برخی آن را به تقلید وانهاده و در نهایت حکمت متعالیه به بیان کیفیت آن با اصول تمهیدی خود به تبیین پرداخته است. حکیم آقاعلی مدرس به عنوان حکیم متعالی، سعی دارد بدون هیچ تغییری در مبانی صدرایی تصویری ابتکاری از کیفیت معاد جسمانی ارایه دهد که حاصل منطقی دیگری در برابر استنتاج صدرا از همان مبانی باشد، او نه معاد عنصری بدن و برگشت روح به بدن دنیوی را بر میتابد، و نه بدن را تابع خلاقیت نفس در آخرت معرفی میکند، بلکه بدن دنیوی را پس از مرگ، تحت تأثیر نفس و به سوی تکامل و اتحاد با نفس در آخرت رهسپار میداند. توفیق نظریه وی مرهون رفع ابهامات و ایراداتی است که به طور منطقی متوجه نظریه‌اش می‌باشد. این تأملات را در دو محور رابطه نفس و بدن و غایت‌مندی حرکت تکاملی نفس و بدن، میتوان بازگو کرد. اگرچه وی در بیان رابطه نفس و بدن در دنیا بر ترکیب اتحادی آن دو و سایر مبانی صدرایی تأکید دارد، اما نتایج ناهمسانی را در رستاخیز بر این رابطه استوار میداند و در سویه غایت‌مندی نفس و بدن نیز توجیه وی معطوف به این است که بدن با شاخصه دنیوی به نفس به عنوان غایت خویش در رستاخیز می‌پیوندد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Contemplations on the Theory of Bodily Resurrection in Aqa Ali Modarres's View

نویسنده [English]

  • Mohamadreza Ershadinia
Mulla Sadra, Aqa Ali Tehrani, bodily resurrection, self-knowledge, the relationship between soul and body
چکیده [English]

 
One of controversial issues among theological and philosophical problems is the explanation of the quality of "bodily resurrection".  Some scholars believe that its quality is restricted to elemental bodily resurrection and others have left it to imitation. However, transcendent philosophy, with its dispositional principles, seeks to explain the quality of bodily resurrection. Aqa Ali Modarres tries to provide an innovative explanation for the quality of bodily resurrection without any change in Sadrian principles, which would be another logical conclusion against Sadra's one from the same principles. He rejects elemental resurrection of the body and the return of soul to this worldly body, and does not define the body as subject to soul's creativity in hereafter. Rather, he believes that this worldly body traverses toward perfection and unity with soul under its influence after death. The success of his theory owes to removing ambiguities and objections which are logically directed to the theory. These contemplations can be restated on the basis of two points: the relationship between body and soul, and purposefulness of evolutionary movement of soul and body. Although Aqa Ali puts emphasis on the composition by way of unification of soul and body and other Sadrian principles in elaborating on their relationship in this world, he bases conclusions different from Sadra's ones in resurrection on this relationship. In terms of the dichotomy of purposefulness of body and purposefulness of soul, his explanation focuses on the fact that body with its worldly characteristic unites with soul, as its final end in resurrection. Using this explanation, he tries to show the distinction between his theory and that of Sadra and formalists who believe in elemental resurrection. An explanation whose the both sides are thought provoking.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • Aqa Ali Tehrani
  • bodily resurrection
  • self-knowledge
  • the relationship between soul and body
1-               آشتیانی ، سیدجلال‌الدین، (1370)، شرح مقدمه قیصری بر فصوص‌الحکم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
2-               --- ، ---، (1379)، شرح بر زادالمسافر، ، تهران: امیرکبیر.
3-               ---، ---، (1380) الف، شرح حال وآرای فلسفی ملاصدرا، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
4-               ---،--- (1380) ب، مقدمه بر المبدأ و المعاد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
5-                ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1368)، معاد از دیدگاه حکیم زنوزی، تهران: حکمت.
6-    ابن‌سینا، حسین، (۱۳۷۵)، النفس من کتاب الشفاء، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
7-    سبزواری، حاج ملاهادی، (1382)، تعلیقات بر الشواهدالربوبیة، قم: بوستان کتاب.
8-    ---، ---، (1422ق)، شرح المنظومة، تعلیق: حسن زاده آملی، حسن، ج5، قم: ناب.
9-                صدرالمتألهین، محمد، (1410ق)، الحکمة المتعالیة، ج3، 8، 9، بیروت: دار احیاء التراث. 
10-           ---،---، (1380) المبدأ و المعاد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
11-            ---، ---، (1382)، الشواهدالربوبیة، قم: بوستان کتاب.
12-           طباطبایی، محمدحسین، ( 1367)، نهایة الحکمة، ج2، تهران: الزهرا.
13-            مدرس طهرانی، آقاعلی، (1378)، مجموعه مصنفات، ج1، 2، تهران: مؤسسه اطلاعات.
14-           علامه غروی اصفهانی (کمپانی)، محمدحسین، (۱۳۶۴)، رساله اثبات معاد جسمانی، مجله نور علم، شماره ۱۲،ص۱۳۵-۱۴۰).
CAPTCHA Image